بعد از امضای دفترچه محضری مدعی است که از محتوای آن اطلاعی نداشته است
فردی دفترچه محضری گرفته و یک بند: «بعنوان توکیل بلا عزل زن در مورد طلاق خویش» را امضاء کرده است حال زن به دادگاه مراجعه نموده و خودش را مطلقه قرار داده‌است شخص مذکور مدعی است که از مضمون آن اطلاعی نداشته و امضاء کرده است، اما شخص دیگری مدعی است که سه نفر در دفتر ثبت محضری حضور داشته‌اند که بندهای دفترچه برای وی قرائت گردید و پس از آن امضاء نموده است و از آن سه نفر یک نفر فوت کرده و دو نفر دیگر در قید حیات‌اند.
ناگفته نماند که شخص مذکور هشت کلاس سواد دارد. لطفاً نسبت به ایقاع طلاق از طرف زن حکم شرعی را اعلام بفرمائید.
الجواب باسم ملهم الصواب
علامه علی حیدر در شرح مجله چنین می‌فرماید:
«اما إذا كان صاحب الامضاء أو الختم غیر واقف علی اللغة اللتی حرر بها السند، وادعی بأنه وقع امضاء ه بدون علم مآل السند، فلا یؤاخذ بالسند ما لم یثبت بأن السند قرئ علیه وشرح وفسر مضمونه له وأنه امضی أو ختم السند بعد أن وقف علی تمام مضمونه سواء كان السند یتضمن الدین أو البیع أو اتصرفات الأخری» [شرح المجلة لعلی حیدر المادة: ۱۶۰۹ ۴/۱۶۱].
از عبارت مذکور چنین فهمیده می‌شود که اگر شخصی بر سندی که به زبان بیگانه‌ای نوشته شده امضاء کرد و ادعا کرد که من از محتوای آن اطلاعی نداشته‌ام و امضاء کرده‌ام، اگر دو نفر گواهی دهند که مضمون سند مذکور برای وی قرائت شده و سپس آن را امضاء کرده است در اینصورت ادعای وی اعتباری ندارد و طبق امضاء خود مواخذه می‌شود.
از مفهوم مخالف عبارت چنین برمی‌آید که اگر فرد مذکور با زبان نوشته‌ای که امضاء کرده است آشنا باشد و آن را بداند در چنین صورتی ادعای وی اعتباری ندارد و مطابق با امضایش مؤاخذه می‌شود و مفهوم مخالف عبارات فقهاء معتبر است.
وفی الدر:
«لأن مفاهیم الكتب حجة بخلاف بر مفاهیم النصوص كذا في النهر وفیه من الحج (أي كتاب الحج) الـمفهوم معتبر في الروایات اتفاقاً».
وفی الرد:
«قوله: «لأن مفاهیم الكتب حجة» والـمفاهيم جمع مفهوم وهو دلالة اللفظ علی شیئ مسكوت عنه وهو قسمان مفهوم الـموافقة ومفهوم الـمخالفة بخلافه وهو أقسام مفهوم الصفة والشرط والغاية والعدد واللقب وهو معتبر عند الشافعی الا مفهوم اللقلب.
قال في التحریر: والحنفیة ینفو ن مفهوم الـمخالفة بأقسامه في كلام الشارح فقط. فأفاد انه في الروایات ونحوها معتبر بأقسامه حتی مفهوم اللقلب» [رد المحتار: ۱/۸۲].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان ۱۲/۸/۱۴۱۹هـ.ق