روش مسنون ایصال ثواب و تعزیت
چه می‌فرمایند علمای دین در مسئله ذیل:
شخصی فوت کرد مردم بعد از اینکه او را دفن‌کردند بیرون قبرستان جمع می‌شوند و قرآن می‌خوانند و دعا می‌کنند، یا اینکه همه دست جمعی از قبرستان به منزل میت می‌روند، آیا این ثبوتی دارد یا خیر؟
الجواب باسم ملهم الصواب
قرآن خواندن و ایصال ثواب برای میت جایز و موجب اجر و ثواب است، البته چونکه اینگونه اعمال در شریعت مطلق وارد شده‌اند و به وقت خاص و جای مخصوص مقید نیستند لذا انجام‌دادن این اعمال در اوقات مخصوص و جاهای مخصوص تعیین شده و به صورت اجتماعی درست نیست (زیرا که این‌ها به طور رسم انجام می‌گیرند) بلکه بهتر این است که هریکی بعد از دفن میت در هر کجا که باشد می‌تواند تلاوت کند و ثوابش را به روح مرده ببخشد. [احسن الفتاوی: ۱/۳۶۱. کفایة الـمفتی: ۴/۱۶۶. امدادالفتاوی: ۱/۵۳۹].
فقهاء کرام نوشته‌اند که برای اهل میت جایز است که بعد از تدفین جهت تعزیت تا سه روز به خانه بنشینند. اگرچه این کار خلاف اولی است لذا افرادی که یک مرتبه تعزیت و تسلیت نمودند، دو مرتبه برای تعزیت، رفتن مکروه است.
وفی الدر المختار:
«ولا بأس...بالجلوس لـها في غير مَسْجد ثلاثة أَيّام، وأولـها أَفْضَل. وتُكْره بَعْدها إلاَّ لغائب. وتُكْره التعزية ثانياً، وعند القَبْر، وعند باب الدَّار».
وقال الشامی:
«قوله: «وبالجلوس لها» أي للتعزية، واستعمال «لا بأس» هنا على حقيقته، لأنَّه خلاف الأولى كما صرَّح به في «شرح الـمنية». قوله: «في غير مَسْجد» أمَّا فيه فيكره كما في «البَحْر» عن «المُجْتبى»... وفي «الإمداد»: وقال كثير من متأخري أئمتنا: يُكْره الاجْتِماع عند صاحب البيت ويُكْره له الجلوس في بيته حتى يأتي إليه من يعزّي، بل إذا فرغ ورجع الناس من الدفن فليتفرّقوا ويشتغل الناس بأمورهم، وصاحب البيت بأَمْره اهـ. قوله: «إلا لغائب» أي إلا أن يكون المعزي أو المعزِّى غائباً فلا بأس بها. «جوهرة». قُلْتُ: والظاهر أن الحاضر الذي لم يعلم بمنزلة الغائب كما صرح به الشافعية. قوله: «وتكره التعزية ثانياً» في «التاترخانية» لا ينبغي لـمن عزى مرة أن يعزي مرة أخرى رواه الحسن عن أبي حنيفة اهـ إمداد» [رد المحتار: ۱/۶۶۴. احسن الفتاوی: ۱/۳۸۰].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان