دفن‌نمودن مرده در قبری که شخص دیگری آن را برای خود حفر نموده است
چه می‌فرمایند علمای دین در مسئله ذیل:
اگر شخصی برای خود قبری حفر نمود اما کسی دیگر را در آنـجا دفن کردند آیا حفر کننده می‌تواند چیزی را ادعا نماید یا نه؟
الجواب باسم ملهم الصواب
این مسئله سه صورت دارد:
۱- اگر در زمین و ملک خویش حفر کرده باشد می‌تواند میت را بیرون بیاورد و یا که قبر را هموار کرده و از آن بهره‌برداری کند.
۲- اگر در زمین مباح (بیابان و بلاصاحب) حفر نموده است می‌تواند مزد حفاری را ادعا نماید.
۳- اگر در زمینی که برای دفن اموات وقف شده، حفر کرده است نیز می‌تواند ادعای مزد حفاری را بکند، و اگر زمین وقف برای دفن اموات نیست بلکه وقف برای مسجد، مدرسه و غیره باشد حکم این زمین مانند زمین ملکی است و کسی نمی‌تواند در چنین زمینی برای خود قبری حفر کند یا که میتی را در آن دفن نماید و اگر کسی دفن‌کرد می‌توانند آن را بیرون آورده و یا قبرش را با زمین هم سطح نمایند.
وفی التنویر:
«ولا یخرج (أی المیت من القبر) الا ان تكون الأرض مغصوبة أو اخذت بشفعة».
وفی شرحه: «یخیر المالك بین اخراجه ومساراته بالأرض» [رد المحتار: ۱/۶۶۲].
وفی الدر:
«حفر قبراً فدفن فيه آخر ميتاً فهو على ثلاثة أوجه: إن الأرض للحافر فله نبشه وله تَسْويته، وإن مباحة قله قيمة حفره، وإن وقفاً فكذلك».
وفی الرد:
«هذا لو وقفت للدفن، فلو علی مسجد للزرع والغلة فكالمملوكة تأمل» [رد المحتار: ۵/۱۴۰. الشباه والنظائر: ص: ۲۴۴].
والله أعلم بالصواب
خدانظر -عفا الله عنه-
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان ۵/۶/۱۴۲۰هـ.ق