آداب و روش امر به معروف و نهى از منکر:
۱- کسیکه امر بمعروف مىکند باید درباره آنچه که بدان امر مىکند، علم و آگاهى کامل داشته باشد و اذعان کند که از کارهاى خیر و معروف است و عملا ترک شده است، درباره منکرى که در صدد تغییر آن بر آمده است نیز چنین علم و آگاهى لازم است، یعنى اذعان و یقین داشته باشد که این عمل زشت و از آن نهى شده است و از دیدگاه شرع حرام و معصیت است.
۲- شخص داعى باید فرد با تقوائى باشد، آنچه را که منع مىکند، مرتکب نشود و آنچه را که امر مىکند ترک نکند، خداوند مىفرماید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفۡعَلُونَ ٢ كَبُرَ مَقۡتًا عِندَ ٱللَّهِ أَن تَقُولُواْ مَا لَا تَفۡعَلُونَ ٣﴾[الصف: ۲-۳]. «اى مؤمنان آنچه را که خودتان انجام نمىدهید چرا به دیگران امر مىکنید تا انجام دهند، این عمل از دیدگاه خداوند گناه بس بزرگى است».
در آیه ۲۴ سوره بقره آمده است: ﴿أَتَأۡمُرُونَ ٱلنَّاسَ بِٱلۡبِرِّ وَتَنسَوۡنَ أَنفُسَكُمۡ وَأَنتُمۡ تَتۡلُونَ ٱلۡكِتَٰبَۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ ٤٤﴾[البقرة: ۲۴].
«آیا به مردم امر مىکنید تا نیکى کنند و خودتان را بدست فراموشى مىسپارید، حال آنکه شما کتاب خدا را تلاوت مىکنید، پس چرا اندکى نمىاندیشید؟».
۳- داعى باید اخلاق نیکو داشته باشد، بردبار باشد، بدور از هرگونه خشونت و تند خوئى امر و نهى کند اگر از کسانى که آنان را از ارتکاب گناه منع مىکند، بدببیند و ناسزا بشنود، خشم نکند، اگر از ناحیه کسانى که آنان را امر به معروف مىکند، مورد آزار قرار گیرد، خشونت نشان ندهد بلکه صبر را پیشه کرده عفو و اغماض کند، خداوند مىفرماید: ﴿وَأۡمُرۡ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَٱنۡهَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَآ أَصَابَكَۖ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنۡ عَزۡمِ ٱلۡأُمُورِ ﴾[لقمان: ۱٧]. «امر به معروف و نهى از منکر کن، درکار دین اگر با مشکلات مواجه شدى، صبر و شکیبائى را اختیار کن، همانا این عمل از جمله کارهاى بسیار مهم و ارزنده است».
۴- بوسیله تجسس در صدد آشنائى و کسب اطلاع از منکر نباشد، زیرا شایسته نیست که بمنظور آگاهى و کسب اطلاع از منکر، در خانههاى مردم تجسس شود، یا اینکه لباس و چادر کسى برداشته شود تا معلوم شود که در زیر آن چه نهفته است، یا اینکه پرده را بردارد تابداند که در کاسه چه هست؟ مىدانید که شارع درباره پنهان کردن عیوب مردم تاکید کرده است و از هرگونه تجسس و مخبرى علیه مردم منع کرده است، خداوند مىفرماید: ﴿وَلَا تَجَسَّسُواْ﴾[الحجرات: ۱۲]. «تجسس نکنید»، رسول اکرمصمىفرماید: «مَنْ سَتَرَ مُسْلِما سَتَرَهُ اللّهُ فِى الدّنْيَا وَالآخِرَةِ». «هرکس عیب مسلمانى را پنهان کند، خداوند در دنیا و آخرت عیب او را پنهان مىکند». (بخارى).
۵- قبل از امر به معروف مخاطب را درباره معروف آشنا کند، زیرا ترک معروف گاه وقتى بخاطر این صورت مىگیرد که شخص نمىداند که این کار معروف و مأموربه است. همچنین کسانى را که از منکر منع مىکند، معنى و مفهوم منکر بودن را براى مخاطب توضیح دهد، ممکن است مخاطب بدلیل بى اطلاعى از منکر، مرتکب آن شود.
۶- با شیوههاى معروف و پسندیده امر و نهى کند، اگر مخاطب حرف او را گوش نکند، او را با مژده و بیان ثواب و عذاب، بگونهاى که در سنت رسول اللّهصآمده است، نصیحت کند تا گوش کند، اگر نتیجهاى مرتب نشد آنگاه در سخن اندکى خشونت نشان داده شود، اگر این روش مفید واقع نشود، منکر را با قدرت دست تغییر دهد و جلو آن را بگیرد، اگر توان این را ندارد از دولت مردان و از برادران دینى یارى طلبد.
٧- اگر تغییر منکر و جلوگیرى از آن بوسیله دست و زبان برایش خطر دارد یا آبرو و مالش را مواجه با خطر مىکند و ایشان توان صبر در برابر خطرها را ندارد، قلبا منکر را بد بداند و از انجام آن احساس ناراحتى کند، رسول اللّهصمىفرماید: «مَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِه».