ماده دوم: طهارت بوسیله چه چیزى تحقق پیدا مىکند؟
طهارت با دو چیز متحقق مىشود:
۱- آب مطلق: آب مطلق به آبى گفته مىشود که بر اصل و اساس خلقت و آفرینش خود باقى بماند، با ماده دیگر و جدایى پذیر، آمیخته نشده باشد. این ماده خارجى خواه پاک باشد یا نجس. آب چاه آب چشمه، آب رودخانه، آب نهرها، آب برفهاى ذوب شده، آب دریاهاى شور، از نمونههاى آب مطلق مىباشند زیرا خداوند مىفرماید: ﴿وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ طَهُورٗا﴾[الفرقان: ۴۸]. «از آسمان آب پاک کننده فرو فرستادیم»، و رسول اکرمصمىفرماید: «الْمَاءُ طَهُورٌ إلَّا إنْ تَغَيَّرَ رِيحُهُ، أَوْ طَعْمُهُ، أَوْ لَوْنُهُ، بِنَجَاسَةٍ تَحْدُثُ فِيهِ» (بیهقى. ضعیف است ولى اصل صحیحى دارد). «آب پاک کننده است بشرطیکه نجاستى در آن نیفتد که بو، طعم و رنگ آن متغییر شود».
۲- خاک پاک: منظور از (خاک پاک) قسمت بالائى و روى زمین است که شامل خاک، ریگ، سنگ و ریگهاى درشت مىباشد. زیرا رسول اکرمصفرمودهاند: «جُعِلَتْ لِىَ الأَرْضُ طَهُوراً وَمَسْجِداً» (احمد و صحیحین). «زمین براى امت من مسجد و مایه طهارت قرار داده شده است»، یعنى در هر جاى آن نماز خواندن جایز است و در صورت فقدان یا عدم قدرت بر استفاده از آب، از خاک و سنگ روى زمین مىتوان بجاى وضو و غسل جنابت تیمم کرد.
خاک، سنگ و ریگ در صورت فقدان آب یا ناتوانى از بهره بردارى از آب پاک کننده است. خداوند مىفرماید: ﴿فَلَمۡ تَجِدُواْ مَآءٗ فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا﴾[النساء: ۴۳]. «اگر آب نیافتید پس قصد خاک پاک کنید»یعنى با خاک و سایر مواد روى زمین تیمم کنید، و در حدیث آمده است: «إِنَّ الصَّعِيدَ الطَّيِّبَ طَهُورُ الْمُسْلِمِ وَإِنْ لَمْ يَجِدِ الْمَاءَ عَشْرَ سِنِينَ فَإِذَا وَجَدَ الْمَاءَ فَلْيُمِسَّهُ بَشَرَتَهُ» (ترمذی). «همانا خاک پاک کننده مسلمان است و لو اینکه تا ده سال آب را نیابد، هرگاه آب را یافت با آن بدنش را بشوید»، و هنگامى که عمرو بن عاصس در شب بسیار سردى از ترس هلاک شدن بجاى غسل جنابت، تیمم کرد، رسول اکرمصاین عمل او را صحیح قرار داد و رد نفرمود. این تأئید از جانب رسول اکرمصدال بر صحت تیمم براى غسل جنابت مىباشد. (بخاری).