ماده نهم: مبطلات روزه:
۱- رسیدن هر گونه مایع در شکم از راه بینى، مانند چکاندن قطره در بینى، یا از راه چشم و گوش به همان صورت یا از راه دبر یا از راه فرج.
۲- رسیدن آب در شکم در صورت مبالغه در مضمضه و استنشاق، در وضوء.
۳- بیرون آمدن منى بوسیله ادامه نگاه به بیگانه یا ادامه اندیشیدن در باره جماع و آمیزش جنسى یا بوسیله بوسه گرفتن و بازى کردن با همسر.
۴- استفراغ عمدى و با اراده: رسول للّهصمىفرماید: «مَنْ اِسْتَقَاءَ فَلْيَقْضِ» «هرکس عمدا قى کند روزهاش را قضا آورد». البته اگر حالت تهوع غلبه پیدا کند و روزهدار بدون اختیار قى کند، روزه فاسد نمىشود.
۵- خوردن، نوشیدن و آمیزش جنسى در صورت اجبار و اکراه.
۶- خوردن، نوشیدن، جماع کردن به گمان اینکه شب باقى است و سپس متوجه شوند که بعد از طلوع فجر بوده است.
٧- خوردن، نوشیدن و جماع کردن بگمان اینکه افطار فرا رسیده در حالى که چنین نبوده و برایش ثابت شود که این عمل در روز انجام گرفته است.
۸- رسیدن آنچه که خوردنى و نوشیدنى نیست در شکم از راه دهان، مانند فرو بردن چیزى، زیرا از حضرت ابن عباسبمروى است مىفرماید: «اَلصَّوْمُ لِمَا دَخَلَ وَلَيْسَ لِمَا خَرَجَ» «یعنى روزه از آنچه که داخل مىشود مىشکند نه از آنچه که بیرون مىآید».
٩- ترک نیت روزه هرچند که بدون خوردن و آشامیدن باشد.
۱۰- مرتد شدن اگر بار دیگر به اسلام برگردد و مسلمان شود، خداوند مىفرماید: ﴿لَئِنۡ أَشۡرَكۡتَ لَيَحۡبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ﴾[الزمر: ۶۵]. «اگر شرک کردى، تمام اعمال انجام گرفته بهدر خواهد رفت و از خسارت زدگان خواهى شد».
همه این مبطلات روزه را باطل کرده و قضا آوردن همان یک روز را واجب مىگردانند و کفاره ندارند. کفاره فقط در دو صورت واجب مىگردد:
۱- آمیزش جنسى بدون اجبار: از حضرت ابو هریرهس مروى است، مىگوید: شخصى نزد رسول للّهصآمد و گفت: اى پیامبر هلاک شدم. رسول للّهصفرمود: «چه چیز تو را هلاک کرده است؟» گفت: در حالت روزه با همسرم آمیزش جنسى کردم. رسول للّهصفرمود: «آیا مىتوانى گردنى را آزاد کنى؟» گفت: خیر، فرمود: «آیا مىتوانى ۶۰ مسکین را تغذیه کنى؟» گفت: خیر، و بعد نشست. دیرى نگذشت که کیسه خرما به محضر رسول للّهصآورده شد. پیامبرصفرمود: «این خرماها را بگیر و صدقه کن». گفت: آیا فقیرتر از ما کسى هست؟ بخدا سوگند درمیان این دو کوه مدینه کسى محتاجتر و نیازمندتر از ما وجود ندارد؟ رسول للّهصتبسم کرد و دندان‌هاى مبارکش ظاهر شدند، فرمود: «برو، این خرماها را به زن و فرزندانت بده». (متفق علیه).
۲- خوردن و نوشیدن بدون عذر موجه: در حدیث آمده است. شخصى در رمضان افطار نمود. رسول للّهصامر کرد تا کفاره دهد، از ابوهریرهس مروى است، شخصى نزد رسول للّهصآمد و گفت: روزى عمدا یعنى بدون عذر در ماه مبارک رمضان افطار نمودم، رسول للّهصفرمود: «غلامى آزاد کن، یا دو ماه متوالى روزه بگیر و یا ۶۰ مسکین را طعام بده» (متفق علیه).
آنچه که براى روزهدار مباح است:
کارهائى که روزهدار مىتواند آن‌ها را انجام دهد عبارتاند:
۱- مسواک زدن در طول روز البته امام احمد مسواک زدن بعد از زوال را مکروه مىداند.
۲- سرد نگاه داشتن بدن بوسیله آب چه بصورت ریختن آب بر بدن باشد یا بصورت غوطه خوردن در آب.
۳- خوردن، نوشیدن و جماع در شب تا قبل از طلوع فجر.
۴- مسافرت براى انجام کارهاى مباح ولو اینکه بداند که سفرش وى را مجبور به افطار مىکند.
۵- مداوا بوسیله هر داروى حلال که به شکم نرسد حتى آمپول بشرط اینکه تغذیه یا تقویتى نباشد.
۶- جویدن طعام براى نوزاد، اگر لازم باشد بشرط اینکه چیزى در شکم جونده داخل نشود.
٧- استفاده از انواع خشبوئىها، این امور بخاطر این مباحاند که از شارع در این خصوص نهى و منع وارد نشده است.
روزهدار در انجام امور زیر مؤاخذه نمىشود
۱- فرو بردن و بلعیدن آب دهن خود.
۲- استفراغ مکرر بشرط اینکه بعد از رسیدن در دهن چیزى به شکم برنگردد.
۳- رفتن مگس در گلو بدون اختیار.
۴- رفتن گرد و غبار و کلیه دودهائى که اجتناب از آن‌ها ممکن نباشد به داخل گلو.
۵- صبح کردن در حالت جنابت، گرچه تمام روز در حالت جنبى سپرى شود.
۶- احتلام: روزهدار اگر احتلام شود، روزهاش فاسد نیست و قضائى ندارد. در حدیث آمده است: «سه نفر مرفوع القلماند. یعنى در برابر اعمالشان مأخوذ نیستند: ۱- دیوانه تا بهوش نیامده باشد. ۲- شخص خواب تا بیدار نشده است. ۳- طفل تا به سن بلوغ نرسیده است».
٧- خوردن و نوشیدن به فراموشى: البته نزد امام مالک، روزه فرض در صورت خوردن و نوشیدن به فراموشى قضا دارد اما نفل قضا آورده نشود. در حدیث آمده است، رسول اللّه مىفرماید: «مَنْ نَسِيَ وَهُوَ صَائِمٌ، فَأَكَلَ أَوْ شَرِبَ، فَلْيُتِمَّ صَوْمَهُ، فَإِنَّمَا أَطْعَمَهُ اللَّهُ وَسَقَاهُ» (متفق علیه). «هرکس در حالت روزه به فراموشى بخورد و بنوشد، روزهاش را ادامه دهد، همانا خداوند او را اطعام کرده و نوشانده است». در حدیثى دیگر آمده است «مَنْ أَفْطَرَ فَى رَمَضَانَ نَاسِيًا فَلَا قَضَاءَ عَلَيْهِ وَلَا كَفَارَةَ» (دار قطنی). «هرکس در رمضان به فراموشى افطار کند، قضاء و کفاره بر وى نیست».