ماده اول: تعریف حیض:
حیض عبارت است از خونى که رحم زن بعد از بلوغ آن را رها مىکند. هر زن عادت معین و روزهاى مشخصى براى قاعدگى دارد. اقل مدت حیض یک شبانه روز و اکثر آن ۱۵ شبانه روز است و غالبا شش إلى هفت روز مىباشد. مدت اقل طهر ۱۳ یا ۱۵ روز است. و مدت اکثر طهر حدى ندارد و غالبا ۲۳ الى ۲۴ روز مىباشد. زنان در این مسأله به سه دسته تقسیم مىشوند: مبتدئة، معتاده، مستحاضة و هرکدام احکام جداگانهاى دارد.
مبتدئة: به زنى گفته مىشود که براى نخستین بار مبتلا به عارضه حیض مىشود. و حکمش این است که به محض رویت خون، نماز، روزه و جماعت را ترک کند و منتظر طهر یعنى اتمام حیض و فرا رسیدن روزهاى پاکى باشد. اگر خون تا یک شبانه روز یا بیش از آن تا ۱۵ شبانه روز ادامه پیدا کرد پس از اتمام، غسل نموده نماز بخواند، اگر خونش از ۱۵ روز تجاوز نمود، بعد از آن مستحاضه محسوب مىگردد و باید به احکام مستحاضه عمل کند، اگر خونش در خلال ۱۵ روز قطع مىگردد، با این تفصیل که یک روز و دو روز جریان دارد و یک یا دو روز قطع شود، در روزهاى قطع شده غسل کرده نماز بخواند و در روزهائى که خون مىبیند، نماز را ترک نماید.
معتادة: معتاده به زن بالغهاى گفته مىشود که روزهاى مشخصى در ماه، مبتلا به جریان خون حیض مىگردد. حکمش این است که در روزهاى عادت روزه، نماز، مجامعت و تلاوت قرآن را ترک گوید. اگر بعد از گذشت ایام عادت، خونى زرد رنگ یا خاکسترى رنگ رؤیت شود. بدان توجه نکند، یعنى آن را خون حیض قرار ندهد. زیرا از ام عطیهلمروى است که مىفرماید: «كُنَّا لَا نَعُدُّ الصُفْرَةَ وَالْكُدْرَةَ بَعْدَ الطُّهْرِ شَيْئًا» یعنى: «ما بعد از اتمام روزهاى عادت، مایع زرد رنگ یا خاکسترى رنگ را خون حیض بحساب نمىآوردیم». (بخاری). اما اگر این مایع زرد یا خاکسترى رنگ در وسط روزهاى عادت مشاهده گردد، حیض محسوب مىشود.
مستحاضه: به زنى گفته مىشود که جریان خونش قطع نمىگردد. حکمش به شرح زیر است: اگر قبل از حالت استحاضه، عادت معینى داشته و ایام عادتش را مىداند، در هر ماه به تعداد روزهاى عادتش از خواندن نماز، گرفتن روزه و غیره خوددارى کند. و بعد از گذشت روزهاى عادتش غسل نموده نماز بخواند روزه بگیرد و مجامعت کند. اگر عادت مشخصى ندارد یا اینکه دارد ولى تعداد روزها را فراموش کرده است، ببیند.
آیا رنگ خونى که جریان دارد گاهى فرق مىکند یعنى گاهى سیاه مىباشد و گاهى قرمز؟ یا اینکه یک رنگ است؟ اگر فرق مىکند آنگاه روزهایى را که سیاه مىباشد خون حیض به شمار آورده و نماز را ترک کند و بعد از آن غسل نموده و نماز را شروع بکند بشرطیکه از پانزده روز تجاوز نکند. و اگر خونش فرق نمىکند بلکه یک رنگ است، آنگاه از هر ماه شش الى هفت روز را حیض بشمار آورده براى هر نماز وضو بگیرد و از نوار بهداشتى استفاده کند، و در غیر ضرورت شدید هم بسترى ننماید.
دلایل احکام مستحاضه بشرح زیراند:
۱- ام سلمهلمىگوید: درباره زنى که جریان خونش متوقف نمىشد، از رسول اکرمصپرسیدم، فرمود: تعداد روزها و شبهائى را که در هر ماه قبل از حالت استحاضه دچار عارضه حیض شده است، در نظر بگیرد، به اندازه آن روزها در ماه نماز را ترک گوید، وقتى این روزها سپرى شد غسل نموده و با استفاده از نوارهاى بهداشتى نمازش را بخواند. (ابوداود و نسائى).
این حدیث دال بر احکام زن مستحاضهاى است که عادت مشخص دارد.
۲- فاطمه دختر أبى حبیش دچار استحاضه بود. رسول اللّهصخطاب به وى فرمود: هرگاه خون حیض بیاید، چون رنگش سیاه است شناخته مىشود. پس در این حالت از خواندن نماز خوددارى کن. و اگر رنگ خون سیاه نباشد، یعنى روزهایى که رنگش سیاه نیست، بعد از غسل نمودن، نماز بخوان، زیرا این خون، خون رگ است نه خون حیض. (ابوداود، نسائى، ابن حبانى صحت آن را تأیید کرده است). این حدیث بر احکام غیر معتاده یا زنى که عادتش را فراموش کرده است، دلالت دارد.
۳- حدیث حمنه بنت جحش: ایشان مىگوید: دچار حیض و خونریزى شدیدى بودم. نزد رسول اللّهصآمدم، فرمود: این ضربهاى از جانب شیطان است. شش یا هفت روز را حیض بدان و بعد غسل کن هرگاه رنگ خون صاف شد، به مدت ۲۴ یا ۲۳ روز نماز بخوان و روزه بگیر، در هر ماه به همین شیوه عمل کن همانطور که سایر زنان در ایام حیض عمل مىکنند. (ترمذى و آن را حسن گفته است).
این حدیث دال بر احکام زن مستحاضهاى است که معتاده نباشد و رنگ خونش هم تمیز داده نمىشود.
نفاس: نفاس به خونى گفته مىشود که بعد از ولادت از رحم زن بیرون مىآید. حد اقلى ندارد هرگاه زن بعد از زایمان خود را پاک دید، یعنى خونش متوقف شد، غسل نموده نماز بخواند، البته وطى و جماع قبل از چهل روز از زایمان مکروه تنزیهى است، زیرا ممکن است موجب ناراحتى زن گردد. و اکثر مدت نفاس چهل روز است. از حضرت ام سلمهلمروى است مىفرماید: «كَانَتِ النَّفَسَّاءُ تَجْلِسُ أرْبَعِيْنَ يَومًا» زنان بعد از ولادت چهل روز مىنشستند. و مىفرمود: از رسول اللّهصپرسیدم، زن بعد از ولادت چند روز بنشیند؟ یعنى نماز و روزه را ترک کند؟ فرمود: «چهل روز، مگر اینکه خونش قبل از آن متوقف شود». (ترمذى، ترمذى آن را معلول و حاکم آن را صحیح قرار داده است). و هرگاه زن بعد از ولادت وارد چهل و یکمین روز شود، غسل نموده، نماز بخواند و روزه گیرد، اگر چه جریان خونش هنوز متوقف نشده است و در صورت متوقف نشدن جریان خون بعد از چهل روز، به احکام مستحاضه عمل کند.
بعضى از علماء گفتهاند: پنجاه الى شصت روز بعد از ولادت بنشیند که البته چهل روز از نظر احتیاط بهتر است.