ماده سوم: شرایط نماز:
شرایط وجوب نماز، عبارتند از:
۱- مسلمان بودن: نماز بر کافر واجب نیست، زیرا نخست شهادتین و بعد از آن نماز فرض مىشود، چنانکه در حدیث آمده است، آنحضرت فرمود: به من امر شده، تا مردم کلمه شهادتین را نگفته و نماز نخواندهاند، و زکات اموال‌‌شان را نپرداختهاند، با آنان قتال کنم. همچنین رسول اکرمصبه حضرت معاذس فرمود: اگر مردم در امر ایمان و شهادتین از تو اطاعت کردند، آنگاه به آنان بگو: که خداوند شبانهروز پنج بار نماز را بر آنان فرض کرده است.
۲- عاقل بودن: نماز بر مجنون فرض نیست. زیرا رسول اکرمصفرموده است: «رُفِعَ الْقَلَمُ عَنْ ثَلاَثٍ عَنِ النَّائِمِ حَتَّى يَسْتَيْقِظَ وَعَنِ الصَّبِىِّ حَتَّى يَحْتَلِمَ وَعَنِ الْمَجْنُونِ حَتَّى يَعْقِلَ» (احمد و حاکم).
۳- بلوغ: نماز بر کودک فرض نیست. رسول اکرمصمىفرماید: «عَنِ الصَّبِىِّ حَتَّى يَحْتَلِمَ» مستحب است که کودکان امر شوند تا نماز بخوانند. در حدیثى آمده است. «مُرُوا أوْلادَكُمْ بِالصَّلاةِ وَهُمْ أبْنَاءُ سَبْعِ سِنينَ، وَاضْرِبُوهُمْ عَلَيْهَا، وَهُمْ أبْنَاءُ عَشْرٍ، وَفَرِّقُوا بَيْنَهُمْ في المضَاجِعِ» (ابوداود). «فرزندان تان را در هفت سالگى امرکنید تا نماز خوانند و در ده سالگى رختخواب آنان را جدا کرده و در برابر ترک نماز تنبیهشان کنید».
۴- فرا رسیدن وقت نماز: هیچ نمازى قبل از فرا رسیدن وقتش فرض نمىگردد، خداوند مىفرماید: ﴿إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ كَانَتۡ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ كِتَٰبٗا مَّوۡقُوتٗا﴾[النساء: ۱۰۳]. «نماز در اوقات معینى بر مؤمنان فرض شده است». چنانکه جبرئیل÷ اوقات نماز را به رسول اکرمصآموخته است. در حدیثى آمده است. جبرئیل به رسول اکرمصگفت: بنلد شو نماز بخوان، رسول اللّه نماز ظهر را بعد از زوال آفتاب خواند، بعد وقت نماز عصر فرارسید، جبرائیل خطاب به رسول اکرمصفرمود: بنلد شو نماز بخوان، رسول اللّه بعد از اینکه سایه هر چیز باندازه یک برابر آن رسیده بود، نماز عصر را خواند، بعد وقت مغرب فرارسید، جبرئیل گفت: بلند شو نماز بخوان، رسول اللّهصبلافاصله بعد از غروب آفتاب نماز مغرب را خواند، بعد وقت نماز عشاء فرا رسید، گفت: بلند شو، نماز بخوان. رسول اکرمصنماز عشاء را بعد از غایب شدن سرخى آفتاب بجا آورد. (شفق احمر کنار آسمان طرف مغرب). بعد وقت فجر فرا رسید، گفت: بلند شو، نماز بخوان رسول اکرمصبعد از ظاهر شدن سفیدى نور آفتاب در افق نماز فجر را خواند. روز بعد جبرائیل براى تعیین آخر وقت آمد به پیامبرصامر کرد نماز عصر را بعد از اینکه سایه هر چیز به اندازه دو برابر خودش رسیده بود بخواند، بعد براى نماز مغرب در همان وقت دیروزى آمد و امر به نماز کرد، براى نماز عشاء بعد از سپرى شدن نصف شب یا ثلث شب آمد و بعد براى نماز فجر موقعى کاملا روشن شده بود آمد و امر به صلوة کرد و بعد فرمود: «مَا بَيْنَ هَذَيْنِ وَقْتٌ» یعنى: «اول و آخر وقت هر نماز اینست». (احمد، نسائى و ترمذى).
۵- طهارت از خون حیض و نفاس: نماز بر در حال حیض و نفاس واجب نیست تا اینکه کاملا پاک نشده است. زیرا رسول اکرمصفرموده است: «إِذَا أَقْبَلَتِ الْحَيْضَةُ فَاتْرُكِى الصَّلاَةَ» (نسائی). «هر گاه دچار قاعدگى شدى، نماز را ترک کن».
شرایط صحت نماز:
۱- پاکى از حدث اصغر: یعنى بىوضو بودن و از حدث اکبر، یعنى غسل. و از بین بردن نجاست از بدن، مکان و لباس. زیرا رسول اکرمصمىفرماید: «لَا يَقْبَلُ اللّهُ صَلَاةً بِغَيْرِ طَهُورٍ»(مسلم). «خداوند هیچ نمازى را بدون پاکى و طهارت نمىپذیرد».
۲- ستر عورت: زیرا خداوند مىفرماید: ﴿خُذُواْ زِينَتَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِدٖ﴾[الأعراف: ۳۱]. «وقت هر نماز لباس تان را بپوشید»، پس هیچ نمازى در حالت کشف و ظاهر بودن عورت صحیح نمىشود، چون زینت در لباس این است که عورت ستر شود.
عورت مرد از ناف تا زانو است. و تمام بدن زن بجز قرص چهره و دو کف دست عورت است، و باید پوشیده شود. در این خصوص آنحضرت فرموده است: «لا يَقْبَلُ اللّهُ صَلاةَ حَائِضٍ إلَّا بِخِمارٍ» (ابوداود با سند خوب). «خداوند نماز هیچ زنى را بدون پوشش صحیح نمىپذیرد»، و وقتى از رسول اکرمصدر باره نماز زن بدون شلوار سوال شد، فرمود: «إذَا كَانَ الدِّرْعُ سَابِغًا يُغَطِّي ظُهُورَ قَدَمَيْهَا»«اگر جامه زن بلند باشد بحدى که پشت قدم را بپوشاند، مانعى ندارد».
۳- استقبال قبله: زیرا نماز بدون قبله صحیح نمىشود، خداوند مىفرماید: ﴿وَحَيۡثُ مَا كُنتُمۡ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمۡ شَطۡرَهُۥ﴾[البقرة: ۱۴۴]. «هرجا که هستید به هنگام نماز به مسجد حرام رو بیاورید»، البته کسى که بخاطر خوف و بیمارى قادر به استقبال قبله نباشد، شرط قبله از وى ساقط مىگردد، همانطور که مسافر در نمازهاى نفلى بهر سو که خواسته باشد، مىتواند نماز بخواند، زیرا در روایات داریم که رسول اکرمصاز مکه به مدینه تشریف مىبرد و نمازهاى نفل را در حالى که سوار بر مرکب بود به همان جهتى که مرکب به پیش مىرفت مىخواند.