آداب سفر:
۱- اگر در حق کسى ستم روا داشتهاید یا ودیعه و امانتى را در اختیار دارید، از ستمدیده حلالى بخواهید و حقش را برگردانید و امانت را به صاحبش بسپارید، زیرا امکان مردن و هلاک شدن در سفر زیاد است.
۲- زاد و هزینه سفر باید از مال حلال باشد و نفقه کسانى که تحت تکفل هستند به آنان داده شود.
۳- زن و فرزند، دوستان و رفقاء را خداحافظى کرده این دعاء را بگوید: «أَسْتَودِعُ اللّهَ دِيْنَكُمْ وأمَانَتَكُمْ وَخَواتِمَ أَعْمالِكُمْ» «دین، امانت و خاتمه اعمالتان را به خدا مىسپارم». و آنان که مورد تودیع هستند چنین گویند: «زَوَّدَكَ اللّهُ التَّقْوى، وَغَفَرَ ذَنْبَكَ وَوَجَّهَكَ الْخَيْرَ إِلَى جِهَةٍ تَوَجَّهْتَ» «خداوند به تو تقوى عنایت بفرماید، گناهان تو را مورد مغفرت قرار دهد، و هر جا روى خیر و برکت را بدرقه راه تو کند». رسول اکرمصمىفرماید: «لقمان چنین گفته است: هرگاه امانتى به خداوند سپرده شود، خداوند آن را حفاظت خواهد کرد». (نسائى با سند جید). و رسول اکرمصهر کسى را که خداحافظى مىکرد، چنین مىفرمود: «أَسْتَودِعُ اللّهَ دِيْنَكَ وَأمَانَتَكَ وَخَواتِمَ عَمَلِكَ» «دین، امانت و خاتمه اعمالات را به خدا مىسپارم». (ابو داود).
۴- سه یا چهار تن از جمله کسانى که شایستگى همراهى را دارند، با خود همراه کند، زیرا سفر همانطور که معروف و مشهور است نوعى آزمایش براى مردان است و سفر بدلیل اینکه اخلاق مردان را روشن مىکند، سفر نام دارد، رسول اکرمصدر این خصوص مىفرماید: «الرَّاكِبُ شيطانٌ وَالرَّاكِبانِ شَيْطانَانَ وَالثَّلَاثَةُ رَكْبٌ» (ابوداود، نسائى و ترمذى). «یک نفر شیطان است دو نفر دو شیطان و سه نفر جماعت است»، و مىفرماید: «لَوْ أنَّ النَّاسَ يَعْلَمُونَ مِنَ الْوَحْدَةِ مَا أعْلَمُ ما سَارَ رَاكِبٌ بِلَيْلٍ وَحْدَهُ» «اگر مردم در مورد تنهائى مىدانستند، آنچه را که من مىدانم، احدى هرگز در شب تنها به مسافرت نمىرفت». (بخاری).
۵- یکى را از میان خود به عنوان امیر سفر باید انتخاب نمایند تا او به مشوره آنان امور سفر را عهدهدار باشد، زیرا رسول اکرمصفرمود: هرگاه سه تن براى مسافرت مىروند، یکى را از میان خود باید به عنوان امیر انتخاب کنند».
۶- قبل از آغاز سفر، درباره آن، نماز و دعاى استخاره کند، زیرا رسول اکرمصضمن تاکید در این خصوص، نماز و دعاى استخاره را مانند سورهاى از قرآن به مردم یاد مىداد و قبل از انجام هر کارى براى استخاره پیرامون آن تاکید مىکرد. (بخاری).
٧- موقع ترک خانه و منزل این دعا را بگوید: «بِسْمِ اللهِ تَوَكَّلتُ عَلَى اللهِ، اللَّهُمَّ إِنِّي أعُوذُ بِكَ أنْ أضِلَّ أَوْ أُضَلَّ، أَوْ أَزِلَّ أَوْ أُزَلَّ، أَوْ أظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ، أَوْ أجْهَلَ أَوْ يُجْهَلَ عَلَيَّ» وقتى سوار مىشود این دعا را گوید: «بِسْمِ اللّه وَاللّهُ أكْبَر وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ، مَا شَاءَ اللَّهُ كَانَ، وَمَا لَمْ يَشَأْ لَمْ يَكُنْ﴿سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَٰذَا وَمَا كُنَّا لَهُۥ مُقۡرِنِينَ﴾[الزخرف: ۱۳]. اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ فِى سَفَرِنَا هَذَا الْبِرَّ وَالتَّقْوَى وَمِنَ الْعَمَلِ مَا تَرْضَى اللَّهُمَّ هَوِّنْ عَلَيْنَا سَفَرَنَا هَذَا وَاطْوِ عَنَّا بُعْدَهُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِى السَّفَرِ وَالْخَلِيفَةُ فِى الأَهْلِ اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَرِ وَكَآبَةِ المُنْقَلَبِ وَسُوءِ المَنْظَرِ فِى الأَهْلِ وَالْمَالِ».
۸- بهتر است سفرش را روز پنجشبنه اول صبح آغاز کند زیرا در حدیث آمده است «اللَّهُمَّ، بَارِكْ لأُمَّتِي فِي بُكُورِهَا» «پروردگارا اول صبح را براى امت من مبارک بگردان»، و در حدیثى دیگر آمده است: رسول اکرمصعموما روزهاى پنجشنبه به مسافرت مىرفت.
٩- از هر بلندى و گردنه که بالا مىرود تکبیر گوید، از ابى هریرهس نقل شده است. شخصى از رسول اکرمصسوال کرد، یا رسول اللّه مىخواهم به مسافرت بروم، نیاز به راهنمائى دارم. رسول اکرمصفرمود: ملزم به تقوى باش و موقع بالا رفتن از هر بلندى تکبیر بگو. (ترمذى با سند حسن).
۱۰- در صورت احساس خوف و خطر از بعضى انسان‌ها، این دعا را بگوید: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَجْعَلُكَ فِي نُحُورِهِمْ، وَنَعُوذُ بِكَ مِنْ شُرُورِهِمْ» «خداوندا تو را در دل‌هاى آنان قرار داده از شرارت آنان به پناه تو مىآئیم»، رسول اکرمصموقع خطر از انسان‌هاى شرور، همین دعا، را خوانده است.
۱۱- در سفر متوجه خداوند شود و خیر دنیا و آخرت را از او بخواهد، زیرا دعا در سفر پذیرفته مىشود. رسول اکرمصمىفرماید: «ثَلاَثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٌ لاَ شَكَّ فِيهِنَّ دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ وَدَعْوَةُ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ» (ترمذى با سند حسن). «در پذیرفتن سه دعا هیچگونه تردیدى وجود ندارد. دعاى ستمدیده، دعاى مسافر و دعاى پدر در حق فرزندش».
۱۲- هرگاه جایى قصد سکونت مىکند، این دعا را بخواند: «أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ» «از تمام بدىها مخلوق به صفات تامه خدا پناه مىجویم»، موقع شب این دعا را گوید: اى زمین! پروردگار من و تو اللّه است، من از بدى آنچه که در تو نهفته است، از بدى آنچه که روى تو راه مىرود. از بدى شیرها و سیاهىها، از بدى مار و کژدم و از بدى ساکنان شهرها و از بدى پدران و فرزندان به خدا، پناه مىجویم. (سنن و مسلم).
۱۳- هرگاه دچار وحشت شود، این دعا راگوید: «سُبْحَانَ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ، رَبِّ الْمَلائِكَةِ، وَالرُّوحِ، جَلَّلْتَ السَّمَاوَاتِ، وَالأَرْضَ بِالْعِزَّةِ، وَالْجَبَرُوتِ»
۱۴- اگر در اول شب مىخوابد، بازویش را دارز کند و اگر در آخر شب مىخوابد، بازویش را نصب کرده و سرش را روى کف دست خود بگذراد تا خوابش سنگین نشود و نمازش فوت نگردد.
۱۵- وقتى به شهرى نزدیک مىشود، این دعا را بخواند: «اَلَّلهُمَّ اجْعَلْ لَنَا فِيْها قَرَارًا وَارْزُقْنَا فِيْهَا رِزْقًا حَلَالًا، اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِ هَذِهِ الْمَدِيْنَةِ وَخَيْرِ مَا فِيهَا وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا وَشَرِّ مَا فِيهَا» «پروردگارا! این شهر را جاى سکونت و آرامش ما قرار ده، و به ما در این شهر روزى حلال عنایت فرما، پروردگارا، من خیر این شهر و خیر آنچه در این شهر هست، از تو مىخواهم»، رسول اکرمصاین دعا را گفته است.
۱۶- بعد از انجام کارهاى سفر، در مراجعت به خانه و زن و فرزندان خود تاخیر نکند، زیرا رسول اکرمصمىفرماید: «سفر پارهاى از عذاب است، از خوراک و نوشیدنىها منع مىکند، خواب را مىگیرد هرگاه امور سفر به پایان رسید، در مراجعت به خانه تاخیر نشود» (متفق علیه).
۱٧- موقع برگشتن سه بار تکبیر گوید، و این دعا را تکرار کند، «آئِبُونَ، تَائِبُونَ، عَابِدُونَ، لِرَبِّنَا حَامِدُونَ» این کلمات را تکرار کند، زیرا رسول اکرمصچنین کرده است.
۱۸- در برگشتن از سفر بدون اطلاع قبلى شب هنگام وارد خانه نشود بلکه به نحوى اهل خانه را از آمدن خود اطلاع بدهد تا اهل خانه غافلگیر نشوند. رسول اکرمصچنین راهنمائى کرده است.
۱٩- زن بیش از فاصله یک شبانه روز بدون محرم به مسافرت نرود، رسول اکرمصمىفرماید: «لاَ يَحِلُّ لاِمْرَأَةٍ تُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ تُسَافِرُ مَسِيرَةَ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ إِلاَّ مَعَ ذِى مَحْرَمٍ عَلَيْهَا»(متفق علیه).
ترجمه: «براى زن مؤمنه حلال نیست بدون محرم بیش از مسافت یک شب و روز به مسافرت برود».