روش زندگی مسلمان

ماده دوم‏: شروط جایز و ناجایز بیع‏:

۱- شرایط مشروع:‏

مشروط کردن وصفى از اوصاف در بیع جایز است. اگر وصف مشروط تحقق پیدا کرد، بیع نافذ است و اگرنه باطل مى‏شود، مانند اینکه مشترى کتاب، شرط کند که رنگ صفحه‏هاى آن زرد باشد، یا مشترى منزل شرط کند که درب و پنجره‏هایش آهنى باشند.

همچنین جایز است که فروشنده حیوان یا ماشین، استفاده از آن را تا رسیدن به خانه یا محل زندگى‏اش شرط کند. یا فروشنده منزل، سکونت یک ماه را براى خود شرط نماید، یا مشترى پارچه، دوختن آن را و مشترى هیزم شکستن آن‌ها را شرط کند، حضرت جابرس شترى را که به رسول اللّهصفروخت، سوارى آن را تا رسیدن به مدینه براى خود شرط کرده بود.

۲- شرایط نامشروع:

۱- جمع کردن دو شرط در یک معامله، مانند اینکه مشترى هیزم، شکستن و حمل آن‌ها را شرط کند، رسول اکرمصمى‏فرماید: «لَا يَحِلُّ سَلَفٌ وَبَيْعٌ وَلَا شَرْطَانِ فِي بَيْعٍ» (ابوداود). «بیع و قرض و دو شرط در یک بیع روا نیست».

۳- شرایطى که مخل به اصل بیع باشد:

مثلا فروشنده ماشین شرط کند که مشترى آن را به فرد سومى نفروشد، یا به فلانى نفروشد، یا آن را هبه نکند یا خریدن را مشروط سازد به اینکه بایع او را قرضى دهد یا فلان شى‏ء مشخص را به او بفروشد. رسول اکرمصمى‏فرماید: «لَا يَحِلُّ سَلَفٌ وَبَيْعٌ وَلَا شَرْطَانِ فِي بَيْعٍ وَلَا بَيْعُ مَا لَيْسَ عِنْدَكَ» (ابوداود). «بیع و قرض، دو شرط در یک بیع و فروختن آنچه که در ملک نیست، ناجایز است».

۴- شرط باطل:‏

همان شرطى که عقد بابودن آن صحیح است اما خود شرط باطل است: مثل اینکه عدم خساره را در بیع شرط کند یا بایع و فروشنده اعلام ولاء را براى خود مستثنى کند، رسول اکرمصمى‏فرماید: «مَنِ اشْتَرَطَ شَرْطًا لَيْسَ فِى كِتَابِ اللَّهِ فَهْوَ بَاطِلٌ وَإِنْ كَانَ مِائَةَ شَرْطٍ» (متفق علیه). «هرکس بیع را مشروط به شرطى کند که در کتاب اللّه‏ وجود ندارد، آن شرط باطل است ولو اینکه صد بار شرط کند».