آداب معاشرت با خویشاوندان و صله رحم:
مسلمان خود را ملزم به رعایت ادب نسبت به نزدیکان، و خویشاوندان مىداند، همانطور که در حق والدین و فرزندان خود، خود را ملزم به رعایت ادب و احترام مىداند. مسلمان با عمو و عمه و دائى و خاله همان‌گونه رفتار مىکند که با پدر و مادرش رفتار مىکند، این‌گونه، رفتار و برخورد را در جمیع مظاهر زندگى، در اطاعت، در نیکى و احسان و غیره بطور یکسان در حق خویشاوندان و والدین و فرزندان خود، رعایت مىکند. زیرا صله رحم و پیوند خویشاوندى است که همه آنان را از کافر و مؤمن و غیره در یک زنجیر بهم وصل کرده است و حفاظت این خویشاوندى و صله رحمى بر همه لازم است، احترام نسبت به بزرگتران، شفقت بر کوچکتران، عیادت بیماران، غمخوارى از غمزدگان و دلجوئى و تسلیت نسبت به مصیبت دیدگان همه و همه از رحم نشأت مىگیرند. مسلمان خود را با خویشاوندان وصل مىکند و لو اینکه آنان خود را از وى مىبرند و جدا مىکنند، مسلمان در برابر خویشاوندان خود را نرم و فروتن مىداند، و بر خورد عطوفتآمیز مىکند و لو اینکه آنان با وى بد رفتارى کنند، و خشونت نشان بدهند و در حق او ستم کنند. این رفتار مؤمن بخاطر تحقق بخشیدن به مفاد آیات و روایاتى است که در این خصوص وارد شدهاند. خداوند مىفرماید: ﴿وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِي تَسَآءَلُونَ بِهِۦ وَٱلۡأَرۡحَامَ﴾[النساء: ۱]. «بترسید از خدایى که شما او را واسطه نموده نیازهاىتان را از یکدیگر سوال مىکنید و از قطع رحم بترسى». و ﴿وَأُوْلُواْ ٱلۡأَرۡحَامِ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلَىٰ بِبَعۡضٖ فِي كِتَٰبِ ٱللَّهِ﴾[الأحزاب: ۶]. «بر اساس حکم اللّه بعضى خویشاوندان نسبت به بعضى نزدیکتراند».
﴿فَهَلۡ عَسَيۡتُمۡ إِن تَوَلَّيۡتُمۡ أَن تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَتُقَطِّعُوٓاْ أَرۡحَامَكُمۡ ٢٢﴾[محمد: ۲۲]. «اگر رو بگردانید، ممکن است مرتکب فساد فى الارض و قطع خویشاوندى و صله رحمى شوید». همچنین فرموده است: ﴿فَ‍َٔاتِ ذَا ٱلۡقُرۡبَىٰ حَقَّهُۥ وَٱلۡمِسۡكِينَ وَٱبۡنَ ٱلسَّبِيلِۚ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ لِّلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجۡهَ ٱللَّهِۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ ٣٨﴾[الروم: ۳۸]. «حق خویشاوندان، مساکین و مسافران را بپرداز، این دادن بهتر است براى کسانى که خواهان خشنودى اللّه هستند، و همینهایند رستگاران». و نیز فرموده است: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ وَٱلۡإِحۡسَٰنِ وَإِيتَآيِٕ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ﴾[النحل: ٩۰]. «خداوند به رعایت عدل، انجام نیکى و رعایت حقوق خویشاوندان امر مىکند». و ﴿وَٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗا وَبِذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡجَارِ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡجَارِ ٱلۡجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡ﴾[النساء: ۳۵]. «خدا را عبادت کنید، هیچ چیزى را با خدا شریک قرار ندهید، در حق والدین نیکى کنید. حق خویشاوندان، ایتام، مساکین، همسایه خویشاوند، همسایه خانه و بغل دستى، مسافران (و کارگران) و مستخدمان را بجا بیاورید». و ﴿وَإِذَا حَضَرَ ٱلۡقِسۡمَةَ أُوْلُواْ ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينُ فَٱرۡزُقُوهُم مِّنۡهُ وَقُولُواْ لَهُمۡ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗا ٨﴾[النساء: ۸]. «هرگاه موقع تقسیم اموال، خویشاوندان و ایتام و مساکین حاضر شوند، به آنان بدهید و با آنان بخوبى حرف بزنید»، یعنى برخورد خوب داشته باشید، و در حدیث آمده است. یکى از یاران، از رسول اکرمصسوال کرد: با چه کسانى نیکى کنم؟ فرمود: در درجه اول با مادرت نیکى کن. سوال کننده پرسید، بعد از آن، فرمود: با مادرت، دفعه چهارم فرمود: با پدرت و بعد به ترتیب قرابت و خویشاوندى، با خویشاوندانت.
در حدیث آمده، از رسول اکرمصدرباره اعمالى که انسان را به بهشت مىبرند و از دوزخ دور مىدارند، سوال شد فرمودند: «خدا را عبادت کن و کسى را در عبادت با خدا شریک نگردان، نماز را بر پا دار، زکات بپرداز و پیوند خویشاوندى را حفظ کن» رسول اکرمصدرباره «خاله» فرمود: «او بمنزله مادر است». (متفق علیه). حضرت اسماء دختر حضرت ابوبکرس درباره صله رحمى و احسان و نیکى با مادرش که از مکه به مدینه آمده بود و کافره بود، از آن حضرت کسب تکلیف کرد، رسول اکرمصفرمودند: «نَعَمْ صِلِىْ رَحِمَكِ» «آرى! صله رحمى را با ایشان رعایت کن و احترامش را بجا آور».