روش زندگی مسلمان

ﻫ) غرور و خودپسندى:‏

مسلمان خود را از غرور و خودپسندى بر حذرمى‏دارد و سعى دارد که در هیچ شرایطى این خصلت‏ها را در خود ایجاد نکند، زیرا این دو خصلت بزرگترین مانع براى رسیدن به تکامل بحساب مى‏آیندو از بزرگ‌ترین عوامل نابودى در حال و آینده مى‏باشند. چه بسا نعمت‌ها که در اثر غرور و خودپسندى به زحمت و عذاب تبدیل شده‏اند، چقدر قوت و توان‏ها بودند که در اثر این دو خصلت به ضعف و ناتوانى تبدیل شده‏اند، پس این دو خصلت درد بى‏درمان و براى معذب‏ کردن و از بین بردن انسان نقش بسزایى دارند. روى این حساب مسلمان خود را از آن برحذر مى‏دارد. و از آن‌ها مى‏هراسد. و بهمین خاطر کتاب خدا و رسولشصآن‌ها را حرام دانسته و اجتناب از آن‌ها را مورد تاکید قرار داده‏اند. خداوند مى‏فرماید: ﴿وَغَرَّتۡكُمُ ٱلۡأَمَانِيُّ حَتَّىٰ جَآءَ أَمۡرُ ٱللَّهِ وَغَرَّكُم بِٱللَّهِ ٱلۡغَرُورُ﴾[الحدید: ۱۴]. «آرزوها شما را فریب داد تا اینکه عذاب خدا آمد در حالى که دنیا شما را نسبت به خداوند فریب داده بود»، و مى‏فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡإِنسَٰنُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ ٱلۡكَرِيمِ٦﴾[الإنفطار: ۶]. «اى انسان چه چیزى تو را نسبت به پروردگارت‏ فریب داده است». و مى‏فرماید: ﴿وَيَوۡمَ حُنَيۡنٍ إِذۡ أَعۡجَبَتۡكُمۡ كَثۡرَتُكُمۡ فَلَمۡ تُغۡنِ عَنكُمۡ شَيۡ‍ٔٗا﴾[التوبة: ۲۵]. «کثرت شما در غزوه حنین شما را فریب داد. هیچ سودى این کثرت بحال شما نداشت». و رسول‏اکرمصمى‏فرماید: «ثَلاثٌ مُهْلِكَاتٌ فَشُحٌّ مُطَاعٌ، وَهَوًى مُتَّبَعٌ، وَإِعْجَابُ الْمَرْءِ بنفْسِهِ» (طبرانى و غیره و هوضعیف). «سه خصلت نابودکننده‏اند: بخلى که از آن پیروى شود. خواسته‏هاى نفسانى که بدان عمل شود و خودپسندى». و مى‏فرماید: «هر گاه دیدید که این سه خصلت در یک جامعه وجود دارند، مواظب خود باشید». (ابو داود و ترمذى). و مى‏فرماید: «انسان باهوش کسى است که نفسش را تابع خود قرار دهد و براى بعد از موت عمل کند و نادان کسى است که خودش را تابع خواسته‏هاى نفسانى خود قرار داده و از خدا توقع بى‏جا کند». (بخاری).

نمونه‏هاى از غرور و خودپسندى:‏

۱- ابلیس ملعون دچار غرور و خودپسندى شد و بدلیل نژاد خود، خود را فریب داد و گفت: پروردگارا مرا از آتش آفریدى و آدم را از گل‏ولا، خداوند در اثر غرور او را از رحمت خود محروم کرد.

۲- قوم عاد بدلیل قدرت بدنى که داشت، فریب خورد و گفت: ﴿وَقَالُواْ مَنۡ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً﴾[فصلت: ۱۵]. «چه کسانى از ما توان بیشترى دارند». خداوند در اثر غرور، در دنیا و آخرت آنان را ذلیل و رسوا کرد.

۳- بارى سلیمان÷، فراموش نمود و بدون کلمه، «إن شاء اللّه»، گفت: امشب با تمام همسرانم همبستر مى‏شوم و هر کدام، مجاهدى به دنیا بیاید. خداوند او را از اراده‏اى که کرده بود محروم ساخت.

۴- اصحاب و یاران رسول اکرمصدر غزوه حنین دچار غرور و خود پسندى شدند و به کثرت تعداد خود بالیدند و گفتند: امروز دیگر، مغلوب دشمن نمى‏شویم! در نتیجه با شکست بسیار تلخى مواجه شدند، حتى زمین وسیع و عریض خدا براى آنان تنگ شد و از میدان معرکه فرار کردند.

مظاهر غرور:

۱- غرور در علم: گاه وقتى انسان از اینکه عالم و دانشمندى است، فریب مى‏خورد، این تصور موجب مى‏شود که او بیشتر دنبال علم نرود و استفاده از دیگران را ترک کند، یا موجب مى‏شود، که دیگر علماء را تحقیر کند و آنان را کوچک شمارد، که براى نابودى انسان همین تصور کافى است.

۲- غرور در مال: گاه وقتى انسان بدلیل کثرت مال و فراوانى امکانات فریب مى‏خورد، اسراف و ویلخرجى مى‏کند، در برابر دیگران خود را برتر مى‏پندارد و از پذیرفتن حرف حق سر، باز مى‏زند و در نتیجه نابود مى‏شود.

۳- غرور در قوت و طاقت: گاه وقتى انسان بدلیل قدرت و طاقتى که دارد فریب مى‏خورد، دست به ستم و تجاوز مى‏زند، و در نتیجه از بین مى‏رود.

۴- غرور در شرف جاه: گاه وقتى انسان بخاطر شرف خود فریب مى‏خورد و به نژاد و اصل خود مى‏بالد و از تحصیل و بدست آوردن مکارم و خوبى‏ها عقب‌نشینى مى‏کند و از طلب زیبائى‏ها ضعف و سستى نشان مى‏دهد، اعمال او موجب مى‏شوند که عقب بیفتد آنگاه نژاد نمى‏تواند او را جلو بیندازد، در جامعه حقیر و کوچک و خورد مى‏شود.

۵- غرور در عبادت: گاه وقتى انسان فریب اعمال و طاعتش را مى‏خورد، این فریب خوردگى باعث مى‏شود که او در برابر پروردگار بنازد و در برابر منعم خود اظهار منت و احسان کند، در نتیجه تمام اعمالش بهدر رفته و در اثر فریب از بین مى‏رود و نابود مى‏گردد.

راهکار:

چاره‏جوئى و مداواى اینگونه بیماری‌ها، ذکر و یاد خداوند است بنابراین انسان باید بخود بقبولاند که آنچه از علم، مال، ثروت، قدرت، مقام و شرف که خداوند به او داده‌است، در یک لحظه مى‏تواند همه آن‌ها را فردا از وى بگیرد، و اینکه عبادت و بندگى هرچند که زیاد باشد با اندک نعمتهاى خداوند برابرى نمى‏کند، خداوند مصدر هر فضل و بخشندگى و خیر است، رسول اکرمصمى‏فرماید: هیچکس بوسیله اعمال خود نجات پیدا نمى‏کند. سؤال شد، شما نیز یا رسول اللّه؟ فرمود: من نیز، مگر اینکه رحمت‌هاى خداوند شامل حالم گردد. (بخارى).