روش زندگی مسلمان

ماده ششم‏: حجب (موانع میراث):

الف) تعریف حجب: حجب عبارت است از منع شدن از کل میراث یا بخشى از آن.

ب) حجب بر دو قسم است:

۱- حجب النقص: و منظور از آن منتقل شدن وارث از فرض (سهم) بیشتر بسوى فرض کمتر یا منتقل شدن از فرض به تعصیب یا از تعصیب به فرض‏

آنانى که دیگران را محجوب به حجب نقصان مى‏کنند، شش نفراند:

۱- پسر یا پسر پسر هرچند که پائین رود. شوهر را از نصف بسوى ربع (یک چهارم) انتقال مى‏دهند، همسر را از ربع به ثمن (یک هشتم) و پدر و پدربزرگ را از عصبه بودن به ذوى الفروض (با سهم یک ششم) انتقال مى‏دهند.

۲- بنت (دختر) که بنت الإبن (دختر پسر) را از نصف یک ششم (سدس) و بنتى الإبن (دو دختر پسر) را از دو سوم (ثلثان) به طرف یک ششم (سدس) و خواهر عینى یا پدرى را از نصف به سدس (یک ششم) و دو خواهر عینى یا پدرى را از دو سوم (ثلثان) به تعصیب (عصبه شدن) و شوهر را از نصف به ربع و همسر را از ربع به ثمن (یک چهارم به یک هشتم) و مادر را از ثلث (یک سوم) به سدس (یک ششم) و پدر و پدربزرگ را از تعصیب (عصبه بودن) به ذوى الفروض (با یک سهم یک ششم) انتقال مى‏دهد. در این صورت اگر از ترکه چیزى ماند (بعد از سهم ذوى الفروض) به پدر و در صورت نبودن او به پدربزرگ به عنوان عصبه تعلق مى‏گیرد.

۳- بنت الإبن (دختر پسر) بنات الإبن (دختران پسر) پائین‏تر از خود را (در صورتى که برادر یا پسر عموى هم رتبه همراه ندارند) محجوب مى‏کند. دختر پسر، دختران پسر پائین‏تر از خود را-اگر یکى باشد- از نصف به سدس (یک ششم) و دو یا بیشتر از دو را از (ثلثان) دو سوم به سدس (یک ششم) انتقال مى‏دهد. هم چنین دختر پسر (بنت الإبن) خواهر عینى یا پدرى را از نصف به تعصیب (عصبه بودن) و دو خواهر عینى یا پدرى را از ثلثان (دو سوم) به تعصیب (عصبه بودن) انتقال مى‏دهد. و شوهر، همسر، مادر، پدر و پدربزرگ را به نحوى که دختر محجوب کرده بود، دختر پسر (بنت الإبن) نیز محجوب مى‏کند.

۴- دو یا بیش از دو برادر (عینى، خیفى و على) مادر را بصورت انتقال از ثلث (یک سوم) به سدس (یک ششم) محجوب مى‏کنند.

۵- خواهر عینى اگر یکى باشد، خواهر پدرى را که با او خواهر پدرى دیگرى که او را عصبه کند نباشد از نصف به سدس (یک ششم) محجوب مى‏کند. و همچنین دو خواهر پدرى را وقتى که برادر پدرى که آنان را عصبه بگرداند، همراه نباشد، از دو سوم (ثلثان) به یک ششم (سدس) انتقال مى‏دهد و حاجب مى‏شود.

ج) حجب اسقاط: منظور از حجب اسقاط، محروم کردن وارث است از تمام سهم او از ترکه، یعنى اگر حاجب نمى‏بود او مستحق چه سهمى مى‏شد، از کل این سهم او را محروم کردن، حجب اسقاط نام دارد. آنانى که باعث حجب اسقاط براى دیگران مى‏شوند، نوزده نفر بشرح زیراند:

۱- بنت، (دختر) با بودن او برادر مادرى (خیفى) مطلقا میراث نمى‏برد.

۲- بنت الإبن- دختر پسر- با بودن او برادر مادرى (خیفى) میراث نمى‏برد.

۳- بنتان(دو دختر یا بیش از دو) با بودن آنان، برادر مادرى (خیفى) دختر یا دختران پسر بشرط اینکه بردارى که آنان را عصبه قرار مى‏دهد، همراه نداشته باشند، میراث نمى‏برد.

۴- ابن (پسر) که با بودن او پسر پسر، دختر پسر، برادران و عموها بطور مطلق، میراث نمى‏برند.

۵- ابن الإبن(پسر پسر) با بودن او پسر پسر، یا دختر پسر که هم رتبه او نباشد، ارث نمى‏برند. پسر پسر کلیه وارثانى را که پسر محجوب مى‏کند، محجوب نماید.

۶- بنتا الإبن فاكثر(دو دختر پسر یا بیش از دو دختر) که با بودن آنان برادر مادرى (خیفى) و دختر یا دختران پسر پسر، اگر برادر یا پسر عموى هم رتبه که آنان را عصبه بگرداند همراه ندارند، میراث نمى‏برند.

٧- برادر عینى (پدرى و مادرى) که با بودن او برادر پدرى و عمو مطلقا، میراث نمى‏برند.

۸- ابن الأخ الشقيق، برادر زاده (پدرى و مادرى) که با بودن او عمو، برادرزاده پدرى و برادرزادگانى که با او هم رتبه نیستند میراث نمى‏برند.

٩- اخ الأب(برادر على) که با بودن او عمو مطلقا و برادرزاده پدرى و مادرى یا تنها پدرى میراث نمى‏برند.

۱۰- ابن الأخ لأب، برادرزاده پدرى، که با بودن او عمو مطلقا و برادرزادگان پائین تر از وى میراث نمى‏برند.

۱۱- عموى پدرى و مادرى که با بودن او عموى پدرى و عموزادگان پایین‏تر از وى، میراث نمى‏برند.

۱۲- پسر عموى، که پدرش از ناحیه پدر و مادر عموى میت باشد که با بودن او پسر عموى پدرى و عموزادگان پایین‏تر از وى میراث نمى‏برند.

۱۳- عموى پدرى، که با بودن او پسر عموها مطلقا میراث نمى‏برند.

۱۴- خواهر پدرى و مادرى، همراه با دختر، که با بودن آنان برادر پدرى (على) میراث نمى‏برد. زیرا که خواهر عینى همراه با دختر بمنزله برادر عینى محسوب مى‏گردد و با بودن برادر حقیقى، برادر پدرى میراث نمى‏برد.

۱۵- برادر عینى (پدرى و مادرى) همراه با دختر پسر، که با بودن آنان برادر پدرى میراث نمى‏برد.

۱۶- دو خواهر (پدرى و مادرى) که با بودن آنان خواهر پدرى میراث نمى‏برد مگر زمانى که با او (خواهر پدرى) برادرى که او را عصبه مى‏گرداند باشد.

روى این حساب، خواهر پدرى همراه با دو خواهر پدرى و مادرى بمنزله دختر پسر (بنت الإبن) همراه با دو دختر (بنتين) هست. چرا که خواهر پدرى ساقط مى‏شود مگر زمانى که با وى برادر یا پسر عمو باشد که او را عصبه بگرداند.

۱٧- الأب، (پدر) که با بودن او پدربزرگ، جده پدرى و عمو مطلقا نمى‏برد. و برادران نیز با بودن پدر میراث نمى‏برند.

۱۸- جده، (پدربزرگ) که با بودن او، پدرش و برادران مادرى و عمو مطلقا و برادرزادگان مطلقا، میراث نمى‏برند.

۱٩- مادر، که با بودن او، مادربزرگ مطلقا میراث نمى‏برد.