ماده چهارم: فروض (سهامى که در قرآن ذکر شدهاند):
فروض سهاممشخصه در قرآن و در سورهنساء شش تا هستند که بشرح عبارتاند از:
الف) نصف: مستحقین آن شش نفراند:
۱- شوهر، زمانى که همسر فوت شده فرزند و نواسه (خواه دختر یا پسر) نداشته باشد.
۲- دختر، زمانى که میت خواهر یا برادر نداشته باشد، آنهم در صورتى که دختر تنها باشد.
۳- دختر پسر: زمانى که تنها باشد و برادرى نداشته باشد.
۴- خواهر عینى (پدرى و مادرى) زمانى که تنها باشد و همراه با وى پدر میت، برادر میت، پسر میت و نواسه میت موجود نباشد.
۵- خواهر پدرى، زمانى که تنها باشد و با وى برادر، پدر و نوه پسرى نباشد.
ب) یک چهارم و مستحقین آن فقط دو نفر هستند:
۱- شوهر: زمانى که همسر فوت شده دارى فرزند باشد مذکر یا مؤنث.
۲- همسر: زمانى که شوهر فوت شده، داراى فرزند مذکر یا مؤنث نباشد.
ج) یک هشتم: مستحق آن تنها یک نفر است: همسر: در صورتى است که شوهر فوت شده و داراى فرزند و نواسه مذکر یا مؤنث باشد و اگر بیش از یک همسر داشته باشد، باز هم همان یک هشتم را میان خود تقسیم کنند.
د) دو سوم: برندگان آن چهار گروهاند:
۱- دختران که دو یا بیش از دو باشند و برادر همراه نداشته باشند.
۲- نوههاى دختر که دو یا بیش از دو باشند و میت پسر داشته نباشد.
۳- دو یا بیش از دو خواهر عینى (پدرى و مادرى) که تنها باشند، یعنى پدر میت و فرزند میت خواه دختر یا پسر، همراه آنان نباشد و برادر پدرى و مادرى نیز براى میت نباشد.
۴- دو یا بیش از دو خواهر پدرى با همان شرایطى که براى خواهران پدرى و مادرى در بند ۳ بیان گردید.
ﻫ) یک سوم: برندگاه آن سه نفر هستند:
۱- مادر: اگر میت فرزند و فرزند، فرزند و بیش از دو برادر و خواهر نداشته باشد.
۲- برادران مادرى بشرط اینکه دو یابیش از دو باشند و هلاک شونده پدر یا پدر بزرگ، فرزند و یا فرزند فرزند نداشته باشد. (مذکر و مؤنث یکسان است).
۳- پدربزرگ: زمانى که همراه با برادر و خواهر باشد، یک سوم برایش بهتر است. البته این در صورتى است که تعداد برادران میت بیش از دو و خواهران بیش از چهار باشند.
توجه:
یک سوم باقى:
۱- هرگاه زنى فوت کند و وارثان او، شوهر، پدر و مادر او باشند. کل ترکه او به شش سهم مساوى تقسیم مىشود، سه سهم از آن شوهر است، یک سوم نصف باقى که یک سهم است، به مادر تعلق مىگیرد و دو سهم باقى بدلیل عصبه بودن به پدر تعلق مىگیرد.
۲- هرگاه مردى فوت شود و وارث او، همسر، پدر و مادر او باشند، کل ترکه این میت به چهار سهم مساوى تقسیم شود، یک چهارم که یک سهم است به همسر تعلق مىگیرد. یک سوم باقیمانده که آن نیز یک سهم است به مادر تعلق مىگیرد. و دو سوم باقیمانده بدلیل عصبه بودن به پدر تعلق مىگیرد. در این دو صورت مذکور مادر ثلث ترکه را نمىبرد بلکه ثلث باقى (بعد از جدا کردن سهم شوهر یا همسر) را مىبرد. حضرت عمرسچنین قضاوت کرده است حتى این دو مسأله بدلیل نسبت دادن آن‌ها به حضرت عمرس، عمریتین شهرت پیدا کردهاند.
و) یک ششم: مستحقین آن شش گروهاند:
۱- مادر: اگر میت فرزند، نواسه یا جمعى از خواهر و برادر، یعنى دو یا بیش از دو داشته باشد. خواهران و برادران خواه پدرى و مادرى یا تنها پدرى یا تنها مادرى باشند، خواه میراث ببرند یا خیر.
۲- جده: (مادربزرگ) اگر میت مادر ندارد. مادربزرگ اگر تنها است تمام یک ششم باو تعلق مىگیرد، اگر مادربزرگى دیگر، هم سطح با او وجود دارد، یک ششم بطور مساوى میان آن دو تقسیم مىشود.
۱- توجه: جده اصلى در ارث، مادر مادر است، و مادر پدر، محمول بر او است.
۲- پدر: در هر حال یک ششم را مىبرد، خواه میت فرزند داشته باشد یا خیر.
۳- پدربزرگ: در نبودن پدر، یک ششم را مىبرد زیرا قائم مقام پدر است.
۴- فرزند مادر: دختر باشد یا پسر زمانى یک ششم ترکه را مىبرد که میت پدر، پدربزرگ و نواسه پسرى و دخترى نداشته باشد و بشرط اینکه تنها فرزند مادر خود باشد. یعنى اگر خواهر است، برادر همراه نداشته باشد و اگر برادر است، خواهر همراه نداشته باشد.
۵- دختر پسر: وقتى یک ششم را مىبرد که همراه با وى تنها یک دختر از میت باشد، برادر یا پسر عموى هم رتبه با او نباشد. فرزندان دختر پسر یکى یا بیش از یکى باشند، فرق نمىکند، همه در یک ششم با هم برابر هستند.
۶- خواهر پدرى میت، در صورتى که فقط یک خواهر حقیقى داشته باشد و دیگر برادر پدرى، یا مادرى، جد و فرزند، و نوه نداشته باشد.