مختصر فقه از کتاب و سنت

چگونگی نماز [۲۷۷]

وقتی پیامبر جمی‌خواست نماز بخواند رو به قبله و نزدیک به ستره می‌ایستاد و می‌فرمود: (إنما الأعمال بالنیات وإنما لكل امریء ما نوی) «صحت اعمال به نیت بستگی دارد و هر کس تنها پاداش آنچه را که نیت کرده است می‌گیرد».

سپس پیامبر جنمازش را با گفتن الله اکبر شروع می‌کرد، دستهایش را هنگام گفتن (تکبیره الإحرام) بلند می‌کند، دست راست را بر دست چپ، روی سینه‌اش قرار می‌داد، سپس به زمین چشم می‌دوخت و قرائت را با خواندن دعاهای زیاد و متنوعی شروع می‌کرد و در آن دعاها خدا را حمد و ستایش و ثنا می‌کرد و از شیطان رجیم به او پناه می‌برد (أعوذ بالله من الشیطان الرجیم)، سپس «بسم الله الرحمن الرحیم» را آهسته قرائت می‌کرد و آنگاه سوره فاتحه را آیه آیه می‌خواند (بعد از هر آیه‌ای مکثی کوتاه می‌کرد) و وقتی که از قرائت سوره فاتحه فارغ می‌شد با صدای بلند و کشیده آمین می‌گفت و بعد از فاتحه سوره‌ای دیگر می‌خواند که گاهی طولانی و گاهی هم کوتاه‌ را انتخاب می‌کرد.

پیامبر جدر نماز صبح و در دو رکعت اول مغرب و عشاء سوره‌ی فاتحه و سوره‌ای دیگر را با صدای بلند می‌خواند، و در نماز ظهر، عصر و رکعت سوم مغرب و دو رکعت آخر عشاء، آن را صدای آهسته می‌خواند.

همچنین پیامبر جفاتحه و سوره‌ی بعد از آن را در نمازهای جمعه و دو عید فطر و قربان و استسقاء (طلب باران) و کسوف (ماه و خورشید گرفتگی) را با صدای بلند می‌خواند.

پیامبر جدورکعت آخر را کوتاه‌تر از دو رکعت اول و به اندازۀ نصف آن می‌خواند که گاهی به اندازۀ پانزده آیه به طول می‌انجامید و گاهی هم به خواندن سورۀ فاتحه در آنها اکتفا می‌کرد.

سپس وقتی از قرائت فارغ می‌شد قدری سکوت می‌کرد، پس از آن دستهایش را بلند کرده و الله أکبر می‌گفت و به رکوع می‌رفت و دو کف دستش را روی زانوهایش قرار می‌داد و بین انگشتانش فاصله می‌انداخت و دست‌هایش را محکم بر زانوهایش می‌گذاشت طوریکه گویا آنها را گرفته است. بین دو آرنج و پهلوهایش فاصله می‌انداخت و پشتش را هموار می‌کرد و تمام آن را در یک سطح قرار می‌داد به طوریکه اگر بر آن آب ریخته می‌شد، می‌ایستاد و نمی‌ریخت.

در رکوعش آرام می‌گرفت و سه بار می‌گفت: «سبحان ربی العظیم» و در حالت رکوع اذکار و ادعیه‌ی متنوعی را می‌خواند، و از قرائت قرآن در رکوع و سجود نهی می‌فرمود.

پس از «سمع الله لـمن حمده» گفتن، از رکوع بلند می‌شد، و به هنگام راست شدن، دستهایش را بالا می‌برد و در حالی که ایستاده بود می‌گفت: «ربنا ولك الحمد». و گاهی بر آن اذکاری را می‌افزود، سپس الله أکبر گفته و برای سجده پایین می‌رفت و دست‌هایش را قبل از زانوهایش بر زمین قرار می‌داد و بر دوکف دستش قرار گرفته و آنها را باز می‌کرد و انگشتانش را رو به قبله به هم می‌چسباند و آنها را گاهی برابر شانه‌ها و گاهی برابر گوش‌هایش قرار می‌داد و بینی و پیشانی‌اش را محکم و استوار بر زمین می‌نهاد و می‌فرمود: به من امر شده تا بر هفت عضو سجده کنم: بر پیشانی وبا دستش به بینی‌اش اشاره کرد و دو دست، دو زانو و سرپنجه‌ی پاها، و می‌فرمود: (لاصلاة لـمن لایصیب أنفه من الأرض ما یصیب الجبین) «کسی که بینی‌اش را همراه با پیشانی بر زمین نگذارد، نمازش صحیح نیست». و در سجده‌اش آرام می‌گرفت و سه بار «سبحان ربی الأعلی» می‌گفت، و انواع اذکار و ادعیه (مشروع) را در سجده می‌خواند، هر بار با دعا و ذکری، به زیاد دعا کردن در این رکن (سجود) امر می‌کرد سپس با الله أکبر گفتن، سرش را از سجده بلند می‌کرد و پای چپش را پهن می‌کرد و با آرامش بر آن می‌نشست و پای راستش را (به حالت عمودی بر زمین) نصب می‌کرد و انگشتان این پا را رو به قبله می‌کرد و می‌فرمود: (اللهم اغفرلي وارحمني، واجبرني، وارفعني، واهدني، وعافني وارزقني) «خداوندا! مرا ببخش و به من رحم کن و مرا بی‌نیاز کن و مقام مرا بالا ببر و مرا هدایت فرما و به من سلامتی ببخش و مرا روزی ده». سپس الله اکبر می‌گفت و مانند سجدۀ اول، سجدۀ دوم را انجام می‌داد سپس با گفتن الله اکبر سرش را بلند می‌کرد و بر پای چپش با حالتی متعادل می‌نشست تا تمام اعضا در جای خودشان آرام گیرند سپس در حالی که بر زمین تکیه می‌زد برای رکعت دوم بلند می‌شد و رکعت دوم را مانند رکعت اول بجا می‌آورد، با این تفاوت که رکعت دوم را کوتاه‌تر از رکعت اول می‌خواند.

پس بعد از پایان رکعت دوم برای تشهد می‌نشست، اگر نماز دو رکعتی بود مانند حالت جلوس بین دو سجده پای چپ را فرش کرده بر آن می‌نشست و در تشهد اول در نمازهای سه رکعتی و چهار رکعتی نیز همین کار را انجام می‌داد و وقتی برای تشهد می‌نشست کف دست راستش را روی ران راستش و کف دست چپش را روی ران چپش قرار می‌داد، کف دست چپش را پهن می‌کرد و انگشتان دست راستش را مشت می‌کرد و با انگشت سبابه (به طرف قبله) اشاره و به آن نگاه می‌کرد، و به هنگام بلند کردن انگشت آن را تکان داده و دعا می‌خواند. می‌فرمود: (لهی أشد علی الشیطان من الحدید یعنی السبابة) «این عمل (حرکت سبابه) برای شیطان از آهن سخت‌تر است».

سپس پیامبر جدر هر دو رکعت تشهد می‌خواند و در تشهد اول ودوم بر خودش صلوات می‌فرستاد و آنرا برای امتش مشروع قرار داد و در نمازش (در تشهد) دعاهای متنوع می‌خواند.

سپس به طرف راستش سلام می‌داد و می‌فرمود: «السلام علیكم ورحمة الله» و به طرف چپش هم به همین ترتیب سلام می‌داد و بعضی اوقات «و برکاته» را به سلام اولش اضافه می‌کرد.

[۲۷۷] مختصری از کتاب «صفة صلاة النبی ج» ألبانی.