مختصر فقه از کتاب و سنت

اذکار و دعاهای مشروع بعد از نماز

۱- از ثوبان روایت است: پیامبر جوقتی سلام نماز را می‌داد سه بار استغفار می‌کرد و می‌فرمود: (اللهم أنت السلام ومنك السلام تبارکت یا ذا الجلال والإکرام) «خداوندا! تو سلام هستی و سلامتی از طرف توست. خیرهایت فراوانند ای صاحب شکوه و بزرگواری».

ولید گفت ک به اوزاعی گفتم استغفار چگونه است؟ گفت: می‌گویی: «أستغفر الله، أستغفر الله» [۳۵۷].

۲- از ابوزبیر روایت است: ابن زبیر بعد از هر نمازی که سلام می‌داد می‌گفت: (لا إله إلا الله وحده لا شریك له، له الـملك وله الحمد وهو علی كل شیی قدیر لاحول ولا قوة إلا بالله لا إله إلا الله، ولانعبد إلا إیاه له النعمة وله الفضل وله الثناء الحسن، لا إله إلا الله مخلصین له الدین ولو كره الكافرون) «هیچ معبود بر حقی غیراز خدا نیست، یکتای بدون شریک است، ملک و ستایش برای اوست و او بر هر چیزی توانا است. هیچ حرکت و قوتی نیست مگر به مشیت الله، هیچ معبود بر حقی غیر از الله نیست، تنها او را عبادت می‌کنیم، نعمت و فضل و ستایش نیکو برای اوست، هیچ معبود بر حقی غیر از الله نیست، عبادتمان خالصانه برای اوست گرچه کافران دوست نداشته باشند» و (ابن زبیر) گفت: پیامبر جاین ادعیه را بعد از هر نمازی می‌خواند [۳۵۸].

۳- از وراد مولای مغیره بن شعبه روایت است: مغیره بن شعبه به معاویه نوشت که: هرگاه نماز پیامبر جتمام می‌شد و سلام می‌داد و می‌فرمود: (لا إله إلا الله وحده لا شریك له، له الـملك وله الحمد وهو علی كل شیء قدیر اللهم لامانع لـما أعطیت ولامعطی لـما منعت ولاینفع ذالجد منك الجد) [۳۵۹]«هیچ معبود بر حقی غیر از خدا نیست، تنها است و هیچ شریکی برای او نیست ملک و ستایش برای او است و او بر هر چیزی توانا است خداوندا آنچه تو عطا می‌کنی هیچ مانعی برای آن نیست و آنچه را تو منع می‌کنی هیچ عطاکننده‌ای برای آن نیست و مال و دارایی نفعی نمی‌رساند آنکه نفع می‌رساند تویی».

۴- از کعب بن عجره روایت است که پیامبر جفرمود: (معقبات لایخیب قائلهن - أو فاعلهن -: ثلاث وثلاثون تسبیحة، وثلاث وثلاثون تحمیدة، وأربع وثلاثون تكبیرة، في دبر كل صلاة) [۳۶۰]«پس از هر نمازی اذکاری وجود دارند که گوینده یا انجام دهنده آنها هیچ وقت ناکام نمی‌ماند، سی و سه بار سبحان الله گفتن، سی و سه بار الحمدلله گفتن و سی و چهار بار الله أکبر گفتن».

از ابوهریره روایت است: پیامبر جفرمود: (من سبح الله في دبر كل صلاة ثلاثا وثلاثین وحمدالله ثلاثا وثلاثین، وكبر الله ثلاثاً وثلاثین، فتلك تسعه وتسعون، وقال تمام الـمئة: لا إله إلا الله وحده لا شریك له، له الـملك وله الحمد، وهو علی كل شیی قدیر غفرت خطایاه وإن كانت مثل زبد البحر) [۳۶۱]«کسی که بعد از هر نماز سی و سه بار سبحان الله، سی و سه بار الحمدلله و سی و سه بار الله أکبر بگوید - این نود و نه - و صدا را با لا إله إلا الله وحده لا شریك له له الـملك وله الحمد وهو علی كل شیء قدیرکامل کند گناهانش بخشوده می‌شود اگرچه مانند کف دریا (زیاد) باشد».

۵- از معاذ بن جبل روایت است: روزی پیامبر جدستم را گرفت و به من فرمود: (یا معاذ والله إني لأحبك، فقلت: بأبي أنت وأمي، والله إني لأحبك. قال: یا معاذ إني أوصیك لاتدعن أن تقول دبر كل صلاة: اللهم أعنی علی ذكرك وشكرك وحسن عبادتك) [۳۶۲](ای معاذ به خدا قسم من ترا دوست دارم؛ گفتم: پدرم و مادرم فدایت به خدا قسم من هم تو را دوست دارم، فرمود: ای معاذ! به تو وصیت می‌کنم که بعد از هر نمازی این دعا را ترک نکن: اللهم أعنی علی ذکرک و شکرک و حسن عبادتک، خداوندا! مرا بر ذکر و شکر نعمتها و خوب انجام دادن عبادتت یاری فرما».

۶- از ابو أمامه روایت است که پیامبر جفرمود: (من قرأ آیة الكرسی دبر كل صلاة مكتوبة لم یمنعه من دخول الجنة إلا أن یموت) [۳۶۳]«هرکس بعد از هر نماز فرضی آیة الکرسی را بخواند تنها زنده بودنش مانع رفتن او به بهشت می‌شود (پس از مرگ به بهشت می‌رود)». و محمد بن ابراهیم در روایتش (قل هو الله أحد) را هم اضافه کرده است.

۷- از عقبه بن عامر روایت است: (أمرنی رسول الله جأن أقرأ بالمعوذات دبر كل صلاة) [۳۶۴]«پیامبر جبه من امر کرد که بعد از هر نمازی «معوذتین» (سوره ناس و فلق) را بخوانم».

۸- از ام سلمه روایت است: پیامبر جبعد از سلام دادن نماز صبح می‌فرمود: (اللهم إنی أسألك علما نافعا ورزقا طیبا وعملا متقبلا) [۳۶۵]«خدایا از تو علمی نافع و رزقی پاک و عملی قبول شده را طلب می‌کنم».

[۳۵۷] صحیح: [ص. جه ۷۵۶]، م (۵۹۱/۴۱۴/۱)، ـ (۲۹۹/۱۸۴/۱۱)، نس (۶۸/۳)، د (۱۴۹۹/۳۷۷/۴)، جه (۹۲۸/۳۰۰/۱). [۳۵۸] صحیح [ص. نس ۱۲۷۲]، م (۵۹۴/۴۱۵/۱)، د (۱۴۹۳/۳۷۲/۴)، نس (۷۰/۳). [۳۵۹] متفق علیه: خ (۸۴۴/۳۲۵/۲)، م (۵۹۳/۴۱۴/۱)، د (۱۴۹۱/۳۷۱/۴). [۳۶۰] صحیح: [ص. نس ۱۲۷۸]، م (۵۹۶/۴۱۸/۱)، ت (۳۴۷۳/۱۴۴/۵)، نس(۷۵/۳). ملاحظه: درباره تعداد این اذکار روایاتی آمده که در بعضی از آنها دَه دَه(أ) و در بعضی یازده یازده(ب) و در بعضی بیست و پنج(ج) آمده به اضافه لا إله إلا الله در آخر». پس نمازگزار بایدهر بار یکی از این انواع أذکار را بخواند. أه‍ -. (أ) خ (۶۳۲۹/۱۳۲/۱۱)، (ب) م (۵۹۵ - ۱۴۳ - ۴۱۷/۱)، (ج) نس (۷۶/۳) [ص. نس ۱۲۷۹]. [۳۶۱] صحیح: [مختصر م ۳۱۴]، م (۵۹۷/۴۱۸/۱). [۳۶۲] صحیح: [ص. ج ۷۶۶۹]، د (۱۵۰۸/۳۸۴/۴)، نس (۵۳/۳). [۳۶۳] صحیح: [ص. ج ۶۴۶۴]، طب (۷۵۳۲/۱۳۴/۸). [۳۶۴] صحیح: [ص. نس ۱۲۶۸]، د (۱۵۰۹/۳۸۵/۴)، نس (۶۸/۳). [۳۶۵] صحیح: [ص. جه ۷۵۳]، جه (۹۲۵/۲۹۸/۱)، أ (۷۷۶/۵۵/۴).