مختصر فقه از کتاب و سنت

ایلاء

اگر کسی قسم بخورد که به مدت کمتر از چهار ماه با همسرش نزدیکی نکند بهتر آن است که کفاره سوگندش را بدهد و با او نزدیکی کند، به دلیل فرموده پیامبر ج: (من حلف علی یمین فرأی غیرها خیرا منها فلیأت الذي هو خیر ولیكفر عن یمینه) [۱۰۶۹]«هر کس بر انجام دادن کاری قسم بخورد، سپس ببیند که انجام دادن غیر آن بهتر است، در اینصورت باید کاری را که خیر بیشتری دارد انجام داده و به خاطر سوگندش کفاره دهد».

اگر نخواست کفاره دهد لازم است صبر کند تا مدتی را که معین کرده سپری شود چون: (آلی رسول الله جمن نسائه، وكانت انفكت رجله، فأقام في مشربة له تسعا وعشرین، ثم نزل فقالوا: یا رسول الله آلیت شهرا؟ فقال: الشهر تسع وعشرون) [۱۰۷۰]«پیامبر جسوگند یاد کرد که (یک ماه) با زنانش نزدیکی نکند، و در حالیکه پاهایش آسیب دیده بود در یکی از غرفه‌هایش بیست و نه روز باقی ماند سپس نزد زنانش رفت، گفتند ای رسول خدا شما سوگند یک ماه خوردی؟ فرمود: ماه بیست و نه روز است».

اما اگر سوگند خورد که تا ابد یا مدتی بیشتر از چهار ماه بازنش همبستر نشود چنانچه کفاره دهد و با او همبستر شود چه بهتر، در غیر اینصورت تا سپری شدن چهار ماه به او فرصت داده می‌شود، سپس همسرش از او تقاضای همبستری یا طلاق کند؛ به دلیل فرموده خداوند متعال:

﴿لِّلَّذِينَ يُؤۡلُونَ مِن نِّسَآئِهِمۡ تَرَبُّصُ أَرۡبَعَةِ أَشۡهُرٖۖ فَإِن فَآءُو فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ٢٢٦ وَإِنۡ عَزَمُواْ ٱلطَّلَٰقَ فَإِنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٞ٢٢٧﴾[البقرة: ۲۲۶-۲۲۷].

«کسانی که زنان خویش را ایلاء می‌نمایند حق دارند چهار ماه انتظار بکشند، اگر بازگشت کردند (و سوگند خویش را نادیده گرفتند و با زنان خود همبستر شدند چه بهتر، کفاره سوگند را می‌پردازند و ازدواج به حالت خود باقی است) چون خداوند بسی آمرزنده و مهربان است، و اگر تصمیم بر جدایی گرفتند خداوند شنوا و آگاه است».

از نافع روایت است که ابن عمر بدرباره ایلایی که خداوند متعال آن را ذکر کرده می‌گفت: (لایحل لأحد بعد الأجل إلا أن یمسك بالـمعروف أو یعزم بالطلاق،كما أمر الله ﻷ) [۱۰۷۱]«پس از سپری شدن مدت مذکور برای هیچ کسی حلال نیست مگر اینکه به خوبی زنش را نگه دارد و یا تصمیم بگیرد که او را طلاق دهد. همچنانکه خداوند ﻷامر کرده است».

[۱۰۶۹] صحیح [ص. ج ۶۲۰۸]، م (۱۶۵۰/۱۲۷۱/۳)، نس (۱۱/۷)، جه (۲۱۰۸/۶۸۱/۱). [۱۰۷۰] صحیح [ص. نس ۳۲۳۳]، خ (۵۲۸۹/۴۲۵/۹)، نس (۱۱۶/۶)، ت (۶۸۵/۹۹/۲). [۱۰۷۱] صحیح: [الإرواء ۲۰۸۰]، خ (۵۲۹۰/۴۲۶/۹).