مختصر فقه از کتاب و سنت

فهرست کتاب

خوردنیهای حرام در هنگام اضطرار مباح می‌گردد

خوردنیهای حرام در هنگام اضطرار مباح می‌گردد

خداوند متعال می‌فرماید:

﴿فَمَنِ ٱضۡطُرَّ غَيۡرَ بَاغٖ وَلَا عَادٖ فَلَآ إِثۡمَ عَلَيۡهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٌ[البقرة: ۱۷۳].

«و آنکس که مجبور شد در صورتی که علاقمند و متجاوز نباشد گناهی بر او نیست، خداوند بخشنده و مهربان است».

و می‌فرماید:

﴿فَمَنِ ٱضۡطُرَّ فِي مَخۡمَصَةٍ غَيۡرَ مُتَجَانِفٖ لِّإِثۡمٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ[المائدة: ۳].

«اما کسی که در حال گرسنگی ناچار شود (از محرمات سابق چیزی بخورد تا هلاک نشود) و متمایل به گناه نباشد (مانعی ندارد)؛ چراکه خداوند بخشنده مهربان است».

ابن کثیر(ره) در تفسیرش (۱۴/۲) می‌گوید:

یعنی: اگر کسی نیاز شدید پیدا کرد و ناچار شد به خاطر ضرورت از محرماتی که خداوند ذکر کرده، بخورد ایرادی ندارد، خداوند نسبت به او بخشنده و مهربان است. چون خداوند متعال از نیاز و اضطرار بنده‌ی خود آگاه است، و در نتیجه از او گذشت کرده و گناه اورا می‌بخشد، در مسند (امام احمد) و صحیح ابن حبان از ابن عمر روایت است که پیامبر جفرمود: (إن الله یحب أن تؤتی رخصه كما یكره أن تؤتی معصیته) [۱۲۹۵]«خداوند دوست دارد که از رخصت‌هایش استفاده شود همچنانکه ناپسند می‌داند که نافرمانی‌اش شود».

و به همین دلیل فقهاء گفته‌اند: گاهی اوقات خوردن مردار واجب می‌شود و آن وقتی است که شخص ترس هلاک شدن نفس خود را داشته، و چیزی دیگر غیر از آن رانیابد و بر حسب احوال گاهی مندوب است و گاهی مباح.

در اینکه آیا شخص باید به اندازه رفع گرسنگی از مردار بخورد یا خود را از آن سیر کند، یا علاوه بر سیر کردن خود مقداری را هم بردارد میان فقها اختلاف‌نظر وجود دارد. همچنانکه در کتابهای فقهی بیان شده است».

در ادامه می‌گوید:

«برخلاف آنچه بسیاری از عوام وغیره می‌پندارند، خوردن گوشت مردار مشروط به این نیست که شخص سه روز غذائی برای خوردن نیابد، بلکه هرگاه مضطر به این کار شود می‌تواند از آن بخورد» اه‍.

[۱۲۹۵] صحیح: [ص. ج ۱۸۸۶]، أ (۲/۱۰۸)، به کتاب «الإرواء» مراجعه شود (۵۶۴/۹/۳).