مختصر فقه از کتاب و سنت

فهرست کتاب

سدس (یک ششم) سهم هفت گروه است

سدس (یک ششم) سهم هفت گروه است

۱- مادر زمانی که میت فرزند یا برادرانی داشته باشد:

به دلیل فرموده خداوند متعال:

﴿وَلِأَبَوَيۡهِ لِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُۥ وَلَدٞۚ فَإِن لَّمۡ يَكُن لَّهُۥ وَلَدٞ وَوَرِثَهُۥٓ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ ٱلثُّلُثُۚ فَإِن كَانَ لَهُۥٓ إِخۡوَةٞ فَلِأُمِّهِ ٱلسُّدُسُ[النساء: ۱۱].

«اگر مرده‌ای دارای فرزند و پدرو مادر باشد به هر یک از پدر و مادر یک ششم ترکه می‌رسد و اگر مرده دارای فرزند (یا نوه) نباشد و تنها پدر ومادر ازاو ارث ببرند، یک سوم ترکه به مادر می‌رسد و اگر مرده (علاوه بر پدر و مادر) برادرانی (یا خواهرانی از پدر و مادر یا از یکی از آندو) داشته باشد، به مادرش یک ششم ترکه می‌رسد».

۲- جده در صورت نبودن مادر:

ابن منذر گوید [۱۳۴۳]: «اجماع کرده‌اند بر اینکه اگر میت مادر نداشته باشد، جده یک ششم ترکه را به ارث می‌برد».

۳- یک برادر یا خواهر مادری:

به دلیل فرموده خداوند متعال:

﴿وَإِن كَانَ رَجُلٞ يُورَثُ كَلَٰلَةً أَوِ ٱمۡرَأَةٞ وَلَهُۥٓ أَخٌ أَوۡ أُخۡتٞ فَلِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُ[النساء: ۱۲].

«و اگر مردی یا زنی به گونه کلاله از آنها ارث برده شد (و فرزندی و پدری نداشتند) و برادر(مادری) یا خواهر(مادری) داشتند سهم هر یک از آندو یک ششم ترکه است».

۴- دختر پسر با دختر صلبی:

به دلیل حدیث ابوقیس که گفت: «از هزیل بن شرحبیل شنیدم که گفت: از ابوموسی درباره دختر و دختر پسر و خواهر سؤال شد، گفت: دختر نصف ترکه و خواهر نصف دیگر آن را به ارث می‌برد، نزد ابن مسعود هم برو او هم مانند من فتوی می‌دهد، از ابن مسعود سؤال شد و سخن ابوموسی را برایش بازگو کردند. گفت: پس من (دراین موضوع) حق را گم کرده و از هدایت یافته‌گان نیستم.

به آنچه پیامبر جدر این باره حکم کرده است، حکم می‌کند، و بر این اساس نصف ترکه به دختر و یک ششم آن به دختر پسر تعلق می‌گیرد، که این یک ششم مکمل دو سوم است، و آنچه باقی می‌ماند به خواهر تعلق می‌گیرد.

نزد ابوموسی رفتیم و آنچه را که ابن مسعود گفته بود برایش بازگو کردیم، گفت: تا زمانی که این عالم شایسته در میان شما است، از من سؤال نکنید» [۱۳۴۴].

۵- خواهر پدری، با خواهر شقیقه (پدری و مادری) به قیاس بر دختر پسر با دختر صلبی، مکمل دو سوم هستند.

۶- پدر زمانی که میت فرزند داشته باشد:

به دلیل فرموده خداوند متعال:

﴿وَلِأَبَوَيۡهِ لِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُۥ وَلَدٞ[النساء: ۱۱].

«اگر مرده‌ای دارای فرزند و پدر و مادر باشد به هر یک از پدر و مادر یک ششم ترکه می‌رسد».

ابن منذر گوید [۱۳۴۵]: «براینکه حکم جد (پدر بزرگ) در صورت نبودن پدر مانند پدر است اجماع کرده‌اند».

[۱۳۴۳] الاجماع (۸۴). [۱۳۴۴] صحیح: [الإرواء ۱۶۸۳]، خ (۶۷۳۶/۱۷/۱۲)، د (۲۸۷۳/۹۷/۸)، ت (۲۱۷۳/۲۸۵/۳) در روایت ابوداود و ترمذی جمله آخر «نزد ابوموسی...» وجود ندارد. [۱۳۴۵] الاجماع (۸۴).