انواع عده
عده زن در اثر فوت شوهرش خواه با او همبستر شده یا نشده باشد، چهار ماه و ده روز است، به دلیل فرموده خداوند متعال:
﴿وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوۡنَ مِنكُمۡ وَيَذَرُونَ أَزۡوَٰجٗا يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرۡبَعَةَ أَشۡهُرٖ وَعَشۡرٗا﴾[البقرة: ۲۳۴].
«و کسانی که از شما (مردان) می‌میرند و همسرانی از پس خود به جای می‌گذراند همسرانشان باید چهار ماه و ده روز انتظار بکشند».
مگر زنی که در اثر همبستری با شوهرش، حامله باشد که عده از وضع حملش است: خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَأُوْلَٰتُ ٱلۡأَحۡمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعۡنَ حَمۡلَهُنَّ﴾[الطلاق: ۴].
«و عده زنان باردار وضع حمل آنان است».
از مسور بن مخرمه روایت است: (أن سبیعة الأسلمیة نفست بعد وفاة زوجها بلیال، فجاءت النبي جفاستأذنته أن تنكح، فأذن لـها، فنكحت) [۱۰۸۷]«سبیعه اسلمیه چند شب بعد از وفات شوهرش، فرزندی به دنیا آورد، نزد پیامبر جآمد و از او اجازه خواست که شوهر کند، پیامبر جبه او اجازه داد و ازدواج کرد».
زنی که قبل از همبستر شدن طلاق داده شود عده ندارد؛ به دلیل فرموده خداوند متعال:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نَكَحۡتُمُ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ ثُمَّ طَلَّقۡتُمُوهُنَّ مِن قَبۡلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمۡ عَلَيۡهِنَّ مِنۡ عِدَّةٖ تَعۡتَدُّونَهَا﴾[الأحزاب: ۴۹].
«ای مؤمنان هنگامی که با زنان مؤمنه ازدواج کردید و قبل از همبستری، آنان را طلاق داید برای شما عده‌ای بر آنان نیست تا حساب آنرا نگاه دارید».
زن مطلقه‌ای که از شوهرش حامله باشد، عده از وضع حملش است؛ به دلیل فرموده خداوند متعال: ﴿وَأُوْلَٰتُ ٱلۡأَحۡمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعۡنَ حَمۡلَهُنَّ﴾«و عده زنان باردار وضع حمل آنان است».
از زبیر بن عوام روایت است: (أنه كانت عنده أم كلثوم بنت عقبة، فقالت له وهی حامل: طیب نفسی بتطلیقة، فطلقها تطلیقة، ثم خرج إلی الصلاة، فرجع وقد وضعت فقال: مالها خدعتنی خدعها الله؟! ثم أتی النبي جفقال: سبق الكتاب أجله، أخطبها إلی نفسها) [۱۰۸۸]«ام کلثوم بنت عقبه زن او بود، ام کلثوم در حالی که حامله بود به زبیر گفت: دلم را با یک طلاق خوش کن، زبیر او را یک طلاق داد، سپس برای نماز به طرف مسجد خارج شد، وقتیکه برگشت، دید که همسرش وضع حمل کرده، گفت اورا چه شده است، مرا فریب داد، خدا فریب او را به خودش برگرداند! سپس نزد پیامبر جرفت (و قضیه را به اطلاق وی رسانید) پیامبر فرمود: عده‌اش به پایان رسیده، بار دیگر از او خواستگاری کن و او را به ازدواج خود درآور.
اگر مطلقه از زنانی باشد که قاعده می‌شوند، عده او سه حیض است، به دلیل فرموده خداوند متعال:
﴿وَٱلۡمُطَلَّقَٰتُ يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلَٰثَةَ قُرُوٓءٖ﴾[البقرة: ۲۲۸].
«و زنان مطلقه باید (بعد از طلاق) به مدت سه بار عادت ماهانه انتظار بکشند».
قرء همان حیض است؛ به دلیل حدیث عایشه: (أن أم حبیبة كانت تستحاض، فسألت النبي جفأمرها أن تدع الصلاة أیام أقرائها) [۱۰۸۹]«ام حبیبه مستحاضه (دائم الحیض) بود از پیامبر جسؤال کرد. پیامبر به او دستور داد که در ایام حیض نماز نخواند».
اگر زن مطلقه به علت کم سن و سالی یا پیری و یائسگی، قاعده نشود، عده او سه ماه است، خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَٱلَّٰٓـِٔي يَئِسۡنَ مِنَ ٱلۡمَحِيضِ مِن نِّسَآئِكُمۡ إِنِ ٱرۡتَبۡتُمۡ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَٰثَةُ أَشۡهُرٖ وَٱلَّٰٓـِٔي لَمۡ يَحِضۡنَ﴾[الطلاق: ۴].
«و زنانی که از عادت ماهیانه ناامید هستند و همچنین زنانی که هنوز عادت ماهیانه را ندیده‌اند اگر در عده آنها متردد بودید بدانید که عده آنها سه ماه است».
[۱۰۸۷] متفق علیه: خ (۵۳۲۰/۴۷۰/۹)، م (۱۴۸۵/۱۱۲۲/۲). [۱۰۸۸] صحیح: [ص. جه ۱۶۴۶]، جه (۲۰۲۶/۶۵۳/۱). [۱۰۸۹] صحیح لغیره: [ص. د ۲۵۲]، د (۲۷۸/۴۶۳/۱).