مختصر فقه از کتاب و سنت

دیه اعضاء

هر انسانی اعضایی دارد که بعضی از آنها تک عضوی هستند مانند بینی و زبان و ذکر، و بعضی از آنها دو عضوی هستند مانند دو چشم و دو گوش و دو دست.

اعضایی هم وجود دراد که بیش از دو عضواند.

پس هرگاه شخصی یکی از اعضای تک‌عضوی یا دوعضوی شخص دیگری را از بین برد، دیه کامل بر او واجب می‌شود و هرگاه از دو عضوی، یک عضو را از بین برد، نصف دیه بر او واجب می‌شود.

بنابراین با از بین بردن بینی یا دو چشم تمام دیه و با از بین بردن یک چشم و دو پلک یک چشم نصف دیه و با پلک یا چشم یا چهارم دیه واجب می‌شود. و با بریدن تمام انگشتان دو دست یا دو پا دیه کامل، و با از بین بردن هر انگشت، ده شتر دیه واجب می‌شود، و از بین بردن تمام دندان‌ها موجب دیه کامل می‌شود و هر دندان پنج شتر دیه دارد:

از ابوبکر بن عبیدالله بن عمر از عمر روایت است که پیامبر جفرمود: (في الأنف الدیة إذا استوعب جدعه مائة من الإبل، وفي الیدخمسون، وفي الرجل خمسون، وفي العین خمسون، وفي الآمة ثلث النفس، وفي الجائفة ثلث النفس، وفي الـمنقلة خمس عشرة، وفي الـموضحة خمس، وفي السن خمس، وفي كل أصبع مـما هنالك عشر) [۱۴۵۷]«هرگاه تمام بینی برده شود دیه کامل یعنی صد شتر واجب می‌گردد، و دیه بریدن یک دست یا یک پا یا یک چشم پنجاه شتر است، ودر ضربه (آمه(أ)) یک سوم دیه کامل، و در ضربه جائفه(ب)) یک سوم دیه کامل و در ضربه (منقله(ج)) پانزده شتر و در ضربه (موضحه(د)) پنج شتر، و در از بین بردن هر دندان پنج شتر، و در قطع کردن هر انگشت، ده شتر واجب می‌شود».

از ابوبکر بن محمد بن عمرو بن حزم از پدرش از جدش روایت است که پیامبر جنامه‌ای را برای اهل یمن نوشت و در آن فرائض و سنتها و دیه‌ها را مشخص کرد در این نامه آمده بود: (أن في النفس الدیة مائة من الإبل، وفی الأنف إذا أوعب جدعه الدیة، وفي اللسان الدیة، وفي الشفتین الدیة، وفي البیضتین الدیة، وفي الذكر الدیة، وفي الصلب الدیة، وفي العینین الدیة، وفي الرجل الواحدة نصف الدیة، وفي الـمأمومة ثلث الدیة، وفي الجائفة ثلث الدیة، وفي الـمنقلة خمس عشرة من الإبل، وفي كل أصبع من الأصابع من الدی والرجل عشر من الإبل، وفي السن خمس من الإبل، وفي الـموضحة خمس من الإبل) [۱۴۵۸]«صد شتر دیه قتل نفس است، بریدن بینی از بیخ دیه کامل دارد، بریدن زبان دیه کامل و دو لب دیه کامل، دو بیضه دیه کامل، ذکر دیه کامل، پشت (کمر) دیه کامل، دو چشم دیه کامل، یک پا نصف دیه، ضربه (آمه) یک سوم دیه امل، ضرب (جائفه) یکسوم دیه کامل، ضربه (منقله) پانزده شتر، قطع هر انگشت از انگشتان دست و پا ده شتر، هر دندان پنج شتر، و ضربه (موضحه) پنج شتر دیه دارد».

[۱۴۵۷] صحیح بشواهده: [الإرواء ۲۲۳۸]، [ص. نس ۴۵۱۳]، بز (۱۵۳۱/۲۰۷/۲)، هق (۸۶/۸). [۱۴۵۸. ) (آمه) ضربه‌ای است که بر اثر ان جمجمه شکسته شود بطوریکه بین پوست سر و مخ لایه‌ای نازک باقی ماند. ب) (جائفه) هر ضربه‌ای که به داخل بدن (مانند شکم و پشت و سینه و حلق و مثانه) برسد. ج) (منقله) ضربه‌ای است که استخوان را از جایی به جایی دیگر منتقل کند. د) (موضحه) ضربه‌ای است که به استخوان برسد. [ ]- صحیح بشواهده [الإرواء ۲۲۷۵]، [ص. نس ۴۵۱۳]، ما (۱۵۴۵/۶۱۱)، ن (۵۹، ۵۸، ۵۷/۸).