مختصر فقه از کتاب و سنت

۶- بدهکاران، که به چند دسته تقسیم می‌شوند

۱- بدهکارانی که بمنظور اصلاح بین مردم مالی (دیه) را برعهده گرفته‌اند.

۲- کسانی که ضامن آنچنان قرضی شده‌اند که تمام دارائیهای آنها را در برگرفته است.

۳- کسانی که می‌خواهند بدهی خود را پرداخت کنند یا در مقابل گناهی که مرتکب شده و توبه کرده‌اند، جریمه شده‌اند. به همه این بدهکاران دادن زکات جایز است:

اصل در این باره حدیث قبیصه بن مخارق هلالی است که گوید: (تحملت حمالة، فأتیت رسول الله جأسأله فیها فقال: أقم حتی تأتینا الصدقة فنأمر لك بها، قال، ثم قال: یا قبیصة، إن الـمسئلة لاتحل إلا لأحد ثلاثة: رجل تحمل حمالة فحلت له الـمسألة حتی یصیبها ثم یمسك، ورجل أصابته جائحة اجتاحت ماله فحلت له الـمسألة، حتی یصیب قواما من عیش، أو قال: سدادا من عیش، ورجل أصابه فاقة حتی یقوم ثلاثة من ذوی الحجا من قومه: لقد أصابت فلانا فاقة، فحلت له الـمسألة حتی یصیب قواما من عیش، أو قال سدادا من عیش، فما سواهن من الـمسألة یا قبیصة سحتا یأكلها صاحبها سحتا) [۸۲۶]«به خاطر اصلاح، پرداخت مالی را بر عهده گرفتم. نزد پیامبر جآمدم تا از او درخواست کمک کنم. پیامبر جفرمود: نزد ما بمان تا برایمان صدقه برسد و دستور دهم تا از آن به تو بدهند، قبیصه گوید: سپس پیامبر جفرمود: درخواست کمک جایز نیست مگر برای سه گروه: مردی که بمنظور اصلاح بین مردم، پرداخت مالی را بر عهده گرفته باشد که در این حالت درخواست کمک برای او جایز است تا وقتی که آن را بدست آورد، سپس باید از درخواست کمک خودداری کند. و مردی که به مصیبتی گرفتار شده، و مالش از بین رفته می‌تواند طلب کمک کند تا وقتی که زندگیش سروسامان بگیرد، و مردی که به فقر و نداری گرفتار شده به طوری که سه نفر از خردمندان قومش بگویند فلانی دچار تنگدستی شده است، برای او هم درخواست کمک جایز است تا وقتی که زندگیش سروسامان بگیرد، سپس پیامبر جفرمود: ای قبیصه: درخواست کمک برای غیر اینها حرام است و گیرنده آن حرام می‌خورد».

[۸۲۶] صحیح: [مختصر م ۵۶۸]، م (۱۰۴۴/۷۲۲/۲)، د (۱۶۲۴/۴۹/۵)، نس (۹۶/۵).