مختصر فقه از کتاب و سنت

تعریف عمری و رقبی

عمری و رقبی از انواع هبه به حساب می‌آیند که محدود به وقتی معین‌اند:

عمری به ضم عین و سکون میم و ألف مقصوره از عمر گرفته شده است.

و رقبی به وزن عمری از مراقبت گرفته شده است، عربها در جاهلیت عمری و رقبی را انجام می‌دادند:

مثلا شخصی خانه‌ای را به کسی می‌داد و به او می‌گفت: این خانه را تا زنده هستی به تو دادم و به همین دلیل این عمل را عمری گفته‌اند.

و به این خاطر رقبی نامیده شده که هر کدام از آنها (هبه دهنده و هبه گیرنده) منتظرند تا دیگری بمیرد و هبه به او برگردد، پیامبر جقید زمان لغو کرد و عمری و رقبی را برای گیرنده هبه در طول حیاتش، و برای ورثه‌اش پس از وفات او قرار داد. طوریکه دیگر به بخشنده برنمی‌گردد:

از جابر بن عبدالله روایت است که پیامبر جفرمود: (العمری جائزة لـمن أعمرها، والرقبی جائزة لـمن أرقبها) [۱۲۳۳]«عمری و رقبی ملک کسی است که به او داده شده است».

همچنین از جابر بن عبدالله روایت است: از پیامبر جشنیدم که می‌فرمود: (من أعمر رجلا عمری له ولعقبه فقد قطع قوله حقه فیها، فهی لمن أعمر ولعقبه) [۱۲۳۴]«هرکس عمری را به کسی بخشید تا به او و ورثه‌اش تعلق گیرد، به یقین که این سخن او، حقش را از او بریده است، لذا این عمری ملک آن شخص و ورثۀ او است، یعنی از آن کسی است که به او بخشیده شده».

همچنین از جابر روایت است که پیامبر جفرمود: (أمسكو علیكم أموالكم ولاتفسدوها فإنه من أعمر عمری فهی للذي أعمرها حیا ومیتا ولعقبه) [۱۲۳۵]«اموالتان را برای خودتان نگه دارید و آنها را از بین نبرید؛ چون اگر شخصی عمری را به کسی بخشید، این عمری در حال حیات و بعد از وفات از آن او و وارثانش است».

[۱۲۳۳] صحیح: [ص، جه ۱۹۳۰]، جه (۲۳۸۳/۷۹۷/۲)، ت (۱۳۶۲/۴۰۳/۲)، د (۳۵۴۱/۴۷۲/۹)، نس (۲۷۰/۶). [۱۲۳۴] صحیح: [ص، جه ۱۹۲۷]، م (۱۶۲۵ - ۲۱/۱۲۴۵/۳)، جه (۲۳۸۰/۷۹۶/۲). [۱۲۳۵] صحیح: [ص. ج ۱۳۸۸]، م (۱۶۲۵ - ۲۶/۱۲۴۶/۳).