مختصر فقه از کتاب و سنت

حج و عمره در زندگی یک بار بر هر مسلمان بالغ و عاقل و آزاد و توانا واجب است

خداوند متعال می‌فرماید:

﴿إِنَّ أَوَّلَ بَيۡتٖ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكٗا وَهُدٗى لِّلۡعَٰلَمِينَ٩٦ فِيهِ ءَايَٰتُۢ بَيِّنَٰتٞ مَّقَامُ إِبۡرَٰهِيمَۖ وَمَن دَخَلَهُۥ كَانَ ءَامِنٗاۗ وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَيۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَيۡهِ سَبِيلٗاۚ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِينَ٩٧﴾[آل عمران: ۹۶-۹۷].

«نخستین خانه‌ای که برای مردم (جهت عبادت) بنیانگذاری گشته است خانه‌ای است که در مکه قرار دارد. (کعبه نام و از لحاظ ظاهر و باطن) پربرکت و نعمت است و (از آنجائی که قبله‌گاه نماز مسلمانان و مکان حج آنان یعنی کنگره بزرگ‌سالانه ایشان است مایه) هدایت جهانیان است. در آن نشانه‌های روشنی است. مقام ابراهیم. (یعنی مکان نماز و عبادت او از جمله آنها است) و هر کس داخل آن (حرم) شود در امان است. و حج این خانه الهی واجب است بر کسانی که توانایی (مالی و بدنی برای رفتن به آنجا را دارند و هر کس وجوب حج را انکار کند کافر می‌شود و (به خود زیان رسانده نه به خدا) که خداوند از همه جهانیان بی‌نیاز است».

از ابوهریره روایت است: پیامبر جبرای ما خطبه خواند و فرمود:

(یا أیها الناس إن الله قد فرض علیكم الحج فحجوا، فقال رجل: أكل عام یا رسول الله؟ فسكت حتی قالها ثلاثا، ثم قال ج: لو قلت نعم لوجبت ولما استطعتم، ثم قال: ذرونی ما تركتكم، فإنما أهلك من كان قبلكم كثرة سوالهم واختلافهم علی أنبیاءهم، فإذا أمرتكم بأمر فأتوا منه ما استطعتم، وإذا نهیتكم عن شیی فدعوه) [۸۴۴]«أی مردم! خداوند حج را بر شما فرض کرده است؛ پس حج کنید. مردی گفت: أی رسول خدا! آیا هر سال؟ پیامبر جساکت شد تا آن مرد سه بار سؤالش را تکرار کرد. سپس پیامبر جفرمود: اگر می‌گفتم بله، حج (هر سال) بر شما واجب می‌شد و شما توانایی انجام آن را نمی‌داشتید، سپس فرمود: در آنچه شما را بر آن گذاشته‌ام مرا رها کنید؛ زیرا کسان قبل از شما را سؤالات زیاد و اختلاف با پیامبرانشان هلاک گردانید، پس هرگاه شما را به کاری امر کردم در حد توانتان آن را انجام دهید و هرگاه شما را از چیزی نهی کردم از آن دست بردارید».

از ابن عمر روایت است که پیامبر جفرمود: (بني الإسلام علی خمس؛ شهادة أن لا إله إلا الله، وأن محمدا رسول الله، وإقام الصلاة، وإیتاه الزكاة، وحج البیت وصیام رمضان) [۸۴۵]«اسلام بر پنج رکن بنا شده است: گواهی دادن به اینکه هیچ معبود بر حقی غیر از الله نیست و محمد جرسول الله است و بر پایی نماز، دادن زکات، حج خانه خدا، و روزه‌ی ماه رمضان».

از ابن عباس روایت است که پیامبر جفرمود: (هذه عمرة استمتعنا بها، فمن لم یكن عنده الـهدی فلیحل الحل كله، فإن العمرة قددخلت في الحج إلی یوم القیامة) [۸۴۶]«این عمره‌‌ای است که ما با آن تمتع کردیم پس کسی که با خود هدی ندارد از احرام بیرون بیاید، زیرا عمره تا روز قیامت همراه با حج جایز است.

از صبی بن معبد روایت است: (أتیت عمر س فقلت: یا أمیرالمؤمنین، إنی أسلمت، وإني وجدت الحج والعمرة مكتوبین علی، فأهللت بهما، فقال: هدیت لسنة نبیك) [۸۴۷]«نزد عمر سآمدم وگفتم: ای امیرالمؤمنین من اسلام آوردم و دیدم که حج و عمره بر من واجب است، هر دورا با هم نیت کردم، عمر گفت به سنت پیامبرت هدایت شده‌ای».

[۸۴۴] صحیح: [مختصر م ۶۳۹]، م (۱۳۳۷/۹۷۵/۲)، نس (۱۱۰/۵). [۸۴۵] تخریج در ص (۷۱). [۸۴۶] صحیح: [الإرواء ۹۸۲]، م (۱۲۴۱/۹۱۱/۲). [۸۴۷] صحیح: [الإرواء ۹۸۳]، نس (۱۴۶/۵)، د (۱۷۲۲/۲۳۰/۵)، جه (۲۹۷۰/۹۸۹/۲).