بحثی درباره اصلی این کتاب:
و مؤلف در ابتدا جوابش را با کتاب مفصل و عظیم «العواصم و القواصم» داد سپس آن را در این کتاب مختصر کرد، و آن را مرتب و پاک کرد و در آن تقدیم و تأخیر انجام داد، و دلیلهای محکمی در آن آورد و به آنچه لازم بود اکتفا کرد، و فقط جوابهای آورد که ساکتکننده بود، و با تمام اینها فوائد و قواعد و مطالب نایابی آورد که در «أصل» آن وجود ندارد و به صورت کتاب مستقلی درآمد [۵]. و در گذشته این کتاب چاپهای متعددی داشته است [که تعریفشان میآید] و نزدیک به صدسال از چاپ اولین آنها میگذرد، اما در آن چاپها تحریفات و حذفیاتی وجود داشت، با وجود این به آنچه یک تحقیق مهم میخواهد از امور علمی و فنی در آنها تحقق پیدا نکرده بود، پس قصد کردم تحقیقی را برای این کتاب بنویسم و به آن توجه کنم، و از خداوند میخواهم که پاداش آن را برایم بنویسد چون او بهترین مسئول است.
و قبل از تحقیقم چند امور را ذکر میکنم:
۱- زندگینامه مؤلف: «که نوه برادرش آن را بیان کرده: محمد بن عبدالله بن هادی بن ابراهیم وزیر مستوفی سال (۸۹۷ هـ) و این شرح حال به مقدمهای شروع شده است که در آن به اهمیت داشتن بررسی کامل شخصیت ابنوزیر اشاره کرده است، و به تقصیری که در شرح حالش از طرف متقدمین و متأخرین شده است اشاره میکند، سپس مؤلف «صاحب زندگینامه ابن وزیر» و کتابش را معرفی کردم.
۲- بررسی کتاب، و در آن میباشد.
- اسم کتاب.
- اثبات نسبتش به مؤلف.
- تاریخ تألیفش.
- سبب تألیفش.
- منابع آن.
- مدح کتاب و عکسش.
- رابطه مختصر با اصل و مغایرت و امتیازی که در بین آنهاست.
- غرض از آن و منهج و روش آن.
- تنبیهات به اموری که به منهج و روش آن متعلق است.
- چاپهای کتاب.
- نسخههای خطی کتاب، و نمونههای از آنها.
- عمل من در این کتاب.
- سپس فهرستهای نظری و علمی به آن ملحق کردهام، که عبارت است از:
۳- کشف آیات قرآن.
۴- کشف احادیث و آثار.
۵- کشف شعر.
۶- کشف: کتابهای که در متن آمدهاند.
۷- کشف أعلام.
۸- کشف موضوعات فنی کتاب.
۹- کشف فوائد و لطائف.
۱۰- کشف مصادر و مراجع.
۱۱- کشف موضوعات.
نویسنده / علی بن محمد عمران
۱۹/۳/۱۴۱۹
در مکه مکرمه ـ خداوند حافظش باشد
[۵] (ص / ۷۵ ـ و ما بعد آن) از مقدمه.