بدعت بودن يك قول یا گفتار دلالت بر مبتدع بودن آن شخص نمیکند
وجه پنجم: آنها معتقد به ارجاء هستند هرچند حرام است اما باعث نمیشود که آنها کافر یا فاسق شوند و هر بدعت حرامی که صاحبش برای آن تأویلی داشته باشند، و باعث کفر و فسق نشود صاحب آن به اجماع علما پذیرا است. و با دلیل ثابت شده که ارجاء باعث کفر و فسق نمیشود، و این مذهب اصحاب خصم است اما دلیل: کافر و فاسق کردن به دلیل نقلی نیاز دارد و برای این دلیل وجود ندارد، و مخالفت آنها با نصوص بخاطر تأویلی که دارند برای تکفیر کفایت نمیکند، از سوی دیگر ابن حاجب معتقد است مجتهدی که با نص قطعی مخالفت کند مؤاخذه نمیشود [که دلیل محکمی هست] و این مقام اجازه نمیدهد که حجتهای این مسأله را ذکر کنیم.
و ذهبی در «میزان» [۱۰۳۰]میگوید: «ارجاء که نوعی بدعت است گناه کبیره نیست»
و این حدیث آمده: «مرجئه در اسلام سهمی ندارند» [۱۰۳۱].
[و اما مذهب خصم: قاضی شرف الدین در «تذکرة» بر این نص گذاشته است، و قاضی علامه عبدالله بن حسن] داوری در «تعلیق الخلاصة» [۱۰۳۲]و حاکم در «شرح العیون» و... به آن اشاره کردهاند.
اما ادعای اجماع: امیر علی بن حسین در «اللمع» که منبع اصلی آنها است چنین ادعایی کرده است.
و این مقدار کفایت میکند برای دفاع از سنتهای صحیحی که از افراد مورد اعتماد مرجئه نقل شده است و من بعضی از بحثهایی که در «اصل» میباشد بخاطر طولانی کردن کلام ترک کردم، و من حمایت زیادی از آنها کردهام چون میپندارم صادق هستند و روایتشان پذیرفتنی است، حتی بعضی از ضعیفان گمان کردهاند من به آراء آنها معتقد هستم، و بخدا پناه میبرم از این، چون عقیده اهل سنت بهترین مبانی و آشکارترین معانی را دارد، و همین بس که محاسن عقیدهها را در خود جمع کرده، از حسن ظن به پروردگار و امید به بخشایش با خوف از عذابش، و حذر از غضبش، و اگر مسلمان گناهکاری از دنیا برود باید خوف و رجاء به پروردگار داشته باشد، خداوند درباره ملائکه [هرچند نمیترسند بر کفر بمیرند] میفرماید:
﴿يَخَافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ﴾[النحل: ۵۰].
«از پروردگارشان که بر آنها سیطره دارند میترسند».
﴿هُمْ مِنْ خَشْيَةِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ٥٧﴾[المؤمنون: ۵۷].
پس زمانی که این احوال ملائکه†باشد، احوال بنده عاصی و گناهکار چگونه است!! و در «صحیح» آمده که پیامبر جفرموده است: «اگر شما آنچه را که میدانم میدانستید کم میخندیدید و بسیار میگریستید» از خداوند میخواهم که محفوظ و سالم باشیم، و ما را از جمله کسانی قرار دهد که از گناه کردن و آخرت میترسند و به رحمتش امیدوارند، آمین یا رب العالمین.
[۱۰۳۰] (۴/۲۲۴) احتمال دارد آنچه که در اینجا ذکر شده در شرح حال: مشعر بن کلام با شرکه میگوید: ارجاء مذهب تعدادی از علمای بزرگوار است، و لازم نیست گویندهاش را متهم کنیم» اه . یعنی از جهت قبول روایت. [۱۰۳۱] این حدیث ترمذی (۴/۳۹۵) و ابن ماجه که (۱/۲۴) از ابن عباسبروایت کردهاند و ترمذی میگوید: «حدیث حسن غریب» همانگونه که در تحفة الأشراف (۵/۱۶۹) میباشد و در مطبوعه گفته است «حدیث حسن صحیح». و این حدیث از تعدادی صحابه روایت شدهاند و خالی از بحث نیست. [۱۰۳۲] مابین قلاب در اصول نیستند، و من از سیاق کلام «عواصم» این را استنباط کردهام (۲/۲۷۵).