۶- باب تقوى و پرهیزگاری

قال الله تعالی: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ﴾[آ‌ل‌عمران: ۱۰۲] .

خداوند می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آوردید از خدا بترسید چنانکه شایستهء ترسیدنش است».

و قال تعالی: ﴿فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ مَا ٱسۡتَطَعۡتُمۡ﴾[التغابن: ۱۶] .

و هم می‌فرماید: «از خدا بترسید تا می‌توانید». (این آیه بیان کننده مراد و معنی اولی است)

وهذه الآية مبينة للمراد مِنَ الأُولى .

و قال تعالی: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدٗا ٧٠﴾[الأحزاب: ۷۰] .

و نیز می‌فرماید: «ای آنانی که ایمان آورده اید از خدا بترسید و سخن حق بگوئید».

وَالآيات في الأمر بالتقوى كثيرةٌ معلومةٌ.

و قال تعالی: ﴿وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مَخۡرَجٗا ٢ وَيَرۡزُقۡهُ مِنۡ حَيۡثُ لَا يَحۡتَسِبُ﴾[الطلاق: ۲-۳] .

و هم می‌فرماید: «کسی که از خدا بترسد برایش گریزگاهی از هر کاری مقرر داشته و از جایی او را روزی می‌دهد که گمان نمی‌کند».

و قال تعالی: ﴿إِن تَتَّقُواْ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّكُمۡ فُرۡقَانٗا وَيُكَفِّرۡ عَنكُمۡ سَيِّ‍َٔاتِكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡۗ وَٱللَّهُ ذُو ٱلۡفَضۡلِ ٱلۡعَظِيمِ﴾[الأنفال: ۲۹] .

هم می‌فرماید: «اگر از خدا بترسید، پیدا کند برای شما گشایشی را و از گناهانتان در گذرد و خدا شما را بیامرزد و خدا صاحب فضل بزرگ است».

والآيات في البابِ كثيرةٌ معلومةٌ .

۶۹- «وأَمَّا الأَحَاديثُ فَالأَوَّل: عَنْ أبي هُرَيْرَةَ س قال: قِيل: يا رسولَ اللَّهِ مَن أَكْرَمُ النَّاسِ؟ قال: «أَتْقَاهُمْ» فقَالُوا: لَيْسَ عَنْ هَذا نَسْأَلُكَ، قَالَ: «فيُوسُفُ نَبِيُّ اللَّهِ ابن نَبِيِّ اللَّهِ ابن نَبيِّ اللَّهِ ابنِ خَلِيلِ اللَّهِ». قَالُوا: لَيْسَ عن هَذَا نَسْأَلُكَ، قال: فعَنْ مَعَادِنِ الْعَرَب تسْأَلُونِي؟ خِيَارُهُمْ في الْجاهِليَّةِ خِيَارُهُمْ في الإِسلامِ إذَا فَقُهُوا»» متفقٌ علیه.

۶۹- «از ابو هریره سروایت است که گفت:

گفته شد یا رسول الله گرامی‌ترین مردم کیست؟

فرمود: پرهیزگارترین‌شان.

گفتند: درین باره از شما نمی‌پرسیم!

فرمود: یوسف پیامبر خدا فرزند پیامبر خدا، فرزند پیامبر خدا، فرزند پیامبر خدا، خلیل الله.

گفتند: از این سؤال نمی‌کنیم.

فرمود: آیا از سلالهء عرب می‌پرسید؟ بهترین‌شان در جاهلیت بهترین‌شان در اسلام است، زمانی که دانش بیندوزند».

ش: سخن برای تمثیل آمده، یعنی چنانچه معادن شامل گوهرهای مختلفی است که در آن ارزشمند و بی‌ارزش وجود دارد و هر معدن آنچه را که در آن دفن شده آشکار می‌کند. مردم هم آنچه اصالت داشته باشند از سیمای‌شان نمودار می‌شود. پس آنکه در دورهء جاهلیت صاحب شرافت و فضیلت بوده اسلام جز شرفش را نیفزوده است. و هرگاه در دین خدا دانشمند شود به بلندترین مراتب شرف رسیده است. زیرا اسباب شرف و بزرگی در او جمع شده است.

۷۰- «الثَّانِي: عَنْ أبي سَعيدٍ الْخُدْرِيِّ س عن النبيِّ ج قال: «إنَّ الدُّنْيا حُلْوَةٌ خضِرَةٌ، وإنَّ اللَّهَ مُسْتَخْلِفُكُمْ فِيهَا. فينْظُر كَيْفَ تَعْمَلُون. فَاتَّقوا الدُّنْيَا واتَّقُوا النِّسَاءِ. فَإِنَّ أَوَّلَ فِتْنةِ بَنِي إسْرَائيلَ كَانَتْ في النسَاء»» رواه مسلم.

۷۰- «از ابو سعید الخدری سروایت است که:

پیامبر خدا جفرمودند: همانا دنیا شیرین و سبز است (زرق و برق دارد). خداوند شما را در آن خلیفه ساخته است تا ببیند، که چگونه عمل می‌کنید، پس بترسید از دنیا و از زنها، چرا که اولین ابتلای بنی اسرائیل در بارهء زنها بود».

۷۱- «الثالث: عَنْ ابْنِ مَسْعُودٍ س أَنَّ النَّبِيَّ ج كَانَ يَقُول: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْهُدَى وَالتُّقَى وَالْعفافَ والْغِنَى»» رواه مسلم.

۷۱- «از ابن مسعود سروایت است که:

پیامبر جمی‌فرمود: خداوندا، از تو هدایت، پرهیزگاری، عفاف (ازدست درازی به اموال) و بی‌نیازی طلب می‌کنم».

۷۲- «الرَّابع: عَنْ أبي طَريفٍ عدِيِّ بْنِ حاتمٍ الطائِيِّ س قال: سمعت رسولَ اللَّه ج يقُول: «مَنْ حَلَفَ عَلَى يمِين ثُمَّ رَأَى أتقَى للَّهِ مِنْها فَلْيَأْتِ التَّقْوَى»»رواه مسلم.

۷۲- «از ابو طریف عدی بن حاتم طائی سمروی است:

از آنحضرت جشنیدم که فرمود: آنکه به چیزی سوگند خورد، سپس چیزی را ببیند که از آن به تقوای الهی نزدیکتر است، باید راه تقوی را برگزیند».

۷۳- «الْخَامِس: عنْ أبي أُمَامَةَ صُدَيَّ بْنِ عَجْلانَ الْباهِلِيِّ س قال: سَمِعْتُ رسول اللَّه ج يَخْطُبُ في حَجَّةِ الْودَاع فَقال: «اتَّقُوا اللَّه، وصَلُّوا خَمْسكُم، وصُومُوا شَهْرَكم، وأَدُّوا زكَاةَ أَمْوَالِكُم، وَأَطِيعُوا أُمَرَاءَكُم، تَدْخُلُوا جَنَّةَ رَبِّكُمْ»» رواه التِّرْمذي، في آخر كتابِ الصلاةِ وقال: حديثٌ حسنٌ صحيح.

۷۳- «از ابو امامه صدی بن عجلان الباهلی سروایت است که گفت:

خطبهء پیامبر جدر حجة الوداع را شنیدم که می‌فرمود: از خدا بترسید و نمازهای پنج وقت خود را بخوانید و ماه روزهء خود را روزه بگیرید، زکات مالهای خویش را بدهید واز امیران خویش اطاعت و فرمانبرداری کنید، به جنت پروردگار خویش داخل می‌شوید».