۲۴۰- باب فضیلت جوانمردی و آسان گیری در خرید و فروش و داد و ستد و نیکو ادا نمودن و درخواست کردن و سنگینتر قرار دادن پلهء ترازو و یا پیمانه در هنگام فروختن و منع از کم فروشی و فضیلت مهلت دادن ثروتمند به بینوا و فقیر و کم کردن از آنچه از او می‌خواهد
قال الله تعالی: ﴿وَمَا تَفۡعَلُواْ مِنۡ خَيۡرٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ بِهِۦ عَلِيمٞ﴾[البقرة: ۲۱۵] .
خداوند می‌فرماید: «و آنچه از خیر انجام می‌دهید همانا خداوند به آن دانا است».
وقال تعالی: ﴿وَيَٰقَوۡمِ أَوۡفُواْ ٱلۡمِكۡيَالَ وَٱلۡمِيزَانَ بِٱلۡقِسۡطِۖ وَلَا تَبۡخَسُواْ ٱلنَّاسَ أَشۡيَآءَهُمۡ﴾[هود: ۸۵] .
و می‌فرماید: «و ای قومم، تمام دهید پیمانه و ترازو را به انصاف و کم مرسانید به مردمان چیزهای‌شان را».
و قال تعالی: ﴿وَيۡلٞ لِّلۡمُطَفِّفِينَ ١ ٱلَّذِينَ إِذَا ٱكۡتَالُواْ عَلَى ٱلنَّاسِ يَسۡتَوۡفُونَ ٢ وَإِذَا كَالُوهُمۡ أَو وَّزَنُوهُمۡ يُخۡسِرُونَ ٣ أَلَا يَظُنُّ أُوْلَٰٓئِكَ أَنَّهُم مَّبۡعُوثُونَ ٤ لِيَوۡمٍ عَظِيمٖ ٥ يَوۡمَ يَقُومُ ٱلنَّاسُ لِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٦﴾[المطففین: ۱-۶] .
و می‌فرماید: «وای بر کسانیکه حقوق مردم را می‌کاهند، آنانکه چون برای خود از مردم پیمانه کنند، به سختی تمام بگیرند و چون خواهند که ایشان را پیمانه دهند، یا برای‌شان سنجیده دهند، زیان رسانند، آیا این گروه نمی‌دانند که آنان بر انگیخته خواهند شد در روزی بزرگ روزیکه مردم ایستاده شوند، در پیشگاه پروردگار جهانیان».
۱۳۶۷- «وعَنْ أبي هُريرة، س، أَنَّ رجُلاً أتى النبي ج يتَقاضَاهُ فَأَغْلَظَ لَهُ، فَهَمَّ بِهِ أَصْحابُه، فَقَالَ رسُولُ اللَّهِ ج: «دعُوهُ فَإنَّ لِصَاحِبِ الحَقِّ مقَالاً» ثُمَّ قَال: «أَعْطُوه سِنًّا مِثْلَ سِنِّهِ» قالوا: يا رسولَ اللَّهِ لا نَجِدُ إلاَّ أَمْثَل مِنْ سِنِّه، قال: «أَعْطُوهُ فَإنَّ خَيْرَكُم أَحْسنُكُمْ قَضَاءً»» متفقٌ علیه.
۱۳۶۷- از ابو هریره سروایت شده که:
مردی خدمت پیامبر جآمده و از وی قرضش را مطالبه کرده و برای آنحضرت جسخنی سخت گفت. اصحابش رضوان الله علیهم قصد تنبیه او را نمودند.
رسول الله جفرمود: ترکش کنید، زیرا برای صاحب حق گفتگوئیست. سپس فرمود: برایش همسن شترش، شتری دهید.
گفتند: یا رسول الله ججز بهتر از شترش را نمی‌یابیم؟
فرمود: بدهیدش، زیرا بهترین شما کسیست که بهتر اداء نماید».
۱۳۶۸- «وعَنْ جابر س، أن رَسُولَ اللَّهِ ج قَال: «رَحِم اللَّه رجُلا سَمْحاً إذا بَاع، وَإذا اشْتَرى، وَإذا اقْتَضىَ»».رواه البخاری.
۱۳۶۸- «از جابر سروایت شده که:
رسول الله جفرمود: خدا رحمت کند، مردی جوانمرد را که هرگاه بفروشند، یا بخرد و یا طلب نماید جوانمردی را مراعات کند».
۱۳۶۹- «وعَنْ أبي قَتَادَة س، قَال: سمِعْتُ رسُول اللَّهِ ج يقُول: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ يُنَجِّيَهُ اللَّه مِنْ كُرَبِ يَوْمِ القِيَامَة، فَلْيُنَفِّسْ عَنْ مُعْسِرٍ أوْ يَضَعْ عَنْهُ»»رواهُ مسلم.
۱۳۶۹- «از ابو قتاده سروایت است که:
از رسول الله جشنیدم که می‌فرمود: آنکه خوشش آید اینکه خداوند او را از رنج‌های روز قیامت نجات دهد، باید مشکل فقیری را بگشاید. (به اینکه مطالبهء حقش را تأخیر نماید) و یا از او در گذرد و قرضش را ببخشد».
۱۳۷۰- «وعنْ أبي هُريرة س، أنَّ رَسُول اللَّهِ ج قَال: «كَانَ رجلٌ يُدايِنُ النَّاس، وَكَان يَقُولُ لِفَتَاه: إذا أَتَيْتَ مُعْسِراً فَتَجاوزْ عَنْه، لَعلَّ اللَّه أنْ يَتجاوزَ عنَّا فَلقِي اللَّه فَتَجاوَزَ عنْهُ»» متفقٌ عَلیه.
۱۳۷۰- «از ابو هریره سروایت است که:
رسول الله جفرمود: مردی بود که بمردم قرض می‌داد و به خادمش می‌گفت: چون نزد ناداری رفتی از او درگذر تا شاید خداوند از ما درگذرد. پس با خداوند ملاقات نمود و از او درگذشت».
۱۳۷۱- «وعَنْ أبي مسْعُودٍ البدْرِي س، قَال: قَالَ رَسُولُ اللَّه ج: «حُوسب رَجُلٌ مِمَّنْ كَانَ قبلكم فَلَمْ يُوجدْ لَهُ مِنَ الخَيْرِ شَيَّءٌ، إلاَّ أَنَّهُ كَان يَُخَالِطُ النَّاس، وَكَانَ مُوسِرا، وَكَانَ يأْمُرُ غِلْمَانَه أن يَتَجَاوَزُوا عن المُعْسِر. قال اللَّه، عزَّ وجَل: «نَحْنُ أحقُّ بِذَلكَ مِنْه، تَجاوَزُوا عَنْهُ»» رواه مسلم.
۱۳۷۱- «از ابو مسعود بدری سروایت است که:
رسول الله جفرمود: مردی از آنانیکه پیش از شما بودند، مورد محاسبه قرار گرفت و برای او چیزی خیر دیده نشد، غیر از اینکه او با مردم معامله می‌نمود و مردی آسان گیر بود و خدمتگاران خود را امر می‌کرد که از ناتوان درگذرند. خدای عزوجل فرمود: ما بر این کار از وی سزاوار‌تریم، از او درگذرید».
۱۳۷۲- «وعنْ حُذَيْفَة، س، قَال: أُتِى اللَّه تَعالى بِعَبْد من عِبَادِهِ آتاهُ اللَّه مَالا، فَقَالَ لَه: ماذَا عمِلْتَ في الدُّنْيَا؟ قَال: وَلا يَكْتُمُونَ اللَّه حديثاً قَال: يَاربِّ آتَيْتَنِي مالَكَ فَكُنْتُ أُبايِعُ النَّاس، وَكانَ مِنْ خُلُقي الجواز، فكُنْتُ أَتَيَسرُ عَلى المُوسِرِ، وأُنْظِرُ المُعْسِر. فَقَالَ اللَّه تَعَالى: «أَنَا أَحقُّ بذا مِنْك، تجاوزُوا عَنْ عبْدِي» فقال عُقْبَةُ بنُ عامر، وأَبو مَسْعُودٍ الأنصاري، ب: هكذا سَمِعْنَاهُ مِنْ في رَسولِ اللَّهِ ج». رواهُ مسلم.
۱۳۷۲- «از حذیفه سروایت شده که گفت:
بنده‌ای نزد خدای تعالی آورده شد که خدای تعالی به او مال داده بود و به او فرمود: در دنیا چه عمل کردی؟
گفت: و خداوند چیزی را پنهان نمی‌کند.
گفت: ای پروردگارم تو مالت را بمن دادی و من عادت گذشت را داشتم و با سرمایه دار و ثروتمند آسانگیری نموده و نادار را مهلت می‌دادم.
خداوند تعالی فرمود: من به اینکار از تو سزاوارترم از بنده‌ام در گذرید.
سپس عقبه بن عامر و ابو مسعود انصاری بگفتند: ما آن را از دهان رسول الله جشنیدیم».
۱۳۷۳- «وعنْ أبي هُريرَة، س، قَال: قَالَ رسُولُ اللَّه ج: «من أَنْظَر مُعْسِراً أوْ وَضَعَ لَه، أظلَّهُ اللَّه يَوْمَ القِيامَةِ تَحْتَ ظِلِّ عَرْشِهِ يَوْمَ لا ظِلَّ إلاَّ ظِلُّهُ»». رواهُ الترمذيُّ وقَال: حديثٌ حسنٌ صحيح.
۱۳۷۳- «از ابو هریره سروایت است که:
رسول الله جفرمود: آنکه فقیر و درمانده‌ای را مهلت داده و یا از قرض او کم کند، خدای تعالی او را در روز قیامت در سایهء عرش خویش در روزیکه سایه‌ای جز سایهء او نیست، جای می‌دهد».
۱۳۷۴- «وعَنْ جابر س، أنَّ النبيَّ ج، اشْتَرى مِنْهُ بَعِيرا، فَوَزَنَ لَهُ، فَأَرْجَحَ» متفقٌ علیه.
۱۳۷۴- «از جابر سروایت شده که:
پیامبر جاز وی شتری خریده و پولش را وزن نمود و برایش افزونتر داد».
۱۳۷۵- «وعنْ أبي صَفْوَان سُوْيدِ بنِ قَيْس س، قَال: جَلبْتُ أَنَا ومَخْرَمَةُ الْعبدِيُّ بَزًّا مِنْ هَجَر، فَجاءَنَا النَّبيُّ ج، فَسَاومنَا بسراويل، وَعِنْدِي وَزَّانٌ يزنُ بالأجْر، فَقَالَ النبي ج لِلْوَزَّان: «زِنْ وَأَرْجِحْ»» رواهُ أبو داود، والترمذيُّ وقال: حديثٌ حسنٌ صحيح.
۱۳۷۵- «از ابو صفوان سوید بن قیس سروایت شده که گفت:
من و مخرمهء عبدی پارچه‌هائی از منطقهء هجر آوردیم. پیامبر جآمده و از ازاری خرید و در نزدم وزن کنندهء بود که به مزد (پول را) وزن می‌کرد.
پیامبر جبه وزّان (وزن کننده) فرمود: وزن کن و افزون کن».