۱۵۷- باب در مورد آنچه درنماز جنازه خوانده می‌شود
يُكَبِّرُ أرْبَعَ تَكبِيرَات، يَتَعوَّذُ بَعْدَ الأُولَى، ثُمَّ يَقْرَأُ فَاتِحَةَ الكِتَاب، ثُمَّ يُكَبِّرُ الثَّانِيَةَ، ثُمَّ يُصَلِّي عَلَى النَّبيِّ ج، فيقول: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد، وَعَلَى آلِ مُحَمَّد. وَالأفْضَلُ أنْ يُتَمِّمَهُ بقوله: كَمَا صَلَّيتَ عَلَى إبرَاهِيمَ - إِلَى قَوْله - إنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيد. وَلاَ يَقُولُ مَا يَفْعَلهُ كَثيرٌ مِنَ العَوامِّ مِنْ قراءتِهِم: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ وَمَلَٰٓئِكَتَهُۥ يُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِيِّ﴾[الأحزاب: ۵۶] .الآية، فَإنَّهُ لاَ تَصحُّ صَلاَتُهُ إِذَا اقْتَصَرَ عَلَيْهِ.
ثُمَّ يُكَبِّرُ الثَّالِثَةَ، وَيَدعُو للمَيِّتِ وَللمُسْلِمِينَ بِمَا سَنَذكُرُهُ مِنَ الأحاديث إنْ شَاءَ اللهُ تَعَالَى، ثُمَّ يُكَبِّرُ الرَّابِعَةَ وَيَدْعُو. وَمِنْ أحْسَنِه: ((اللَّهُمَّ لاَ تَحْرِمْنَا أجْرَه، وَلاَ تَفْتِنَّا بَعدَه، وَاغْفِرْ لَنَا وَلَهُ)).
وَالـمُخْتَارُ أنه يُطَوِّلُ الدُّعاء في الرَّابِعَة خلافَ مَا يَعْتَادُهُ أكْثَرُ النَّاس، لحديث ابن أَبي أَوْفى الذي سَنَذْكُرُهُ إنْ شَاء اللهُ تَعَالَى.
وَأمَّا الأَدْعِيَةُ الـمَأثُورَةُ بَعْدَ التَّكبِيرَةِ الثالثة، فمنها:
چهار تکبیر گفته شود، بعد از تکبیر اول، اعوذ بالله و بعد الحمد لله را می‌خواند، باز تکبیر دوم می‌شود، سپس بر پیامبر جدرود می‌خواند و می‌گوید: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ...تمام کند و چنانچه اکثر عوام می‌کنند که می‌خوانند، ﴿إِنَّ ٱللَّهَ وَمَلَٰٓئِكَتَهُۥ يُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِيِّ﴾[الأحزاب: ۵۶] . نکند – زیرا اگر بر این اکتفا کند، درود گفتن او صحیح نمی‌شود. سپس تکبیر سوم گفته شده و به حق مرده و مسلمانها دعا کند، به آنچه ان شاء الله در ضمن احادیثی ذکر خواهیم نمود.
سپس تکبیر چهارم گفته شود و دعا می‌کند و از نیکوترین آن این است: اللَّهُمَّ لاَ تَحْرِمْنَا أجْرَه، وَلاَ تَفْتِنَّا بَعدَه، وَاغْفِرْ لَنَا وَلَهُ. و بهتر آنست که بر خلاف عادت اکثر مردم دعا را در چهارم دراز و طولانی سازد، بدلیل حدیث ابن ابی که آن را ان شاء الله ذکر خواهیم نمود.
اما دعاهای مأثوره بعد از تکبیر سوم بعضی از آن بقرار ذیل است.
توضیح: این مطابق مذهب مؤلف است که شافعی مذهب بوده و در مذهب حنفی بعد از تکبیر اول سبحانک اللهم خوانده می‌شود و بعد از تکبیر دو درورد بر پیامبر جو بعد از تکبیر سوم بحق مرده و مسلمانان دعا می‌شود، بعد از تکبیر چهارم سلام داده می‌شود. (مترجم)
۹۳۵- «عن أبي عبدِ الرحمنِ عوفِ بن مالكٍ س قال: صلَّى رسول اللَّه ج عَلى جَنَازَة، فَحَفِظْتُ مِنْ دُعائِهِ وَهُو يَقُول: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَه، وارْحمْه، وعافِه، واعْفُ عنْه، وَأَكرِمْ نزُلَه، وَوسِّعْ مُدْخَلَهُ واغْسِلْهُ بِالماءِ والثَّلْجِ والْبرَد، ونَقِّه منَ الخَـطَايَا، كما نَقَّيْتَ الثَّوب الأبْيَضَ منَ الدَّنَس، وَأَبْدِلْهُ دارا خيراً مِنْ دَارِه، وَأَهْلاً خَيّراً منْ أهْلِهِ، وزَوْجاً خَيْراً منْ زَوْجِه، وأدْخِلْه الجنَّة، وَأَعِذْه منْ عَذَابِ القَبْر، وَمِنْ عَذَابِ النَّار» حَتَّى تَمَنَّيْتُ أَنْ أَكُونَ أنَا ذلكَ المَيِّت». رواه مسلم.
۹۳۵- «از ابو عبد الرحمن عوف بن مالک سروایت شده که:
رسول الله جبر جنازهء نماز گزاردند و من از دعای‌شان حفظ کردم در حالیکه ایشان می‌فرمود: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَه، وارْحمْه...بار خدایا او را بیامرز و عفوش کن و از او درگذر و منزلگاه او را نیکو ساز و مدخلش (قبرش) را فراخ کن و او را به آب و برف و یخ بشوی و چنانچه جامهء سفید را از چرک پاک کردی، او را از معاصی پاک کن و به او خانواده‌ای بهتر از خانواده‌اش و همسری بهتر از همسرش عنایت فرما. و او را به بهشت داخل کن و از عذاب قبر و عذاب دوزخ پناهش ده».
۹۳۶- «وعن أبي هُريرة وأبي قَتَادَة، وأبي إبْرَاهيمَ الأشْهَليَّ عنْ أبيه، وأبوه صَحَابيٌّش، عَنِ النبيِّ ج أنَّه صلَّى عَلى جَنَازَة فقال: «اللَّهم اغفر لِحَيِّنَا وَميِّتِنا، وَصَغيرنا وَكَبيرِنَا، وذَكَرِنَا وَأُنْثَانَا، وشَاهِدِنا وَغائِبنَا. اللَّهُمَّ منْ أَحْيَيْتَه منَّا فأَحْيِه على الإسْلام، وَمَنْ توَفَّيْتَه منَّا فَتَوَفَّهُ عَلى الإيمان، اللَّهُمَّ لا تَحْرِمْنا أَجْرَه، وَلا تَفْتِنَّا بَعْدَهُ»» رواه الترمذي من رواية أبي هُرَيْرةَ والأشهَلي، ورواه أبو داود من رواية أبي هريرة وأبي قَتَادَةَ . قال الحاكم:حديث أبي هريرة صَحيحٌ على شَرْطِ البُخاريِّ ومُسْلِم، قال الترْمِذي قال البخاري: أَصحُّ رواياتِ هذا الحديث روايةُ الأَشْهَلي. قال البخاري: وَأَصَحُّ شيء في هذا الباب حديث عوْفِ بن مالك.
۹۳۶- «ابو هریره و ابو قتاده و ابو ابراهیم اشهلی از پدرش که صحابی بوده شاز پیامبر جروایت نموده‌اند که:
آنحضرت جبر جنازه‌ای نماز خوانده و فرمود: اللَّهم اغفر لِحَینَا وَمیتِنا... بار خدایا بر زنده و مرده و کوچک و بزرگ و مرد و زن وحاضر و غائب مان بیامرز، الهی آنکه را که از ما زنده کردی بر اسلام زنده کن و آن را که از ما میراندی بر ایمان بمیران، بار خدایا از مزدش ما را محروم مکن و بعد از او ما را به فتنه مینداز».
۹۳۷- «وعن أبي هُريْرَةَ س قال: سمعتُ رَسُول اللَّهِ ج يقول: «إذ صَلَّيْتُم عَلى المَيِّت، فأَخْلِصُوا لهُ الدُّعاءَ»» رواه أبوداود.
۹۳۷- «از ابو هریره سروایت است که گفت:
از رسول الله جشنیدم که می‌فرمود: چون بر جنازه‌ای نماز گزاردید از روی اخلاص به حق او دعا نمائید».
۹۳۸- «وعَنْهُ عَنِ النَّبيِّ ج في الصَّلاةِ عَلى الجَنَازَة: «اللَّهُمَّ أَنْت ربُّهَا، وَأَنْتَ خَلَقْتَها، وأَنْتَ هَديْتَهَا للإسلام، وَأَنْتَ قَبَضْتَ رُوحَهَا، وَأَنْتَ أَعْلمُ بِسِرِّها وَعَلانيتِها، جئْنَاكَ شُفعاءَ لَهُ فاغفِرْ لهُ»».رواه أبو داود.
۹۳۸- «از ابو هریره ساز پیامبر جدر نماز جنازه روایت است که فرمود: اللَّهُمَّ أَنْت ربُّهَا...بار خدایا تو پروردگار اویی و تو به اسلام هدایتش نموده و روحش را قبض کرده‌ای و تو به پیدا و نهانش داناتری، حضورت آمده برای او شفاعت می‌کنیم، پس برایش آمرزش کن».
۹۳۹- «وعن واثِلة بنِ الأسقعِ س قال: صَلَّى بِنَا رسولُ اللَّهِ ج عَلى رجُلٍ مِنَ المُسْلِمين، فسمعته يقول: «اللَّهُمَّ إنَّ فُلانَ ابْنَ فُلانفيذِمَّتِكَ وحَلَّ بجوارك، فَقِهِ فِتْنَةَ القَبْر، وَعَذَابَ النَّارِ، وَأَنْتَ أَهْلُ الوَفاءِ والحَمْد، اللَّهُمَّ فاغفِرْ لهُ وَارْحَمْه، إنكَ أَنْتَ الغَفُور الرَّحيمُ»»رواه أبو داود.
۹۳۹- «از واثله بن اسقع سروایت شده که گفت:
رسول الله جبر مردی از مسلمانها ما را نماز داد و شنیدم که می‌فرمود: بار خدایا فلانی فرزند فلان در ذمهء عهد و امان تست، او را از فتنهء قبر و عذاب دوزخ نگهدار، تو اهل وفا و سپاسی! بار خدایا او را بیامرز و مورد رحمتش قرار ده و تو خود آمرزنده و مهربانی».
۹۴۰- «وعن عبد اللَّه بنِ أبي أوْفى ب أَنَّهُ كبَّر على جَنَازَةِ ابْنَةٍ لَهُ أَرْبَعَ تَكْبِيرات، فَقَامَ بَعْدَ الرَّابِعَةِ كَقَدْرِ مَا بَيْنَ التَّكْبيرتيْن يَسْتَغفِرُ لهَا وَيَدْعُو، ثُمَّ قال: كَانَ رسُولُ اللَّهِ ج يَصْنَعُ هكذَا وفي رواية: «كَبَّرَ أَرْبعاً فمكث سَاعةً حتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سيُكَبِّرُ خَمْسا، ثُمَّ سلَّمَ عنْ يمِينهِ وَعَنْ شِمالِه، فَلَمَّا انْصَرَف قُلْنا لَه: مَا هذا؟ فقال: إنِّي لا أزيدُكُمْ عَلى مَا رَأَيْتُ رسُولُ اللَّهِ ج يَصْنَع، أو:هكذا صَنعَ رسولُ اللَّهِ ج».رواه الحاكم وقال: حديث صحيح.
۹۴۰- «از عبد الله بن ابی اوفی سروایت شده که:
او بر جنازهء دخترش چهار تکبیر گفت و بعد از تکبیر چهارم به اندازهء دو تکبیر ایستاده و برای وی دعا نموده و آمرزش طلبید. سپس گفت: رسول الله جاینگونه می‌نمود.
و در روایتی آمده که چهار تکبیر گفت و باز لحظهء درنگ نمود، تا اینکه گمان کردم که او تکبیر پنجم خواهد گفت. سپس به طرف راست و چپ خویش سلام داد. چون نماز را تمام کرد به وی گفتیم، این چیست؟
وی گفت: من بر آنچه رسول الله جرا دیدم که انجام می‌دهد، چیزی برای شما نیفزودم، یا گفت: رسول الله جاینگونه عمل کرد».