ترجمه فارسی ریاض الصالحین

۲۱۲- باب فضیلت قیام شب

قال الله تعالی: ﴿وَمِنَ ٱلَّيۡلِ فَتَهَجَّدۡ بِهِۦ نَافِلَةٗ لَّكَ عَسَىٰٓ أَن يَبۡعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامٗا مَّحۡمُودٗا ٧٩﴾[الإسراء: ۷۹] .

خداوند می‌فرماید: «و پاسی از شب به قرآن خواندن و شب خیزی بیدار باش که زیاده شد برای تو، قریب است که پروردگارت ترا بمقامی پسندیده، ایستاده کند».

وقال تعالی: ﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ﴾[السجدة: ۱۶] .

و می‌فرماید: «دور می‌ماند پهلوهای‌شان از خوابگاه».

وقال تعالی: ﴿كَانُواْ قَلِيلٗا مِّنَ ٱلَّيۡلِ مَا يَهۡجَعُونَ ١٧﴾[الذاریات: ۱۷] .

و می‌فرماید: «بودند بر این صفت که اندکی از شب می‌خوابیدند».

۱۱۶۰- «وَعَن عائِشَةَ ل، قَالَت: كَانَ النَّبِيُّ ج يَقُومُ مِنَ اللَّيْلِ حَتى تَتَفطَّر قَدَمَاه، فَقُلْتُ لَه: لِمَ تَصْنَعُ هذا يا رسُول اللَّهِ وَقد غُفِرَ لَكَ ما تَقَدَّم مِن ذَنْبِكَ وَمَا تَأَخَّر؟ قَال: «أَفَلا أَكُونُ عَبْدًا شَكُورًا»». متفقٌ عليه. وعَنِ الـمغيرةِ بنِ شعبةَ نحوه، متفقٌ عليه.

۱۱۶۰- «از عائشه لروایت شده که گفت:

پیامبر جبه اندازهء شب زنده داری می‌کرد و نماز شب می‌گزارد که پاهای‌شان ورم می‌نمود.

به ایشان گفتم: یا رسول الله ج، چرا این کار را می‌کنید! در حالیکه گناه گذشته و آیندهء شما بخشیده شده است؟

فرمود: آیا بندهء شکرگزاری نباشم؟».

۱۱۶۱- «وَعَنْ عليٍّ س، أَنَّ النَّبِيَّ ج طَرقَهُ وَفاطِمَةَ لَيْلا، فَقَال: «أَلا تُصلِّيَان؟»» متفقٌ علیه.

۱۱۶۱- «از علی سروایت شده که:

پیامبر جشبی نزد او و فاطمه لآمده و فرمود: آیا نماز نمی‌گزارید؟».

۱۱۶۲- «وعَن سالمِ بنِ عبدِ اللَّهِ بنِ عُمَرَ بنِ الخَطَّابِ ش، عَن أَبِيِه: أَنَّ رسولَ اللَّهِ ج قَال: «نِعْمَ الرَّجلُ عبدُ اللَّهِ لَو كانَ يُصَلِّي مِنَ اللَّيْلِ» قالَ سالِم: فَكَانَ عَبْدُ اللَّهِ بعْدَ ذلكَ لا يَنَامُ مِنَ اللَّيْلِ إِلاَّ قَلِيلا». متفقٌ علیه.

۱۱۶۲- «از سالم بن عبد الله بن عمر بن خطاب سروایت شده که:

رسول الله جفرمود: عبد الله مرد نیکی است، اگر نماز شب بگزارد.

سالم گفت: بعد از آن عبد الله جز پاسی از شب را نمی‌خوابید».

۱۱۶۳- «وَعن عبدِ اللَّهِ بنِ عَمْرِو بنِ العاصِ ب قال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «يَا عَبْدَ اللَّهِ لا تكن مِثْلَ فُلان: كانَ يَقُومُ اللَّيْلَ فَتَرَكَ قِيَامَ اللَّيْلِ»» متفقٌ علیه.

۱۱۶۳- «از عبد الله بن عمرو بن عاص بروایت شده که:

رسول الله جفرمود: ای عبد الله مانند فلانی مباش که شب را زنده می‌داشت، و بعد آن را ترک کرد».

ش: مسألهء نماز شب اثر زیادی در تزکیهء نفس و طهارت باطن و جلای روح مؤمن دارد که مع الاسف امروز کمتر به آن توجه می‌شود که باید علمای کرام و روحانیون خدا آگاه دین پرور برای احیای آن به اقدامی عملی دست یازند تا باشد که سنتی مبارک از سنن محمدی جزنده گردد. (مترجم)

۱۱۶۴- «وعن ابن مَسْعُودٍ س، قَال: ذُكِرَ عِنْدَ النَّبِيِّ ج رَجُلٌ نَامَ لَيْلَةً حَتى أَصبح، قال: «ذاكَ رَجُلٌ بال الشَّيْطَانُ في أُذنَيْهِ أَو قال: في أُذنِه»»،متفقٌ علیه.

۱۱۶۴- «از ابن مسعود سروایت است که:

نزد رسول الله جاز مردی صحبت شد که شبی خوابید، تا اینکه صبح نمود.

فرمود: او مردیست که شیطان در گوشهایش بول نموده است، یا فرمود: در گوشش».

۱۱۶۵- «وعن أَبي هُريرَة س، أَنَّ رسُولَ اللَّهِ ج قال: «يَعْقِدُ الشَّيْطَانُ عَلى قافِيةِ رَأْسِ أَحَدِكُم، إِذا هُوَ نَام، ثَلاثَ عُقد، يَضرِب عَلى كلِّ عُقدَة: عَلَيْكَ ليْلٌ طَويلٌ فَارقُد، فإِنْ اسْتَيْقظ، فَذَكَرَ اللَّه تَعَالَى انحلَّت عُقْدَة، فإِنْ توضَّأَ انحَلَّت عُقدَة، فَإِن صلَّى انحَلَّت عُقدُهُ كُلُّهَا، فأَصبَحَ نشِيطاً طَيِّب النَّفس، وَإِلاَّ أَصبح خَبِيثَ النَّفْسِ كَسْلانَ»» متفقٌ علیه.

۱۱۶۵- «از ابو هریره سروایت است که:

رسول الله جفرمود: چون یکی از شما بخوابد، شیطان در آخر سرش سه گره می‌بندد و با بستن هر گرهی می‌گوید: شب درازی داشته باشی، بخواب. پس هرگاه بیدار شده و خدا را یاد کند، یک گره گشوده می‌شود و چون وضوء کند، گره دیگر باز می‌شود و اگر نماز گزارد گره دیگر گشوده می‌شود، پس با نشاط وخوش خلق می‌شود، ور نه زشت خوی و کسل می‌گردد».

۱۱۶۶- «وَعن عبدِ اللَّهِ بنِ سَلاَمٍ س، أَنَّ النَّبِيَّ ج قال: «أَيُّهَا النَّاسُ أَفْشوا السَّلام، وَأَطْعِمُوا الطَّعَام، وَصَلُّوا باللَّيْل وَالنَّاسُ نِيام، تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِسَلامٍ»». رواهُ الترمذيُّ وقال: حديثٌ حسنٌ صحيح.

۱۱۶۶- «از عبد الله بن سلام سروایت است که:

رسول الله جفرمود: ای مردم! سلام را آشکار کنید و طعام دهید و در شب‌ها که مردم خواب‌اند، نماز گزارید و بسلامتی به بهشت پروردگار خویش در آئید».

۱۱۶۷- «وَعنْ أَبي هُريرةَ س قال: قالَ رسولُ اللَّهِ ج: «أَفْضَلُ الصيَّامِ بعْدَ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ المُحَرَّم، وَأَفْضَلُ الصَّلاةِ بعدَ الفَرِيضَةِ صَلاةُ اللَّيْل»» رواه مُسلِم.

۱۱۶۷- «از ابو هریره سروایت شده که: رسول الله جفرمود: بهترین روزه بعد از رمضان ماه محرم خداست و بهترین نماز بعد از فریضه نماز شب است».

۱۱۶۸- «وَعَنِ ابنِ عُمَرَ ب، أَن النَّبِيَّ ج قَال: «صَلاةُ اللَّيْلِ مَثْنَى مَثْنَى، فَإِذا خِفْتَ الصُّبْح فَأَوْتِرْ بِواحِدَةِ»» متفقٌ علیه.

۱۱۶۸- «از ابن عمر بروایت است که:

پیامبر جفرمود: نماز شب دو دو رکعت است و چون از برآمدن صبح ترسیدی با یک رکعت وتر کن».

۱۱۶۹- «وَعَنْهُ قَال: كَانَ النَّبِيُّ ج يُصلِّي منَ اللَّيْل مَثْنَى مَثْنَى، وَيُوترُ بِرَكعة». متفقٌ علیه.

۱۱۶۹- «از ابن عمر بروایت است که:

پیامبر جاز طرف شب دو دو رکعت نماز گزارده و یک رکعت را وتر می‌نمود».

۱۱۷۰- «وعنْ أَنَسٍ س، قال: كَانَ رسُولُ اللَّهِ ج يُفطِرُ منَ الشَّهْرِ حتَّى نَظُنَّ أَنْ لا يصوم مِنه، ويصَومُ حتَّى نَظُن أَن لا يُفْطِرَ مِنْهُ شَيْئا، وَكانَ لا تَشَاءُ أَنْ تَراهُ مِنَ اللَّيْلِ مُصَلِّياً إِلا رَأَيْتَه، وَلا نَائماً إِلا رَأَيْتَه».رواهُ البخاري.

۱۱۷۰- «از انس سروایت است که:

رسول الله جماهی افطار می‌نمود که گمان می‌کردیم از آن روزه نمی‌گیرد و ماهی روزه می‌گرفت و گمان می‌کردیم که از آن هیچ افطار نمی‌کند و چون می‌خواستی ایشان را در شب در حالت نماز ببینی، می‌دیدی وچون می‌خواستی ایشان را در حالت خواب بینی، می‌دیدی».

۱۱۷۱- «وعَنْ عائِشة ل، أَنَّ رَسولَ اللَّهِ ج كَان يُصلِّي إِحْدَى عَشرَةَ رَكْعَةً تَعْني في اللَّيْلِ يَسْجُدُ السَّجْدَةَ مِنْ ذلكَ قَدْر مَا يقْرَأُ أَحدُكُمْ خَمْسِين آية قَبْلَ أَن يرْفَعَ رَأْسه، ويَرْكَعُ رَكْعَتَيْنِ قَبْل صَلاةِ الفَجْر، ثُمَّ يضْطَجِعُ على شِقِّهِ الأَيمْنِ حَتَّى يأْتِيَهُ المُنَادِي للصلاة»، رواه البخاري.

۱۱۷۱- «از عائشه لروایت شده که:

رسول الله جدر شب یازده رکعت نماز می‌گزارد و سجدهء آن را به اندازهء که یکی از شما ۵۰ آیه را می‌خواند طولانی می‌نمود، قبل از اینکه سرش را بلند نماید و دو رکعت پیش از نماز صبح گزارده و به پهلوی راستش می‌غلطید تا اینکه منادی نماز (بلال س) نزدش می‌آمد».

۱۱۷۲- «وَعنْهَا قَالَت: ما كان رسُولُ اللَّهِ ج يَزِيدُ في رمضانَ وَلا في غَيْرِهِ عَلى إِحْدى عشرةَ رَكْعَة: يُصلِّي أَرْبعاً فَلا تَسْأَلْ عَنْ حُسْنِهِنَّ وَطولهِن، ثُمَّ يُصَلِّي أَرْبعاً فَلا تَسْأَلْ عَنْ حُسْنِهِنَّ وَطولهِن، ثُمَّ يُصَلِّي ثَلاثا. فَقُلْت: يا رسُولَ اللَّهِ أَتنَامُ قَبْلَ أَنْ تُوتر،؟ فقال: «يا عائشةُ إِنَّ عيْنَيَّ تَنامانِ وَلا يَنامُ قلبي»» متفقٌ علیه.

۱۱۷۲- «از عائشه لروایت شده که گفت:

رسول الله جنه در رمضان و نه در غیر آن بر ۱۱ رکعت نمی‌افزود و چهار رکعت می‌گزارد که از زیبائی و درازی آن مپرس و باز چهار رکعت می‌گزارد که از زیبائی و درازی آن مپرس و باز سه رکعت می‌گزارد. گفتم: یا رسول الله ج! آیا قبل از آنکه وتر را بگزاری خواب می‌شوی؟

فرمود: ای عائشه لچشمانم خواب می‌شود، ولی دلم خواب نمی‌شود».

۱۱۷۳- «وعنْهَا أَنَّ النَّبِيَّ ج كانَ يَنَامُ أَوَّل اللَّيْل، ويقومُ آخِرهُ فَيُصلي». متفقٌ علیه.

۱۱۷۳- «از عائشه لروایت شده که:

پیامبر جاز اول شب خوابیده و در آخر شب بیدار شده نماز می‌گزارد».

۱۱۷۴- «وعَن ابنِ مَسْعُودٍ س، قَال: صلَّيْتُ مَعَ النَّبِيِّ ج لَيُلَة، فَلَمْ يَزلْ قائماً حتى هَمَمْتُ بِأَمْرٍ سُوءٍ . قَيل: ما هَممْت؟ قال: هَممْتُ أَنْ أَجْلِس وَأَدعه». متفقٌ علیه.

۱۱۷۴- «از ابن مسعود سروایت است که گفت:

شبی با پیامبر جنماز گزاردم و همینطور ایستاده بود، تا اینکه قصد کار زشتی را نمودم.

گفته شد: چه قصد نمودی؟

گفتم: خواستم بنشینم و ایشان را تنها گذارم».

۱۱۷۵- «وعَنْ حُذيفَهَ س، قَال: صَلَّيْتُ مَعَ النَّبِيَّ ج، ذاتَ لَيْلَةٍ فَافْتَتَح البقَرَة، فقلت: يَرْكَعُ عِنْدَ المِئَة، ثُمَّ مضى، فقلت: يُصَلَّي بها في ركْعَة، فمَضَى، فَقُلْت: يَرْكَعُ بها، ثُمَّ افْتَتَح النِّسَاءَ فَقَرأَهَا، ثُمَّ افْتَتَحَ آل عِمْرَان، فَقَرَأَها، يَقْرَأُ مُتَرَسِّلاً إِذا مَرَّ بِآيَةِ فِيها تَسْبيحٌ سَبَّح، وَإِذا مَرَّ بِسُؤَالٍ سَأَل، وإذا مَرَّ بتَعوَّذ تَعَوَّذ، ثُمَّ رَكَع، فجعَل يَقُول: سُبْحَانَ ربِّي العظيم، فَكَانَ رُكُوعُهُ نَحْواً مِنْ قِيَامِه، ثُمَّ قال: سمِع اللَّه لمَنْ حَمِدَه، رَبَّنَا لك الحْمد، ثُمَّ قامَ طَويلاً قَرِيباً مِمَّا ركع، ثُمَّ سَجد فَقَال: سُبْحانَ رَبِّيَ الأَعْلى فَكَانَ سَجُودُهُ قَرِيباً مِنْ قِيَامِه». رواه مسلم.

۱۱۷۵- «از حذیفه سروایت شده که گفت:

شبی با پیامبر جنماز گزاردم و سورهء بقره را آغاز نمود. گفتم در صد آیه رکوع می‌کند و وی جگذشت. باز گفتم: آن را در یک رکعت می‌خواند و گذشت و گفتم: به آن رکوع می‌کند، سپس سورهء نساء را آغاز فرموده و آن را خواند و باز آل عمران را آغاز نموده و آن را خواند ودرست با تأنی و تجوید می‌خواند و چون از آیهء می‌گذشت در آن تسبیح بود، سبحان الله می‌گفت و چون به سؤالی می‌رسید، سئوال می‌کرد و چون به تعوذ می‌رسید، بخدا پناه می‌جست و سپس رکوع نموده به گفتن سبحان ربی العظیم آغاز نمود و رکوعش مثل قیامش بود، سپس فرمود: سمع الله لـمن حمده، ربنا لك الحمد و مدت درازی نزدیک به آنچه رکوع نموده بود ایستاده بعد سجده نموده و گفت: سبحان ربی الاعلی و سجده‌اش نزدیک به قیامش بود».

۱۱۷۶- «وَعَنْ جابرٍ س قَال: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ج: أَيُّ الصَّلاةِ أَفْضَل؟ قال: «طُولُ القُنُوتِ»». رواه مسلم.

۱۱۷۶- «از جابر سروایت شده که گفت:

از رسول الله جپرسیده شد که کدام کارها بهتر است، فرمود: طول قیام».

۱۱۷۷- «وَعَنْ عبدِ اللَّهِ بنِ عَمْرو بنِ العَاص، ب أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قال: «أَحَبُّ الصَّلاةِ إلى اللَّهِ صَلاةُ دَاوُد، وَأَحبُّ الصيامِ إلى اللَّهِ صِيامُ دَاوُد، كانَ يَنَامُ نِصْفَ اللَّيْل وَيَقُومُ ثُلُثَهُ ويَنَامُ سُدُسَهُ وَيصومُ يَوماً وَيُفطِرُ يَوماً»» متفقٌ علیه.

۱۱۷۷- «از عبد الله بن عمرو بن عاص بروایت شده که:

رسول الله جفرمود: دوست داشتنی‌ترین نماز در نزد خداوند جل جلاله نماز داود و محبوبترین روزه در نزد خداوند روزهء داود ÷بود که نصف شب را خوابیده و یک سوم آن را زنده می‌داشت و یک ششم آنرا می‌خوابید و یک روز روزه گرفته و روز دیگر افطار می‌نمود».

۱۱۷۸- «وَعَنْ جَابِرٍ س قَال: سمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج يقُول: «إِنَّ في اللَّيْلِ لَسَاعة، لا يُوافقُهَا رَجـُلٌ مُسلِمٌ يسأَلُ اللَّه تعالى خيراً من أمرِ الدُّنيا وَالآخِرِةَ إِلاَّ أَعْطاهُ إِيَّاه، وَذلكَ كلَّ لَيْلَةٍ»» رواه مسلم.

۱۱۷۸- «از جابر سروایت شده که:

از رسول الله جشنیدم که می‌فرمود: همانا در شب لحظه و ساعتیست که هر گاه مرد مسلمان آن را دریابد و خیری از کار دنیا و آخرت را از خداوند طلبد، آن را به وی می‌دهد و آن در هر شب می‌باشد».

۱۱۷۹- «وَعَنْ أَبي هُريرَةَ س، أَنَّ النَّبِيَّ ج قَال: إِذا قَامَ أَحَدُكُمِ مِنَ اللَّيْلِ فَليَفتَتحِ الصَّلاةَ بِركعَتَيْن خَفيفتيْنِ»» رواهُ مسلِم.

۱۱۷۹- «از ابو هریره سروایت است که:

پیامبر جفرمود: هرگاه یکی از شما برای ادای نماز شب برخاست، باید آن را با دو رکعت خفیف و سبک آغاز کند».

۱۱۸۰- «وَعَنْ عَائِشَة ل، قالت: كانَ رَسُولُ اللَّهِ جج إِذا قام مِن اللَّيْلِ افتَتَحَ صَلاتَهُ بِرَكْعَتَيْن خَفيفَتَيْن»،رواه مسلم.

۱۱۸۰- «از عائشه لروایت شده که گفت:

چون رسول الله جشب برمی خاست، نمازش را به دو رکعت خفیف آغاز می‌نمود».

۱۱۸۱- «وعَنْها ل، قالَت: كان رسولُ اللَّهِ ج إِذا فاتتْهُ الصَّلاةُ من اللَّيل مِنْ وجعٍ أَوْ غيرِه، صَلَّى مِنَ النَّهارِ ثِنَتي عشَرة ركْعَة». رواه مسلِم.

۱۱۸۱- «از عائشه لروایت است که گفت:

چون نماز شب رسول الله جبواسطهء مریضی یا کاری دیگر فوت می‌شد، در روز ۱۲ رکعت نماز می‌گزارد».

۱۱۸۲- «وعنْ عُمَرَ بنِ الخَطَّابِ س، قَال: قَالَ رسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ نَام عن حِزْبِه، أو عَنْ شْيءٍ مِنه، فَقَرأهُ فِيما بينَ صَلاِةَ الفَجْرِ وصَلاةِ الظُّهْر، كُتِب لهُ كأَنَّما قَرَأَهُ منَ اللَّيْلِ»» رواه مسلم.

۱۱۸۲- «از عمر بن خطاب سروایت است که:

رسول الله جفرمود: کسیکه از وردش یا از قسمتی از آن بخوابد، و آن را در میان نماز صبح و ظهر بخواند، برایش ثواب آن داده می‌شود که گویی آن را در شب خوانده است.

ش: حزب: نماز یا خواندن وردی را که شخص بر خود لازم می‌سازد.

۱۱۸۳- «وعَنْ أَبي هُريرة س، قال: قالَ رسُولُ اللَّهِ ج: «رحِمَ اللَّه رَجُلا قَامَ مِنَ اللَّيْل، فصلىَّ وأيْقَظَ امرأَته، فإنْ أَبَتْ نَضحَ في وجْهِهَا الـماءَ، رَحِمَ اللَّهُ امَرَأَةً قَامت مِن اللَّيْلِ فَصلَّت، وأَيْقَظَتْ زَوْجَهَا فإِن أَبي نَضَحَتْ في وجْهِهِ الـماءَ»» رواهُ أبو داود. بإِسنادِ صحيح.

۱۱۸۳- «از ابو هریره سروایت شده که:

رسول الله جفرمود: خدا رحمت کند مردی را که از طرف شب برخاسته نماز بگزارد و همسرش را هم بیدار کند و اگر چنانچه مخالفت ورزید، بر رویش آب پاشد و خدا رحمت کند زنی را که در شب برخاسته نماز گزارد و شوهرش را بیدار نماید و اگر چنانچه امتناع ورزد، بر رویش آب بپاشد».

۱۱۸۴- «وَعنْهُ وَعنْ أَبي سَعيدٍ ب، قَالا: قالَ رسولُ اللَّهِ ج: «إذا أَيقَظَ الرَّجُلُ أَهْلَهُ مِنَ اللَّيْل فَصَلَّيا أَوْ صَلَّى ركْعَتَينِ جَمِيعا، كُتِبَ في الذَّاكرِينَ وَالذَّكِراتِ»» رواه أبو داود بإِسناد صحيح.

۱۱۸۴- «از ابو هریره و ابو سعید بروایت شده که:

رسول الله جفرمود: هرگاه مردی خانواده‌اش را از طرف شب بیدار کرده و هر دو نماز گزاردند، یا هر دو جمعاً دو رکعت نماز گزاردند در زمرهء ذاکرین و ذاکرات نوشته می‌شوند».

۱۱۸۵- «وعــن عائِشة ل، أَنَّ النَّبِيَّ ج قَال: «إِذا نَعَس أَحَدُكُمْ في الصَّلاة، فَلْيَرْقُدْ حتى يَذهَب عَنْهُ النَّوم، فَإِنَّ أَحدكُمْ إذا صَلى وهو ناعِس، لَعَلَّهُ يَذهَبُ يَستَغفِرُ فَيَسُبَّ نَفسهُ»» متفقٌ علیه.

۱۱۸۵- «از عائشه لروایت است که:

رسول الله جفرمود: هرگاه بر یکی از شما در نماز خواب آید، باید بخوابد تا خواب از سرش برود، زیرا اگر یکی از شما نماز بخواند، در حالیکه خواب بر او چیره شده شاید به عوض طلب آمرزش خود را دشنام دهد».

۱۱۸۶- «وَعَنْ أَبي هُرَيرَةَ س قَال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِذا قَامَ أَحدُكُمْ مِنَ اللَّيْلِ فَاستعجمَ القُرآنُ على لِسَانِه، فَلَم يَدْرِ ما يقُول، فَلْيضْطَجِعْ»» رواه مُسلِم.

۱۱۸۶- «از ابو هریره سروایت شده که:

رسول الله جفرمود: هرگاه یکی از شما در شب برای تهجد برخاست و قرآن بر زبانش پوشیده شد و نمی‌دانست چه می‌گوید، باید که بخوابد».

ش: از این حدیث دانسته می‌شود که نماز و عبادت تا زمانی مؤثر و مفید است که همراه با خشوع و نشاط باشد و هرگاه شخص را خواب در ربود، یا خسته شد، بهتر است خواب شود و عبادت را در وقت نشاطش عملی کند.