ترجمه فارسی ریاض الصالحین

۳۷۱- باب استغفار و آمرزش طلبیدن از درگاه پروردگار

قال الله تعالی: ﴿وَٱسۡتَغۡفِرۡ لِذَنۢبِكَ وَلِلۡمُؤۡمِنِينَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ﴾[محمد: ۱۹] .

خداوند تعالی می‌فرماید: «برای گناهانت آمرزش بخواه و برای مردان مسلمان و زنان مسلمان».

وقال تعالی: ﴿وَٱسۡتَغۡفِرِ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا ١٠٦﴾[النساء: ۱۰۶] .

و می‌فرماید: «آمرزش بخواه از خدا همانا خداوند آمرزندهء مهربان است».

وقال تعالی:﴿فَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّكَ وَٱسۡتَغۡفِرۡهُۚ إِنَّهُۥ كَانَ تَوَّابَۢا ٣﴾[النصر: ۳] .

و می‌فرماید: «در آنوقت حمد و ستایش پروردگار خود را کن و آمرزش طلب از وی هر آئینه اوست بسیار پذیرندهء توبه».

وقال تعالی: ﴿لِلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ عِندَ رَبِّهِمۡ جَنَّٰتٞ تَجۡرِي﴾[آل‌عمران: ۱۵] . إلی قوله عزّوجل: ﴿وَٱلۡمُسۡتَغۡفِرِينَ بِٱلۡأَسۡحَارِ﴾[آل عمران: ۱۷] .

و می‌فرماید: «برای کسانی که تقوی نمایند نزد پروردگار‌شان بوستان‌هایی است که جاری شود... تا فرمودهء خداوندی: و استغفار کنندگان در سحرگاهان».

وقال تعالی: ﴿وَمَن يَعۡمَلۡ سُوٓءًا أَوۡ يَظۡلِمۡ نَفۡسَهُۥ ثُمَّ يَسۡتَغۡفِرِ ٱللَّهَ يَجِدِ ٱللَّهَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا ١١٠﴾[النساء: ۱۱۰] .

و می‌فرماید: «آنکه عمل بدی نماید و یا ظلم کند بخود بعداً از خدا استغفار بجوید، خداوند را غفور و رحیم می‌یابد».

وقال تعالی: ﴿وَمَا كَانَ ٱللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمۡ وَأَنتَ فِيهِمۡۚ وَمَا كَانَ ٱللَّهُ مُعَذِّبَهُمۡ وَهُمۡ يَسۡتَغۡفِرُونَ ٣٣﴾[الأنفال: ۳۳] .

و می‌فرماید: «و خداوند عذاب‌شان نمی‌کند، حال آنکه تو در میان‌شان هستی و عذاب کننده نیست ایشان را، در حالیکه آنان استغفار می‌جویند».

وقال تعالی: ﴿وَٱلَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةً أَوۡ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ ذَكَرُواْ ٱللَّهَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ لِذُنُوبِهِمۡ وَمَن يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَلَمۡ يُصِرُّواْ عَلَىٰ مَا فَعَلُواْ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ ١٣٥﴾[آل‌عمران: ۱۳۵] .

و می‌فرماید: «و آنانکه عملی زشت نمودند و یا بر خود ظلم کردند، خدا را یاد نموده و از گناهان‌شان استغفار نمودند و نیست آمرزندهء مگر خدا و اصرار نورزیدند بر آنچه کرده‌اند در حالی که آنان می‌دانند».

و الآیات في الباب کثیرة

۱۸۶۹ وَعن الأَغَرِّ المُزَنی س أَنَّ رسُول اللَّهِ ج قَال: «إِنَّهُ لَیغَانُ على قَلْبی، وَإِنی لأَسْتغْفِرُ اللَّه فی الْیوْمِ مِئَةَ مرَّةٍ»» رواهُ مُسلِم.

۱۸۶۹- «از اغر مزنی سروایت شده که:

رسول الله جفرمود: همانا بر دلم از ذکر فتور و سستی پیدا می‌شود (در لحظه‌های گرفتاری) و من روزی صد بار استغفرالله می‌گویم».

ش: خطابی می‌گوید: مراد به عین سستی‌هائیست از ذکری که بایست بر آن مداومت شود وچون بواسطهء کار و گرفتاری از آن باز می‌ماند، آنرا گناه شمرده و آمرزش می‌طلبد.

۱۸۷۰- «وعنْ أَبي هُريْرة س قَال: سمِعْتُ رسُول اللَّهِ ج يقُول: «واللَّهِ إِنِّي لأَسْتَغْفِرُ اللَّه وأَتُوبُ إِلَيْهِ في الْيَوْمِ أَكْثَرَ مِنْ سبْعِينَ مَرَّةً»»رواه البخاری.

۱۸۷۰- «از ابو هریره سروایت است که گفت:

از رسول الله جشنیدم که می‌فرمود: سوگند به خدا که من در روز بیش از هفتاد بار استغفرالله و اتوب الیه می‌گویم».

۱۸۷۱- «وعنْهُ س قَال: قَال رسُولُ اللَّهِ ج: «والَّذي نَفْسِي بِيدِهِ لَوْ لَمْ تُذْنِبُوا، لَذَهَب اللَّه تَعَالى بِكُم، ولجاءَ بقَوْمٍ يُذْنِبُونَ فَيَسْتَغْفِرُونَ اللَّه تَعالى فَيغْفِرُ لهمْ»» رواه مسلم.

۱۸۷۱- «از ابو هریره سروایت است که:

رسول الله جفرمود: سوگند به ذاتی که جانم در اختیار اوست که اگر گناه نکنید حتماً خداوند شما را از میان برده و گروهی رامی آورد که گناه نمایند و از خداوند آمرزش طلبند و برای‌شان بیامرزد».

۱۸۷۲- «وعَنِ ابْنِ عُمر ب قَال: كُنَّا نَعُدُّ لِرَسُول اللَّهِ ج في المجلِس الْواحِدِ مائَةَ مرَّة: «ربِّ اغْفِرْ لي، وتُبْ عليَ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوابُ الرَّحِيمُ»» رواه أبو داود، والترمذي، وقال: حديث صحيح.

۱۸۷۲- «از ابن عمر بروایت است که گفت:

ما می‌شمردیم که رسول الله جدر یک نشست صد بار: پروردگارا! مرا بیامرز و توبه ام بپذیر که تو پذیرندهء توبه و مهربانی، می‌گفت».

۱۸۷۳- «وعنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب قَال: قالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «منْ لَزِم الاسْتِغْفَار، جعل اللَّه لَهُ مِنْ كُلِّ ضِيقٍ مخْرجا، ومنْ كُلِّ هَمٍّ فَرجا، وَرَزَقَهُ مِنْ حيْثُ لا يَحْتَسِبُ»» رواه أبو داود.

۱۸۷۳- «از ابن عباس بروایت است که:

رسول الله جفرمود: کسی که استغفار را پیشه کند، خداوند برای او از هر دشواری خلاصی و از هر غمی گشادگی پدید آورده و او را از جایی روزی می‌دهد که گمان نمی‌کند».

۱۸۷۴- «وعنِ ابْنِ مَسْعُودٍ س قال: قال رسُولُ اللَّه ج: «منْ قال: أَسْتَغْفِرُ اللَّه الذي لا إِلَهَ إِلاَّ هُو الحيَّ الْقَيُّومَ وأَتُوبُ إِلَيه، غُفِرَتْ ذُنُوبُهُ وإِنْ كَانَ قَدْ فَرَّ مِنَ الزَّحْفِ»» رواه أبو داود والترمذي والحاكِم، وقال: حدِيثٌ صحيحٌ على شَرْطِ البُخَارِيِّ ومُسلم.

۱۸۷۴- «از ابن مسعود سروایت است که:

رسول الله جفرمود: آنکه بگوید: استغفر الله... آمرزش می‌طلبم از خداوندی که معبودی بحق جز او نیست، او زنده و پایدار است و بسویش توبه و بازگشت می‌کنم؛ گناهانش آمرزیده می‌شود، هرچند از میدان جنگ فرار کرده باشد».

۱۸۷۵- «وعنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ س عن النَّبِيِّ ج قال: «سيِّدُ الاسْتِغْفار أَنْ يقُول الْعبْد: اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي، لا إِلَه إِلاَّ أَنْتَ خَلَقْتَني وأَنَا عَبْدُك، وأَنَا على عهْدِكَ ووعْدِكَ ما اسْتَطَعْت، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ما صنَعْت، أَبوءُ لَكَ بِنِعْمتِكَ علَي، وأَبُوءُ بذَنْبي فَاغْفِرْ لي، فَإِنَّهُ لا يغْفِرُ الذُّنُوبِ إِلاَّ أَنْت. منْ قَالَهَا مِنَ النَّهَارِ مُوقِناً بِهَا، فَمـاتَ مِنْ يوْمِهِ قَبْل أَنْ يُمْسِي، فَهُو مِنْ أَهْلِ الجنَّة، ومَنْ قَالَهَا مِنَ اللَّيْلِ وهُو مُوقِنٌ بها فَمَاتَ قَبل أَنْ يُصْبِح، فهُو مِنْ أَهْلِ الجنَّةِ»» رواه البخاری.

۱۸۷۵- «از شداد بن اوس سروایت است که:

پیامبر جفرمود: سید استغفار این است که بگوید: اللهم انت ربی... پروردگارا! تو خدای منی، معبود بحقی جز تو نیست. مرا آفریدی و من بندهء تو ام و بر عهد و پیمان تو بقدر توان ایستاده‌ام، از شر و زشتی آنچه انجام داده‌ام و بتو پناه می‌جویم، به نعمتت بر خویش و هم بر گناهم اعتراف دارم، پس مرا بیامرز، زیرا گناهان را جز تو نمی‌آمرزد.

آنکه در روز آن را بگوید، در حالیکه به آن یقین دارد و در همان روز پیش از آنکه شب کند، بمیرد، او از اهل بهشت است و آنکه در شب آن را بگوید در حالیکه به آن یقین دارد و پیش از آنکه صبح کند، بمیرد، او از اهل بهشت است».

۱۸۷۶- «وعنْ ثوْبانَ س قَال: كَانَ رسولُ اللَّهِ ج إِذا انْصرفَ مِنْ صلاتِهِ، استَغْفَر اللَّه ثَلاثاً وقَال: «اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلام، ومِنْكَ السَّلام، تَباركْتَ ياذَا الجلالِ والإِكْرامِ» قيلَ لِلأوزاعِيِّ وهُوَ أَحدُ رُوَاتِهِ : كَيْفَ الاسْتِغْفَار؟ قَال: يقُول: أَسْتَغْفِرُ اللَّه، أَسْتَغْفِرُ اللَّه». رواه مسلم.

۱۸۷۶- «از ثوبان سروایت است که گفت:

چون رسول الله جاز نماز باز می‌گشت، سه بار استغفرالله گفته و می‌فرمود: اللهم انت السلام و... پروردگارا! تو سلامی و سلامتی از توست، بزرگی‌ای خداوند جلال و بزرگی.

برای اوزاعی گفته شد، و او یکی از راویان آنست: استغفار چگونه است؟

گفت: می‌گوید، استغفر الله، استغفر الله».

۱۸۷۷- «وعَنْ عَائِشَةَ ل قَالَت: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ج يُكْثِرُ أَنْ يَقُولَ قَبْل موْتِه: «سُبْحانَ اللَّهِ وبحمْدِه، أَسْتَغْفِرُ اللَّه وأَتُوبُ إِلَيْهِ»»متفقٌ علیه.

۱۸۷۷- «از عائشه لروایت است که گفت:

رسول الله جپیش از مرگ خویش بسیار می‌فرمود: سبحان الله... پاکیست خدا را و ثنای او را می‌گویم، از خدا آمرزش می‌طلبم و بسوی او توبه می‌کنم».

۱۸۷۸- «وَعَنْ أَنسٍ س قال: سمِعْتُ رسُولَ اللَّه ج يَقُول: «قالَ اللَّه تَعَالى: يا ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ ما دَعَوْتَني ورجوْتَني غفرتُ لَكَ على ما كَانَ منْكَ وَلا أُبَالِي، يا ابْنَ آدم لَوْ بلَغَتْ ذُنُوبُك عَنَانَ السَّماءِ ثُم اسْتَغْفَرْتَني غَفرْتُ لَكَ وَلا أُبالي، يا ابْنَ آدم إِنَّكَ لَوْ أَتَيْتَني بِقُرابٍ الأَرْضِ خطايَا، ثُمَّ لَقِيتَني لا تُشْرِكُ بي شَيْئا، لأَتَيْتُكَ بِقُرابِها مَغْفِرَةً»»رواه الترمذي وقَال: حَدِيثٌ حَسَن.

۱۸۷۸- «از انس سروایت است که گفت:

از رسول الله جشنیدم که می‌فرمود: خداوند تعالی می‌فرماید: ای فرزند آدم، هرگاه تو مرا خواندی، و از من امید نمودی ترا می‌آمرزم بر هر عملی که باشی و باکی ندارم. ای فرزند آدم! اگر گناهانت به آسمان برسد و بعد از من آمرزش طلبی، ترا می‌آمرزم و باکی ندارم. ای فرزند آدم! اگر به فاصله و وسعت زمین از گناهان نزدم بیایی، سپس با من روبرو شوی، در حالیکه به من چیزی را شریک نیاورده‌ای، همانا به پری زمین از آمرزش نزدت می‌آیم».

۱۸۷۹- «وَعنِ ابنِ عُمَرَ ب أَنَّ النَّبيَّ ج قَال: «يا معْشَرَ النِّساءِ تَصَدَّقْنَ، وأَكْثِرْنَ مِنَ الاسْتِغْفَار، فَإِنِّي رَأَيْتُكُنَّ أَكْثَرَ أَهْلِ النَّارِ» قالَتِ امْرَأَةٌ مِنْهُن: مالَنَا أَكْثَرَ أَهْلِ النَّار؟ قَال: «تُكْثِرْنَ اللَّعْن، وتَكْفُرْنَ العشِيرَ مَا رأَيْتُ مِنْ نَاقِصَاتِ عقْلٍ ودِينٍ أَغْلبَ لِذِي لُبٍّ مِنْكُنَّ» قَالَت: ما نُقْصانُ الْعقْل والدِّين؟ قال: «شَهَادَةُ امرأَتَيْنِ بِشهَادةِ رجُل، وتَمْكُثُ الأَيَّامَ لا تُصَلِّي»» رواه مسلم.

۱۸۷۹- «از ابن عمر بروایت است که:

پیامبر جفرمود: ای گروه زنان صدقه دهید و استغفار زیاد کنید، زیرا من شما را اکثر اهل دوزخ دیدم.

زنی از آنها گفت: چرا ما اکثر اهل دوزخ باشیم؟

فرمود: شما لعنت را زیاد گفته و کفران نعمت شوهر را می‌نمائید، ندیدم از ناقصات عقل و دینی که زود تر از یکی از شما عقل انسان عاقل را از میان ببرد.

گفت: نقصان و عقل دین ما چیست؟

فرمود: شهادت دو زن برابر شهادت یک مرد است و روزهای متعددی (عادت ماهانهء حیض و نفاس) درنگ کرده و نماز نمی‌گزارد».