۵۳- باب جمع بین بیم و امید (خوف و رجاء)

اعْلَمْ أنَّ الـمُخْتَارَ لِلْعَبْدِ في حَالِ صِحَّتِهِ أنْ يَكُونَ خَائفاً رَاجِيا، وَيَكُونَ خَوْفُهُ وَرَجَاؤُهُ سَواء، وفي حَالِ الـمَرَضِ يُمحَّضُ الرَّجاء، وقواعِدُ الشَّرْع مِنْ نصُوصِ الكِتَابِ والسُّنَةِ وغَيْرِ ذَلِكَ مُتظاهِرَةٌ عَلَى ذلك.

البته برای بنده پسندیده است اینکه در حال صحت خویش ترسان و امیدوار باشد، و ترس و امیدش هردو برابر باشد و در حال مرض نیز همچنین چنانچه اصول شرعیه و آیات و احادیث همه دال بر این امر می‌باشد.

قَالَ الله تَعَالَى ﴿فَلَا يَأۡمَنُ مَكۡرَ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ﴾[الأعراف: ۹۹] .

خداوند می‌فرماید: «پس ایمن نمی‌شوند از مکر خدا مگر گروه زیانکاران».

وقال تعالی: ﴿إِنَّهُۥ لَا يَاْيۡ‍َٔسُ مِن رَّوۡحِ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ﴾[یوسف: ۸۷] .

و می‌فرماید: «همانا سخن این است که از رحمت خدا جز گروه کافران نا امید نشوند».

وقال تعالی: ﴿يَوۡمَ تَبۡيَضُّ وُجُوهٞ وَتَسۡوَدُّ وُجُوهٞ﴾[آل‌عمران: ۱۰۶] .

و می‌فرماید: «آن روز که سفید شود رویهایی و سیاه گردد رویهائی».

وقال تعالی: ﴿إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ ٱلۡعِقَابِ وَإِنَّهُۥ لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ﴾[الأعراف: ۱۶۷] .

و می‌فرماید: «هر آئینه پروردگار تو زود عقوبت کننده و او نیز آمرزندهء مهربان است».

وقال تعالی: ﴿إِنَّ ٱلۡأَبۡرَارَ لَفِي نَعِيمٖ ١٣ وَإِنَّ ٱلۡفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٖ ١٤﴾[الانفطار: ۱۳-۱۴] .

و می‌فرماید: «هر آئینه نیکوکاران در نعیم بهشت و گنهکاران در دوزخ باشند».

و قال تعالی: ﴿فَأَمَّا مَن ثَقُلَتۡ مَوَٰزِينُهُۥ ٦ فَهُوَ فِي عِيشَةٖ رَّاضِيَةٖ ٧ وَأَمَّا مَنۡ خَفَّتۡ مَوَٰزِينُهُۥ ٨ فَأُمُّهُۥ هَاوِيَةٞ ٩﴾[القارعة: ۶-۹] .

و می‌فرماید: «پس هر که پله‌های حسنات او گران شد در بهشت زندگی توأم با آسایش دارد و اما هر که سبک شد پله‌های او پس جایگاه آن شخص هاویه باشد».

والآيات في هذا الـمعنى كثيرةٌ . فَيَجْتَمعُ الخَوفُ والرجاءُ في آيَتَيْنِ مُقْتَرِنَتَيْنِ أَو آيات أَو آية.

آیات وارده زیاد بوده بگونه‌ای که خوف و رجاء را همه وقت در دو آیهء متصل درمی یابیم:

۴۴۳- «وعن أبي هريرة س، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قال: «لَوْ يَعْلَمُ المُؤْمِنُ مَا عِنْدَ اللَّهِ مِنَ العُقُـوبَةِ . ما طَمِعَ بجَنَّتِهِ أَحَد، وَلَوْ يَعْلَمُ الكافِرُ مَا عِنَد اللَّهِ مِنَ الرَّحْمَةِ، مَا قَنطَ مِنْ جنَّتِهِ أَحَدٌ»»رواه مسلم.

۴۴۳- «ابو هریره سروایت می‌کند که:

پیامبر جفرمود: اگر مؤمن عذابی را که نزد خدا است بداند، هیچوقت به بهشت او طمع نمی‌کند و اگر کافر رحمتی را که نزد خداست بداند، هیچوقت از بهشت او نا امید نمی‌شود».

۴۴۴- «وعن أبي سَعيد الخدرِي س، أَنَّ رسولَ اللَّه ج قال: «إذا وُضِعتِ الجَنَازَةُ واحْتمَلَهَا النَّاسُ أَو الرِّجالُ عَلى أَعْنَاقِهم، فَإِنْ كانَتْ صالِحَةً قالَت: قَدِّمُوني قَدِّمُوني، وَإنْ كانَتْ غَير صالحةٍ، قالَت: يا ويْلَهَا، أَيْنَ تَذْهَبُونَ بَها؟ يَسْمَعُ صَوتَها كُلُّ شيءٍ إلاَّ الإِنْسَانُ، وَلَوْ سَمِعَهُ لَصَعِقَ»»رواه البخاری.

۴۴۴- «ابو سعید الخدری سروایت می‌نماید که:

رسول الله ج فرمود: چون جنازه نهاده شود و مردم آنرا بر شانه‌های خویش بردارند، اگر صالح باشد، می‌گوید مرا پیش ببرید و پیش ببرید و اگر صالح نباشید گوید: وای بر او، او را کجا می‌برید؟ بگونه‌ای که صدایش را همه چیز جز انسان می‌شنود و هر گاه انسان شنود بیهوش گردد».

۴۴۵- «وعن ابن مسعود، س، قال: قال رسولُ اللَّه ج: «الجَنَّةُ أَقْرَبُ إلى أَحَدِكُمْ مِنْ شِرَاكِ نَعْلِه وَالنَّارُ مِثْلُ ذلك»»رواه البخاری.

۴۴۵- «ابن مسعود سروایت می‌کند که:

رسول الله ج فرمود: بهشت برای یکی از شما از بند کفشش نزدیکتر است و دوزخ نیز همچنان».