ترجمه فارسی ریاض الصالحین

۲۴۴- باب در فضیلت ذکر و تشویق بر آن

قال الله تعالی: ﴿وَلَذِكۡرُ ٱللَّهِ أَكۡبَرُ﴾[العنکبوت: ۴۵] .

خداوند می‌فرماید: «و همانا ذکر کنید خدا بزرگ‌تر است».

وقال تعالی: ﴿فَٱذۡكُرُونِيٓ أَذۡكُرۡكُمۡ﴾[البقرة: ۱۵۲] .

و می‌فرماید: «پس مرا یاد کنید، شما را یاد کنم».

وقال تعالی: ﴿وَٱذۡكُر رَّبَّكَ فِي نَفۡسِكَ تَضَرُّعٗا وَخِيفَةٗ وَدُونَ ٱلۡجَهۡرِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ وَلَا تَكُن مِّنَ ٱلۡغَٰفِلِينَ ٢٠٥﴾[الأعراف: ۲۰۵] .

و می‌فرماید: «و یاد کن پروردگارت را در ضمیرت، به زاری و ترسکاری و یاد کن پروردگار خود را به کلامی آهسته‌تر از بلند آوازی، در بامداد و شبانگاه و مباش از غافلان».

وقال تعالی: ﴿وَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ كَثِيرٗا لَّعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ﴾[الجمعة: ۱۰] .

و می‌فرماید: «و خدا را بسیار یاد کنید، تا رستگار شوید».

وقال تعالی: ﴿إِنَّ ٱلۡمُسۡلِمِينَ وَٱلۡمُسۡلِمَٰتِ﴾ إلی قوله تعالی: ﴿وَٱلذَّٰكِرِينَ ٱللَّهَ كَثِيرٗا وَٱلذَّٰكِرَٰتِ أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُم مَّغۡفِرَةٗ وَأَجۡرًا عَظِيمٗا﴾[الأحزاب: ۳۵] .

و می‌فرماید: «همانا مردان و زنان مسلمان..... تا فرموده‌اش: مردان و زنانی که خدا را بسیار یاد می‌کنند، خداوند بر ایشان آمرزش و مزد عظیمی را مهیا فرموده است».

وقال تعالی: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ ذِكۡرٗا كَثِيرٗا ٤١ وَسَبِّحُوهُ بُكۡرَةٗ وَأَصِيلًا ٤٢﴾[الأحزاب: ۴۱-۴۲] .

و می‌فرماید: «ای آنانکه ایمان آورده اید، خدا را بسیار یاد کنید، و در صبح و شام تسبیح وی را گوئید».

والآيات في الباب کثيرة معلومة

۱۴۰۸- «وعَنْ أبي هُريرة، س قال: قالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «كَلِمتَانِ خَفِيفَتَانِ عَلى اللِّسان، ثَقيِلَتانِ في المِيزَان، حَبِيبَتَانِ إلى الرَّحْمن: سُبْحان اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ، سُبحانَ اللَّه العظيمِ»»متفقٌ علیه.

۱۴۰۸- «از ابو هریره سروایت شده که:

رسول الله جفرمود: دو کلمه است که بر زبان سبک بوده و در میزان گران و در نزد رحمان جل جلاله محبوب است: سبحان الله... پاکیست خدا را و به ثنایش ترزبانم. پاکیست خداوندی را که بزرگ است».

۱۴۰۹- «وعَنْهُ س قال: قالَ رَسُولُ اللَّه ج: «لأن أَقُولَ سبْحانَ اللَّه، وَالحَمْدُ للَّه، ولا إلَه إلاَّ اللَّه، وَاللَّه أكْبر، أَحبُّ إليَّ مِمَّا طَلَعَت عليهِ الشَّمْسُ»»رواه مسلم.

۱۴۰۹- «از ابو هریره سروایت شده که:

رسول الله جفرمود: همانا اینکه بگویم سبحان الله... پاکیست خدا را و ثنا مر خداوند راست و معبود برحقی جز الله نیست و خدا بزرگ‌تر است. در نزدم محبوبتر است از آنچه بر آن آفتاب طلوع نموده است».

۱۴۱۰- «وعنهُ أنَّ رسُولَ اللَّه جقال: «منْ قال لا إله إلاَّ اللَّه وَحْدَهُ لا شرِيكَ لَهُ، لهُ المُلك، وَلهُ الحَمْد، وَهُوَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَدِير، في يومٍ مِائةَ مَرَّةٍ كانَتْ لَهُ عَدْل عَشر رقَابٍ وكُتِبَتْ لَهُ مِائَةُ حَسَنة، وَمُحِيت عنهُ مِائة سيِّئَة، وكانت له حِرزاً مِنَ الشَّيطَانِ يومَهُ ذلكَ حتى يُمسِي، ولم يأْتِ أَحدٌ بِأَفضَل مِمَّا جاءَ بِهِ إلاَّ رجُلٌ عَمِلَ أَكثَر مِنه»، وقال: «من قالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَبحمْدِه، في يوْم مِائَةَ مَرَّة، حُطَّتْ خَطَاياه، وإنْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ البَحْر»» متفقٌ علیه.

۱۴۱۰- «از ابو هریره سروایت است که:

رسول الله جفرمود: آنکه در هر روز صد بار بگوید: لا إله إلاَّ اللَّه وَحْدَهُ لا شرِیكَ لَهُ... نیست معبود بر حقی جز الله تعالی که یگانه است و شریکی او را نیست، پادشاهی و حمد و ثنا اوراست و او بر هر چه خواهد، قدرتمند است. برایش برابر آزاد کردن ده برده است و برایش صد نیکی نوشته می‌شود و از او صد گناه کم می‌گردد و برای او در آن روز تا شام حفظ و پناهی از شیطان می‌باشد و هیچیک بهتر از آنچه که وی آورده نمی‌آورد، مگر مردیکه بیش از او عمل نموده است و فرمود: آنکه در روزی صد بار سبحان الله و بحمده گوید گناهانش محو می‌شود، هرچند مانند کف دریا باشد».

۱۴۱۱- «وعَنْ أبي أيوبَ الأنصَاريِّ س عَن النبي ج قال: «مَنْ قالَ لا إله إلاَّ اللَّه وحْدهُ لا شَرِيكَ له، لَهُ المُلْك، ولَهُ الحمْد، وَهُو على كُلِّ شَيءٍ قَدِير، عشْر مرَّات: كان كَمَنْ أَعْتَقَ أرْبعةَ أَنفُسٍ مِن وَلِد إسْماعِيلَ»» متفق علیه.

۱۴۱۱- «از ابو ایوب انصاری سروایت است که:

پیامبر جفرمود: آنکه ده بار بگوید: لا إله إلاَّ اللَّه وحْدهُ لا شَرِیكَ له، لَهُ المُلْك، ولَهُ الحمْدُ...مانند شخصی است که چهار کس از فرزندان اسماعیل را آزاد کرده باشد».

۱۴۱۲- «وعنْ أبي ذَرٍّ س قال: قالَ لي رسولُ اللَّه ج: «ألا أُخْبِرُكَ بِأَحبِّ الكَلامِ إلى اللَّه؟ إنَّ أحبَّ الكَلامِ إلى اللَّه: سُبْحانَ اللَّه وبحَمْدِهِ»» رواه مسلم.

۱۴۱۲- «از ابو ذر سروایت است که:

رسول الله جبه من فرمود: آیا خبر ندهم به محبوبترین سخن در نزد خداوند؟ همانا محبوبترین کلام در نزد خدای تعالی سبحان الله و بحمده است».

۱۴۱۳- «وعَنْ أبي مالكٍ الأشْعَرِيِّ س قال: قال رسُولُ اللَّه ج: «الطُّهُورُ شَطْرُ الإيمان، والحمدُ للَّهِ تَمْلأُ المِيْزان، وسُبْحَانَ اللَّهِ والحمْدُ للَّه تمْلآنِ أو تَمْلأُ ما بَيْنَ السَّمَواتِ والأرْضِ»» رواهُ مسلم.

۱۴۱۳- «از ابو مالک اشعری سروایت است که:

رسول الله جفرمود: پاکی نصف ایمان است و الحمد لله میزان را پر می‌سازد و سبحان الله و الحمد لله پر می‌کند یا اینکه فرمود: پر می‌کند، میان آسمانها و زمین را».

۱۴۱۴- «وعَنْ سعْدِ بنِ أبي وقَّاصٍ س قال: جاءَ أَعْرَابي إلى رسُولِ اللَّه ج فقال: علِّمْني كَلاماً أَقُولُه. قال: «قُل لا إله إلاَّ اللَّه وحدَهُ لا شرِيكَ له، اللَّه أَكْبَرُ كَبِيرا، والحمْدُ للَّهِ كَثيرا، وسُبْحانَ اللَّه ربِّ العالمِين، ولا حوْل وَلا قُوَّةَ إلاَّ باللَّهِ العَزيز الحكيمِ»، قال: فَهؤلاء لِرَبِّي، فَما لي ؟ قال: «قُل: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لي وارْحمني. واهْدِني، وارْزُقْني»» رواه مسلم.

۱۴۱۴- «از سعد بن ابی وقاص سروایت شده که گفت:

اعرابیی خدمت رسول الله جآمده گفت: گفتاری بمن بیاموز تا آن را بگویم.

فرمود: بگو لا اله الا الله وحده... نیست معبود برحقی جز الله که یگانه است و شریکی ندارد. خداوند بزرگ است به بزرگی یی و حمد زیاد مر خداوند را باد و پاکیست مر خداوندی را که پروردگار جهانیان است و گردیدنی از معصیت و قدرتی بر انجام طاعت بدون توفیق خداوندی که غالب و با حکمت است، وجود ندارد.

گفت: این برای پروردگار من است، پس برایم چه؟

فرمود: بگو: اللهم اغفرلی... بار خدایا مرا بیامرز و برمن رحم کن و هدایتم نما و روزی ام عطا کن».

۱۴۱۵- «وعنْ ثوبانَ س قال: كان رَسُولُ اللَّهِ ج: «إذا انْصَرَف مِنْ صلاتِهِ اسْتَغفَر ثَلاثا، وقال: «اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلام، ومِنكَ السَّلام، تباركْتَ يَاذا الجلالِ والإكرام» قِيل للأَوْزاعي وهُوَ أَحَد رُواةِ الحديث: كيفَ الاستِغفَار؟ قال: تقول: أَسْتَغْفرُ اللَّه، أَسْتَغْفِرُ اللَّه».رواهُ مسلم.

۱۴۱۵- «از ثوبان سروایت شده که گفت:

چون رسول الله جنمازش را تمام می‌نمود، سه بار استغفر الله گفته و می‌فرمود: اللهم انت السلام...

بار خدایا! تو سلامی و سلامتی از تست، بزرگی ای خداوند بزرگی واحترام.

برای اوزاعی که یکی از راویان حدیث است، گفته شد: استغفار چگونه است؟

گفت: استغفر الله، استغفر الله».

۱۴۱۶- «وعَن المُغِيرةِ بن شُعْبةَ س أنَّ رَسُول اللَّه ج كَان إذا فَرغَ مِنَ الصَّلاة وسلَّم قال: «لا إلهَ إلاَّ اللَّه وحْدَهُ لا شَرِيكَ لَه، لهُ المُلْكُ ولَهُ الحَمْد، وهُوَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَدير. اللَّهُمَّ لا مانِعَ لما أعْطَيْت، وَلا مُعْطيَ لما مَنَعْت، ولا ينْفَعُ ذا الجَدِّ مِنْكَ الجدُّ»» متفقٌ علیه.

۱۴۱۶- «از مغیره بن شعبه سروایت است که گفت:

چون رسول الله جاز نمازش فراغت یافته و سلام می‌داد، می‌فرمود: لا اله الا الله... معبود بر حقی جز الله نیست، شریکی او را نیست و پادشاهی و سپاس خاصی از آن اوست و او بر همه چیز تواناست. بار خدایا! مانعی برای آنچه دادی و دهنده‌ای برای آنچه منع نمودی نیست، و خداوند اقبال و نسب را اقبال و نسب نفع نمی‌رساند».

۱۴۱۷- «وعَنْ عبد اللَّه بن الزُّبَيْرِ رضي اللَّه تعالى عنْهُما أَنَّهُ كان يقُول دُبُرَ كَلِّ صلاةٍ، حينَ يُسَلِّم: لا إلَه إلاَّ اللَّه وَحْدَهُ لا شريكَ له، لهُ الـملكُ ولهُ الحَمْد، وهُوَ عَلى كُلِّ شيءٍ قَدير. لا حوْلَ وَلا قُوَّةَ إلاَّ بِاللَّه، لا إله إلاَّ اللَّه، وَلا نَعْبُدُ إلاَّ إيَّاه، لهُ النعمة، ولَهُ الفضْلُ وَلَهُ الثَّنَاءُ الحَسن، لا إله إلاَّ اللَّه مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ ولوْ كَرِه الكَافرُون.قالَ ابْنُ الزُّبَيْر: وكَان رسولُ اللَّه ج يُهَلِّلُ بِهِنَّ دُبُرَ كُلِّ صَلاةٍ مكتوبة»،رواه مسلم.

۱۴۱۷- «از عبد الله بن زبیر بروایت شده که:

در عقب هر نماز بعد از سلام دادن می‌گفت: لا اله الا الله وحده... معبود برحقی جز الله نیست، شریک و انبازی او را نیست، و پادشاهی و سپاس خاص از آن اوست و او بر همه چیز توانا است، و حول و قوه‌ای جز بتوفیق و یاری حق تعالی میسر نیست، و نمی‌پرستیم، جز اورا، او خداوند نعمت و فضیلت است و خاص اوراست ثنای نیکو، معبود برحقی جز الله نیست، در حالیکه اعمال مان را خالص برای او انجام می‌دهیم، هر چند کافران را ناخوش آید. ابن زبیر بگفت: رسول الله جبعد از هر نماز فریضه آنرا می‌گفت».

۱۴۱۸- «وعنْ أبي هُريرةَ س أنَّ فُقَرَاءَ المُهاجِرِينَ أَتَوْا رَسُولَ اللَّه ج فقالُوا: ذَهب أهْلُ الدُّثُورِ بالدَّرجَاتِ العُلى، وَالنِّعِيمِ المُقيم: يُصَلُّونَ كَما نُصلِّي، وَيصُومُونَ كما نَصُوم، ولهمُ فَضْلٌ مِنْ أمْوال: يحجُّون، ويَعْتَمِرُون، وَيُجاهِدُون، ويتَصَدَّقُون. فقالَ: «ألا أُعلمُكُمْ شَيْئاً تُدْرِكُونَ بِهِ مَنْ سبَقَكُم، وتَسبِقُونَ بِهِ منْ بَعْدكُم. ولا يَكُونُ أَحَدٌ أَفْضلَ مِنْكُمْ إلاَّ مَنْ صَنَعِ مِثلَ ما صَنَعْتُم؟» قالُوا: بَلَى يا رسول اللَّه، قال: «تُسبِّحُون، وتَحْمدُونَ وتُكَبِّرُون، خلْفَ كُلِّ صلاةٍ ثلاثاً وثَلاثينَ» قال أبُو صالحٍ الرَّاوي عنْ أبي هُرَيْرة، لمَّ سئِل عنْ كيْفِيةِ ذِكْرِهن، قال: يقول: سُبْحان اللَّه، والحمْدُ للَّه، واللَّه أكْبر، حتَّى يكُونَ مِنْهُنَّ كُلِّهنَّ ثلاثاً وثلاثين. متفقٌ عليهِ وزاد مُسْلمٌ في روايتِه: فَرجع فُقَراءُ المُهَاجِرِينَ إلى رسُولِ اللَّهِ ج، فقالوا: سمِع إخْوانُنا أهلُ الأمْوال بِما فعَلْنَا، ففعَلُوا مِثْله؟ فقالَ رَسُولُ اللَّه ج: «ذلكَ فَضْلُ اللَّه يُؤْتِيهِ منْ يشاءُ»».

۱۴۱۸- «از ابو هریره سروایت شده که گفت:

فقرای مهاجرین خدمت رسول الله جآمده و گفتند: ثروتمندان مرتبه‌های بلند و نعیم ابدی را نائل شدند، مثل ما نماز گزارده و روزه می‌گیرند و برای آنها فضیلتی است بر ما از اموالی که دارند، حج می‌کنند و عمره می‌نمایند و جهاد نموده و صدقه می‌دهند.

فرمود: آیا بشما تعلیم ندهم چیزی را که بدان کسانی را که از شما پیشی گرفته‌اند، دریافته و از کسانیکه بعد از شما‌اند، سبقت کنید و هیچکس بهتر از شما نباشد، مگر کسیکه عمل شما را انجام دهد!

گفتند: آری یا رسول الله ج!

فرمود: اینکه ۳۳ بار در عقب هر نماز سبحان الله و الحمد لله و الله اکبر بگوئید.

ابو صالح راوی از ابو هریره سگفت: چون از چگونگی ذکر‌شان پرسیده شد، گفت: می‌گویند: سبحان الله و الحمد لله و الله اکبر تا اینکه از هر کدام آن ۳۳ بار پوره شود.

و مسلم در روایتش افزوده که: سپس فقرای مهاجرین خدمت رسول الله جباز گشته و گفتند: برادران ثروتمند ما از کار ما خبر شده و مثل آن را انجام دادند.

رسول الله جفرمود: این فضل خدا است بهر کسیکه بخواهد آن را می‌دهد».

۱۴۱۹- «وعنْهُ عنْ رَسُولِ اللَّه ج قال: «مَنْ سَبَّحَ اللَّه في دُبُرِ كُلِّ صلاةٍ ثَلاثاً وثَلاثين، وَحمِدَ اللَّه ثَلاثاً وثَلاثين، وكَبَّرَ اللَّه ثَلاثاً وَثَلاثينَ وقال تَمامَ المِائَة: لا إلهَ إلاَّ اللَّه وحْدَه لا شَريك له، لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الحمْد، وهُو على كُلِّ شَيءٍ قَدِير، غُفِرتْ خطَاياهُ وإن كَانَتْ مِثْلَ زَبدِ الْبَحْرَ»» رواهُ مسلم.

۱۴۱۹- «از ابو هریره سروایت است که:

رسول الله جفرمود: آنکه بعد از هر نماز ۳۳ بار سبحان الله و ۳۳ بار الحمد لله و ۳۳ بار الله اکبر گفته و برای اتمام صد بگوید: لا إلهَ إلاَّ اللَّه وحْدَه لا شَریك له، لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الحمْد، وهُو على كُلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ.گناهانش آمرزیده می‌شود، هر چند مثل کف دریا باشد».

۱۴۲۰- «وعنْ كعْبِ بن عُجرْةَ س عَنْ رسول اللَّه ج قال: «مُعقِّبَاتٌ لا يَخِيبُ قَائِلُهُنَّ أَو فَاعِلُهُنَّ دُبُرَ كُلِّ صلاةٍُ مكتُوبة: ثَلاثاً وثَلاثينَ تَسْبِيحَة، وَثَلاثاً وَثَلاثِينَ تَحْمِيدَة، وَأَرْبَعاً وثَلاثِينَ تَكبِيرةً»» رواه مسلم.

۱۴۲۰- «از کعب بن عجره سروایت است که:

رسول الله جفرمود: تسبیحاتی است که انجام دهنده یا گویندهء آن در عقب هر نماز فریضه محروم نمی‌گردد، ۳۳ بار سبحان الله و ۳۳ بار الحمد لله و ۳۴ بار الله اکبر».

۱۴۲۱- «وعنْ سعدِ بن أبي وقاص س أنَّ رَسُول اللَّه ج كانَ يَتَعوَّذُ دُبُر الصَّلَواتِ بِهؤلاءِ الكلِمات: «اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الجُبْنِ والْبُخلِ وَأَعوذُ بِكَ مِنْ أنْ أُرَدَّ إلى أرْذَل العُمُرِ وَأعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الدُّنْيا، وأَعوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ القَبر»» رواه البخاری.

۱۴۲۱- «از سعد بن ابی وقاص سروایت شده که:

رسول الله جدر عقب هر نماز به این سخنان پناه می‌جست: اللهم... بار خدایا من از ترس و بخل و از اینکه به پست‌ترین عمر باز گردانده شوم و از فتنهء دنیا و عذاب قبر بتو پناه می‌جویم».

۱۴۲۲- «وعنْ معاذٍ س أَنَّ رسُول اللَّهِ ج أَخَذَ بيَدِهِ وقال: «يَا مُعَاذ، وَاللَّهِ إنِّي لأُحِبُّكَ» فقال: «أُوصِيكَ يَا معاذُ لا تَدعَنَّ في دُبُرِ كُلِّ صَلاةٍ تقُول: اللَّهُمَّ أعِنِّي على ذِكْرِك، وشُكْرِك، وَحُسنِ عِبادتِكَ»». رواهُ أبو داود بإسناد صحيح.

۱۴۲۲- «از معاذ سروایت است که:

رسول الله جدست وی را گرفته و گفت: ای معاذ سوگند به خدای جل جلاله که ترا دوست می‌دارم و فرمود: ای معاذ ترا سفارش می‌کنم تا در عقب هر نماز ترک ننمائی که بگوئی: اللهم... بار خدایا! مرا بیاد خویش و سپاس و شکر و عبادت نیکت یاری فرما!».

۱۴۲۳- «عنْ أبي هُريْرة س أنَّ رسُولَ اللَّهِ ج قَال: «إذا تَشَهَّد أَحدُكُمْ فَليسْتَعِذ بِاللَّه مِنْ أرْبَع، يقول: اللَّهُمَّ إنِّي أعُوذُ بِكَ مِنْ عذَابِ جهَنَّم، وَمِنْ عَذَابِ القَبرِ، وَمِنْ فِتْنةِ الـمحْيَا والمَمات، وَمِنْ شَرِّ فِتْنَةِ المَسِيح الدَّجَّالِ»». رواه مسلم.

۱۴۲۳- «از ابو هریره سروایت است که:

رسول الله جفرمود: هرگاه یکی از شما در تشهد بنشیند، باید از چهار چیز به خداوند پناه جسته و بگوید: اللَّهُمَّ إنِّي أعُوذُ بِكَ مِنْ عذَابِ جهَنَّم... خدایا! من از عذاب دوزخ و عذاب قبر و از فتنهء زندگی و مرگ و از شر فتنهء دجال مسیح بتو پناه می‌جویم».

۱۴۲۴- «وعنْ عَلِيٍّ س قال: كانَ رَسُولُ اللَّهِ إذا قام إلى الصَّلاةِ يكونُ مِنْ آخِر ما يقولُ بينَ التَّشَهُّدِ والتَّسْلِيم: «اللَّهمَّ اغفِرْ لي ما قَدَّمتُ وما أَخَّرْت، وما أَسْرَرْتُ ومَا أعْلَنْت، وما أَسْرفْت، وما أَنتَ أَعْلمُ بِهِ مِنِّي، أنْتَ المُقَدِّم، وَأنْتَ المُؤَخِّر، لا إله إلاَّ أنْتَ»»رواه مسلم.

۱۴۲۴- «از علی سروایت است که:

چون رسول الله جبه نماز می‌ایستاد، آخرین چیزی که در بین تشهد و سلام می‌گفت: این دعا بود که: اللَّهمَّ اغفِرْ لي ما... بار خدایا بیامرز برایم آنچه را که در گذشته و آینده و پنهان و آشکار انجام دادم (و می‌دهم) و آنچه از حد گذری نمودم و آنچه تو از من به آن دانا‌تری. تو سبقت دهنده و جلو برنده و هم به عقب اندازنده‌ای، و معبود برحقی جز تو وجود ندارد.

۱۴۲۵- «وعنْ عائشةَ ل قَالَت: كانَ النبي ج يُكْثِرُ أنْ يقولَ في رُكُوعِهِ وَسُجُودِه: سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدك، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لي»» متفقٌ علیه.

۱۴۲۵- «از عائشه لروایت است که:

پیامبر جدر رکوع و سجدهء خویش این دعا را زیاد می‌گفت که: سبحانك اللهم... پاکیست ترا ای خدا، پروردگار مان ثنای ترا می‌گویم، پروردگارا برایم آمرزش نما».

۱۴۲۶- «وَعَنْهَا أنَّ رَسُولَ اللَّهِ جكانَ يَقُولُ في رُكوعِهِ وسجودِه: «سُبُّوحٌ قدُّوسٌ ربُّ الـملائِكةِ وَالرُّوحِ»» رواه مسلم.

۱۴۲۶- «از عائشه لروایت است که:

پیامبر جدر رکوع و سجدهء خویش می‌فرمود: سبوح قدّوس.. رکوع و سجدهء من برای ذاتیست که در منتهای پاکی و طهارت است و پروردگار فرشتگان و روح (جبرئیل) می‌باشد».

۱۴۲۷- «وعَنِ ابن عَبَّاسٍ ب أنَّ رسُول اللَّه جقال: «فَأَمَّا الرُّكوعُ فَعَظِّموا فيهِ الرَّب، وأمَّا السُّجُودُ فَاجْتَهِدُوا في الدُّعاء فَقَمِنُّ أنْ يُسْتَجَاب لَكُمْ»» رواه مسلم.

۱۴۲۷- «از ابن عباس بروایت است که:

رسول الله جفرمود: در رکوع پروردگار را به بزرگی یاد کنید و در سجده به دعاء بکوشید، زیرا سزاوار است که دعای شما در آن مورد، قبول قرار گیرد».

۱۴۲۸- «وعن أبي هريرةَ س أنَّ رسُولَ اللَّه جقال: «أقربُ ما يَكونُ العبْدُ مِن ربِّهِ وَهَو ساجد، فَأَكثِرُوا الدُّعاءَ»» رواهُ مسلم.

۱۴۲۸- «از ابو هریره سروایت است که:

رسول الله جفرمود: حالتی که بنده به پروردگارش نزدیکتر است، حالت سجده است، پس در آن زیاد دعا کنید».

۱۴۲۹- «وعنهُ أنَّ رسُول اللَّه ج كانَ يقُولُ في سُجُودِهِ اللَّهُمَّ اغفِرْ لي ذَنبي كُلَّه: دِقَّه وجِلَّه، وأَوَّله وَآخِرَه، وعلانيته وَسِرَّه»» رواهُ مسلم.

۱۴۲۹- «از ابو هریره سروایت است که:

رسول الله جدر سجده‌اش می‌فرمود: اللهم اغفر لی ذنبی... پروردگارا! همهء گناهان کوچک و بزرگ و اول و آخر و آشکارا و پنهانم را بیامرز!».

۱۴۳۰- «وعنْ عائشةَ ل قالَت: افتَقدْتُ النبي ج ذَاتَ لَيْلَة، فَتَحَسَّسْتُ، فَإذَا هُو راكعٌ أوْ سَاجدٌ يقول: «سُبْحَانكَ وبحمدِك، لا إلهَ إلاَّ أنْتَ» وفي رواية: فَوقَعَت يَدِي على بَطْنِ قَدميه، وهُوَ في المَسْجِد، وهما منْصُوبتان، وَهُوَ يَقُول: «اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِرضَاكَ مِنْ سَخَطِك، وبمُعافاتِكَ مِنْ عُقوبتِك، وَأَعُوذُ بِك مِنْك، لا أُحْصِي ثَنَاءً عليكَ أَنْتَ كما أثنيتَ على نَفْسِكَ»» رواهُ مسلم.

۱۴۳۰- «از عائشه لروایت است که:

شبی پیامبر جرا گم کردم، بعد ایشان را جستجو نمودم و دیدم که رکوع یا سجده نموده و می‌فرمود: سبحانک... پاکیست ترا و به حمد و ثنای تو مشغولیم، معبود برحقی جز تو نیست.

و در روایتی آمده که: دستم کف پایشان را لمس کرد، در حالیکه ایشان در مسجد بودند و پاهای‌شان ایستاده بود و می‌فرمود: اللهم انی اعوذ... بارخدایا! من از خشمت به رضای تو و از عذابت به عافیت و بخششت و از خشم تو به خودت پناه می‌جویم و ثنایت را چنانچه خود بر خویشتن ثنا گفته‌ای شمارش نتوانم».

۱۴۳۱- «وعنْ سعدِ بن أبي وقاصٍ س قال: كُنَّا عِنْد رسُولِ اللَّهِ ج فقال: «أَيعجِزُ أَحدُكم أنْ يكْسِبَ في كلِّ يوْمٍ أَلف حَسنَة،» فَسَأَلَهُ سائِلٌ مِنْ جُلَسائِه: كيفَ يكسِبُ أَلفَ حَسنَة؟ قال: «يُسَبِّحُ مِائةَ تَسْبِيحة، فَيُكتَبُ لهُ أَلفُ حسَنَة، أوْ يُحَطُّ عنْهُ ألفُ خَطِيئَةٍ»» رواه مسلم.

۱۴۳۱- «از سعد بن ابی وقاص سروایت شده که گفت:

ما نزد رسول الله جبودیم و فرمود: آیا عاجز می‌شود، یکی از شما که هزار نیکی انجام دهد؟

شخصی از همنشینانش پرسش نموده و گفت: چگونه یکی از ما می‌تواند که هزار نیکی انجام دهد؟

فرمود: صد بار سبحان الله می‌گوید برایش هزار نیکی نوشته می‌شود، یا اینکه از او هزار گناه کم می‌شود».

۱۴۳۲- «وعنْ أبي ذَرٍّ س أَنَّ رسُولَ اللَّهِ ج قال: «يُصْبِحُ عَلى كُلِّ سُلامَى مِنْ أَحدِكُمْ صَدَقة: فكُلُّ تَسْبِيحةٍ صدقَة، وكُلُّ تَحْمِيدَةٍ صَدَقَة، وَكُلُّ تَهْلِيلَةٍ صَدَقَة، وكُلُّ تَكْبِيرةٍ صدقَة، وَأَمْرٌ بِالمعْرُوفِ صَدقَة، وَنَهْيٌ عَنِ المُنكَرِ صدقَة. وَيُجْزِيءُ مِنْ ذلكَ ركْعتَانِ يَرْكَعُهُما منَ الضُّحَى»» رواه مسلم.

۱۴۳۲- «از ابو ذر سروایت شده که:

رسول الله جفرمود: بر هر بند و مفصل شما صدقه لازم می‌گردد. پس هر سبحان الله، هر الحمد لله و هر لا اله الا الله و هر الله اکبر صدقه است و امر به معروف و نهی از منکر صدقه است و کفایت می‌کند از جای اینها دو رکعتی که در چاشتگاه می‌گزارد.

۱۴۳۳- «وعَنْ أُمِّ المؤمنينَ جُوَيْرِيَةَ بنتِ الحارِثِ ل أنَّ النبي ج خَرجَ مِنْ عِنْدِهَا بُكرَةً حِينَ صَلَّى الصُّبْحَ وهِيَ في مسْجِدِهَا، ثُمَّ رَجع بَعْد أَنْ أَضْحى وهَي جَالِسةٌ فقال: «مازلْتِ على الحال التي فارَقْتُكَ عَلَيْهَا؟» قالَت: نَعم: فَقَالَ النبي ج: «لَقَدْ قُلْتُ بَعْدِكِ أرْبَعَ كَلمَاتٍ ثَلاثَ مرَّات، لَوْ وُزِنَتْ بمَا قُلْتِ مُنْذُ الْيَومِ لَوَزَنْتهُن: سُبْحَانَ اللَّهِ وبحمْدِهِ عَدَدَ خَلْقِه، وَرِضَاءَ نَفْسِه، وَزِنَةَ عرْشِه، ومِداد كَلمَاتِه»» رواه مسلم.

وفي روايةٍ له: «سُبْحانَ اللَّهِ عددَ خَلْقِه، سُبْحَانَ اللَّهِ رِضَاءَ نَفْسِه، سُبْحانَ اللَّهِ زِنَةَ عَرْشِه، سُبْحَانَ اللَّهِ مِداد كَلماتِهِ»».

وفي روايةِ الترمذي:««ألا أُعلِّمُكِ كَلماتٍ تَقُولِينَها؟ سُبْحانَ اللَّهِ عَدَدَ خلْقِه، سُبْحانَ اللَّهِ عَددَ خَلْقِه، سُبْحانَ اللَّه عدد خَلْقِه، سُبْحانَ اللَّه رضا نَفْسِه، سُبْحان اللَّهِ رضا نَفْسِهِ، سُبْحانَ اللَّه رضا نَفْسِه، سُبحَانَ اللَّه زِنَةَ عرْشِه، سُبحَانَ اللَّه زِنَةَ عرْشِه، سُبحَانَ اللَّه زِنَةَ عرْشِه، سُبحَانَ اللَّهِ مِدادَ كَلماتِه، سُبحَانَ اللَّهِ مِدادَ كَلماتِه، سُبحَانَ اللَّهِ مِدادَ كَلماتِه»».

۱۴۳۳- «از ام المؤمنین جویریه بنت حارث لروایت است که:

پیامبر جصبحدمی بعد از ادای نماز صبح از نزدش برآمد، در حالیکه وی در مسجد خویش بود و بعد از چاشت بازگشت، در حالیکه وی نشسته بود و فرمود: هنوز بر حالی هستی که از تو جدا شدم؟

گفت: بلی!

پیامبر جفرمود: بعد از تو چهار کلمه را سه بار گفتم که اگر وزن شود به آنچه که تا هنوز گفتی با آن برابری می‌کند: سُبْحَانَ اللَّهِ وبحمْدِهِ عَدَدَ خَلْقِه، وَرِضَاءَ نَفْسِه، وَزِنَةَ عرْشِه، ومِداد كَلمَاتِه.

و در روایتی از وی آمده که: سُبْحانَ اللَّهِ عددَ خَلْقِه، سُبْحَانَ اللَّهِ رِضَاءَ نَفْسِه، سُبْحانَ اللَّهِ زِنَةَ عَرْشِه، سُبْحَانَ اللَّهِ مِداد كَلماتِهِ.

و در روایت ترمذی آمده که: آیا بتو کلماتی را یاد ندهم که آنرا بگوئی؟ پاکیست خداوند را به عدد مخلوقاتش و پاکیست خدا را به اندازهء که رضایت او حاصل گردد و پاکیست خدا را هموزن عرشش و پاکیست خدا را به اندازهء رنگ قلم کلماتش».

۱۴۳۴- «وعنْ أبي مُوسَى الأشعري س، عن النبي ج، قال: «مَثَلُ الذي يَذكُرُ ربَّهُ وَالذي لا يذكُرُه، مَثَل الحيِّ والمَيِّتِ»» رواهُ البخاری.

ورواه مسلم فقال:«مَثَلُ البَيْتِ الَّذي يُذْكَرُ اللَّه فِيه، وَالبَيتِ الذي لا يُذْكَرُ اللَّه فِيه، مَثَلُ الحَيِّ والمَيِّتِ».

۱۴۳۴- «از ابو موسی اشعری سروایت است که:

پیامبر جفرمود: صفت کسی که خدا را یاد می‌کند، و آن که یاد نمی‌کند، مانند زنده و مرده است.

و در روایت مسلم آمده که فرمود: و صفت خانه‌ای که در آن ذکر خدا می‌شود، و خانه‌ای که در آن ذکر خدا نمی‌شود، مانند زنده و مرده است».

۱۴۳۵- «وعنْ أبي هُريرة س، أنَّ رسُولَ اللَّه ج قال: «يقُولُ اللَّه تَعالى: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عبدي بي، وأنا مَعهُ إذا ذَكَرَني، فَإن ذَكرَني في نَفْسه، ذَكَرْتُهُ في نَفسي، وإنْ ذَكَرَني في ملا، ذكَرتُهُ في ملإٍ خَيْرٍ منْهُمْ»» متَّفقٌ علیه.

۱۴۳۵- «از ابو هریره سروایت است که:

رسول الله جفرمود: الله تعالی می‌فرماید: من در نزد گمان بنده ام به خویش می‌باشم، و من با وی هستم چون مرا یاد کند، اگر مرا در پنهانی یاد کند، او را در پنهانی یاد کنم و اگر مرا در میان جمعی یاد کند، او را در میان گروهی یاد کنم که از آن گروه بهتر است«.

۱۴۳۶- «وعَنْهُ قال: قالَ رَسُولُ اللَّه ج: «سبقَ المُفَرِّدُونَ» قالوا: ومَا المُفَرِّدُونَ يا رسُول اللَّه؟ قال: «الذَّاكِرُونَ اللَّه كَثيراً والذَّاكِراتُ»» رواه مسلم.

۱۴۳۶- «از ابو هریره سروایت است که:

رسول الله جفرمود: سبقت گرفتند مُفَرِّدون!

گفتند: یا رسول الله جمفردون کیانند؟

فرمود: مردان و زنانیکه خداوند را زیاد یاد می‌کنند«.

۱۴۳۷- «وعن جابر س قال: سمِعْتُ رسُول اللَّه ج يقول: «أَفْضَلُ الذِّكر: لا إله إلاَّ اللَّه»». رواهُ الترمِذيُّ وقال: حديثٌ حسن.

۱۴۳۷- «از جابر سروایت شده که گفت:

از رسول الله جشنیدم که می‌فرمود: بهترین ذکر لا اله الا الله است».

۱۴۳۸- «وعنْ عبد اللَّه بن بُسْرٍ س أنَّ رَجُلاً قال: يا رسُولَ اللَّه، إنَّ شَرائِع الإسْلامِ قَدْ كَثُرتْ علَي، فَأخبرْني بِشيءٍ أتشَبَّثُ بهِ قال: «لا يَزالُ لِسَانُكَ رَطْباً مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ»»رواهُ الترمذي وقال: حديثٌ حَسَن.

۱۴۳۸- «از عبد الله بن بسر سروایت است که وی گفت:

یا رسول الله جقوانین اسلام بر من یاد شده، مرا بچیزی خبر ده که بدان چنگ زنم؟

فرمود: که همیشه بیاد خداوند ترزبان باشی».

۱۴۳۹- «وعنْ جابرٍ س، عَنِ النبي ج قال: «منْ قال: سُبْحانَ اللَّهِ وبحَمدِه، غُرِستْ لهُ نَخْلَةٌ في الجَنَّةِ»».رواه الترمذي وقال: حديث حسن.

۱۴۳۹- «از جابر سروایت شده که:

پیامبر جفرمود: آنکه بگوید: سبحان الله و بحمده برای او درختی از خرما در بهشت نشانده می‌شود».

۱۴۴۰- «وعن ابن مسْعُودٍ س قال: قال رسُول اللَّه ج «لَقِيتُ إبراهيمَ ج لَيْلَةَ أُسْرِيَ بي فقال: يا مُحمَّدُ أقرِيءْ أُمَّتَكَ مِنِّي السَّلام، وأَخبِرْهُمْ أنَّ الجنَّةَ طَيِّبةُ التُّرُبةِ، عذْبةُ الماءِ، وأنَّها قِيعانٌ وأنَّ غِرَاسَها: سُبْحانَ اللَّه، والحمْدُ للَّه، ولا إله إلاَّ اللَّه واللَّه أكْبَرُ»». رواه الترمذي وقال: حديثٌ حسن.

۱۴۴۰- «از ابن مسعود سروایت است که:

رسول الله جفرمود: ابراهیم ÷را در شب اسراء ملاقات نمودم، فرمود: ای محمد جبه امتت از من سلام برسان و خبر‌شان ده که بهشت دارای خاکی نیکو، آبی شیرین و جایگاه فراخی است و دانهء آن سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر است».

۱۴۴۱- «وعنْ أَبي الدِّرداءِ، س قال: قالَ رسولُ اللَّهِ ج: «أَلا أُنَبِّئُكُم بِخَيْرِ أَعْمَالِكُم، وأَزْكَاهَا عِند مليكِكم، وأَرْفعِها في دَرجاتِكم، وخَيْرٌ لَكُمْ مِنْ إِنْفَاق الذَّهَبِ والفضَّة، وخَيْرٌ لَكُمْ مِنْ أَنْ تَلْقوْا عدُوَّكم، فَتَضربُوا أَعْنَاقَهُم، ويضرِبوا أَعْنَاقكُم؟» قالوا: بلَى، قال: «ذِكُر اللَّهِ تَعالى»». رواهُ الترمذي، قالَ الحاكمُ أَبو عبد اللَّه: إِسناده صحيح.

۱۴۴۱- «از ابو الدرداء سروایت است که:

رسول الله جفرمود: آیا شما را از بهترین و پاکترین اعمالتان در نزد پادشاه‌تان خبر نسازم؟ اعمالی که از همه بیشتر سبب ازدیاد درجات شما گردیده و از خرج کردن طلا و نقره و از اینکه با دشمن‌تان روبرو شده گردنهای‌شان را بزنید و یا گردنهای شما را بزنند، بهتر است؟

گفتند: آری!

فرمود: یاد خداوند تعالی».

۱۴۴۲- «وعن سعْدِ بنِ أَبي وقَّاصٍ س أَنَّهُ دَخَل مع رسولِ اللَّهِ ج على امْرأَةٍ وبيْنَ يديْهَا نَوىً أَوْ حصىً تُسبِّحُ بِه فقال: «أَلا أُخْبِرُك بما هُو أَيْسرُ عَليْكِ مِنْ هذا أَوْ أَفْضَلُ» فقال: «سُبْحانَ اللَّهِ عددَ مَا خَلَقَ في السَّماءِ، وَسُبْحانَ اللَّهِ عددَ ما خَلَقَ في الأَرْض، سُبحانَ اللَّهِ عددَ ما بيْنَ ذلك، وسبْحانَ اللَّهِ عدد ما هُوَ خَالِق. واللَّه أَكْبرُ مِثْلَ ذلك، والحَمْد للَّهِ مِثْل ذلك، ولا إِله إِلا اللَّه مِثْل ذلك، ولا حوْل ولا قُوَّةَ إِلاَّ باللَّه مِثْلَ ذلك»». رواه الترمذي وقال: حديثٌ حسن.

۱۴۴۲- «از سعد بن ابی وقاص سروایت است که:

وی همراه با رسول الله جبر زنی داخل شد، در حالیکه پیش روی او دانه‌ای خستهء خرما یا ریگ بود که بدان تسبیح می‌گفت.

فرمود: آیا با خبرت نسازم بدانچه که برایت بهتر و آسانتر باشد؟ پس فرمود: سبحان الله... پاکیست خدا را عدد آنچه میان آن دو آفرید و پاکیست خدا را عدد آنچه آفریننده است و الله اکبر مثل آن و الحمد لله همچنان و لا حول و لا قوة الا بالله همچنان و به همان اندازه».

۱۴۴۳- «وعنْ أَبي مُوسى س قال: قالَ لي رسُولُ اللَّهِ ج: «أَلا أَدُلُّك على كَنْزٍ مِنْ كُنُوزِ الجنَّة؟» فقلت: بلى يا رسول اللَّه، قال: «لا حول ولا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ»»متفقٌ علیه.

۱۴۴۳- «از ابو موسی سروایت است که:

رسول الله جبرایم فرمود: آیا ترا به گنجی از گنجهای بهشت راهنمائی نکنم؟

گفتم: آری یا رسول الله ج!

فرمود: لا حول ولا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ».