۷۳- باب اخلاق نیکو و پسندیده

قال الله تعالی: ﴿وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٖ ٤﴾[القلم: ۴] .

خداوند می‌فرماید: «و هر آئینه تا با اخلاق بزرگ آراسته‌ای».

و قال تعالی: ﴿وَٱلۡكَٰظِمِينَ ٱلۡغَيۡظَ وَٱلۡعَافِينَ عَنِ ٱلنَّاسِ﴾[آل‌عمران: ۱۳۴] .

و می‌فرماید: «و فرو خورندگان خشم و عفو کنندگان تقصیر از مردمان».

۶۲۱- «وعن أَنسٍ س قال: كانَ رَسُولُ اللَّهِ ج أَحْسنَ النَّاسِ خُلقا». متفقٌ علیه.

۶۲۱- «از انس سروایت شده که گفت:

بهترین مردم از دیدگاه اخلاق، رسول الله ج بود».

۶۲۲- «وعنه قال: مَا مَسِسْتُ دِيباجاً ولاَ حَرِيراً أَلْيَنَ مِنْ كَفِّ رسُولِ اللَّهِ ج، وَلاَ شَمَمْتُ رائحَةً قَطُّ أَطْيَبَ مِن رَسُولِ اللَّه ج، وَلَقَدْ خَدَمْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج عشْرَ سِنين، فَما قالَ لي قَط: أُف، وَلا قالَ لِشَيْءٍ فَعلْتُه: لِمَ فَعَلْتَهُ؟ ولا لشيءٍ لَمْ افعَلْه: أَلاَ فَعَلْتَ كَذا؟» متفقٌ علیه.

۶۲۲- «از انس سروایت شده که گفت:

هیچ ابریشم نازک و درشت را احساس نکردم، که از کف دست رسول الله ج نرمتر باشد، و هیچ بوئی را هرگز استشمام نکردم که از بوی رسول الله ج بهتر باشد. همانا ده سال خدمت پیامبر جرا نمودم و هرگز برایم نه اف گفت و نه هم برای کاری که انجام دادم، بمن گفت: چرا اینکار را انجام دادی؟ وبرای کاری که انجام ندادم به من گفت که چرا چنین نکردی؟».

۶۲۳- «وعن الصَّعبِ بنِ جَثَّامَةَ س قال: أَهْدَيْتُ رسُولَ اللَّهِ ج حِمَاراً وَحْشِيا، فَرَدُّهُ علي، فلمّا رأَى مَا في وَجْهي قال: «إِنَّا لَمْ نَرُدَّهُ عَلَيْكَ إِلاَّ لأَنَّا حُرُمٌ»» متفقٌ علیه.

۶۲۳- «از صعب بن جثامه سروایت شده که گفت:

گورخری را برای رسول الله ج بعنوان هدیه آوردم، ولی آن را بمن باز گرداند، و چون دگرگونی رنگ و چهره ام را دیدند، فرمودند: ما آن را به علت دیگری جز اینکه احرام داریم، رد ننموده‌ایم».

۶۲۴- «وعن النَّوَّاسِ بنِ سمعانَ س قال: سأَلتُ رسُولَ اللَّهِ ج عنِ البِرِّ والإِثمِ فقالَ: «البِرُّ حُسنُ الخُلُقِ، والإِثمُ: ما حاكَ في نَفْسِكَ، وكَرِهْتَ أَنْ يَطَّلعَ عَلَيْهِ النَّاسُ»» رواهُ مسلم.

۶۲۴- «نواس بن سمعان سروایت نموده گفت:

از رسول الله ج در بارهء نیکی و گناه پرسش نمودم. آنحضرت جفرمود: نیکوکاری اخلاق نیکو است، و گناه آنست که در دلت نقش بندد و زشت پنداری که مردم بر آن اطلاع یابند».

۶۲۵- «وعن عبد اللَّهِ بن عمرو بن العاص ب قال: لم يكن رسولُ اللَّه ج فَاحِشاً ولا مُتَفَحِّشا. وكانَ يَقُول: «إِنَّ مِن خِيارِكُم أَحْسَنَكُم أَخْلاقاً»» متفقٌ علیه.

۶۲۵- «عبد الله بن عمرو بن العاص بگفت که:

رسول الله ج بدگفتار و بدکردار نبودند و میفرمود: از جملهء بهترین شما کسانی‌اند که اخلاق‌شان نیکوتر است».

۶۲۶- «وعن أبي الدرداءِ س: أَن النبيَّ ج قال: «ما من شَيءٍ أَثْقَلُ في ميزَانِ المُؤمِنِ يَومَ القِيامة من حُسْنِ الخُلُق. وإِنَّ اللَّه يُبغِضُ الفَاحِشَ البَذِيِّ»» رواه الترمذی وقال: حدیث حسن صحیح.

۶۲۶- «ابو الدرداء ساز پیامبر جروایت نموده که فرمود: هیچ چیزی در روز قیامت در ترازوی بندهء مؤمن سنگینتر از اخلاق نیکو نیست، و خداوند زشت می‌دارد بدکردار بدگفتار را».

۶۲۷- «وعن أبي هُريرة س قال: سُئِلَ رسولُ اللَّه ج عَنْ أَكثرِ مَا يُدْخلُ النَّاس الجَنَّة؟ قال: «تَقْوى اللَّهِ وَحُسنُ الخُلُق وَسُئِلَ عن أَكثرِ مَا يُدْخِلُ النَّاسَ النَّارَ فَقَالَ: «الفَمُ وَالفَرْجُ»». رواه الترمذی وقال: حدیث حسن صحیح.

۶۲۷- «ابو هریره سگفت که:

از رسول الله ج از آنچه که بیشتر مردم را به بهشت داخل می‌سازد پرسیده شد. فرمود: تقوای خدا و اخلاق نیکو، و سؤال شد از آنچه که بیشتر مردم را به جهنم وارد می‌سازد. فرمود: دهن و شرمگاه».

۶۲۸- «وعنه قال: قال رسولُ اللَّه ج: «أَكْمَلُ المُؤمِنِينَ إِيمَاناً أَحسَنُهُم خُلُقا، وخيارُكُم خِيَارُكُمْ لِنِسَائِهمْ»».رواه الترمذی وقال: حدیث حسن صحیح.

۶۲۸- «ابو هریره سروایت می‌کند که:

رسول الله ج فرمود: کاملترین مؤمنان از نظر ایمانداری نیکو اخلاقتر‌شان است و بهترین شما بهترین شما برای زنهای خویش‌اند».

۶۲۹- «وعن عائشةَ ل، قالت سمعت رسولَ اللَّه ج يقول: «إِنَّ الُـمؤْمِنَ لَيُدْركُ بِحُسنِ خُلُقِه درَجةَ الصائمِ القَائمِ»» رواه أبو داود.

۶۲۹- «عائشه لروایت نموده که:

از رسول الله ج شنیدم که می‌فرمود: مسلمان با اخلاق نیکویش مقام روزه دار بر پا دارندهء نماز را در می‌یابد».

۶۳۰- «وعن أبي أُمَامَة الباهِليِّ س قال: قال رسول اللَّه ج: «أَنا زَعِيمٌ ببَيتٍ في ربَضِ الجنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ المِراء. وَإِنْ كَانَ مُحِقّا، وَببيتٍ في وَسَطِ الجنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ الكَذِب، وإِن كَانَ مازِحا، وَببيتٍ في أعلى الجَنَّةِ لِمَن حَسُنَ خُلُقُهُ»» حدیث صحیح، رواه أبو داود بإِسناد صحیح.

۶۳۰- «ابو امامه باهلی سروایت نموده که:

رسول الله ج می‌فرمود: من ضامنم بخانه‌ای در طبقات پایین بهشت برای کسیکه خصومت و دعوی را ترک کند، هرچند که حق بجانب هم باشد و بخانه‌ای در وسط بهشت برای کسیکه دروغ را ترک کند، هر چند که برای مزاح هم باشد و به خانه‌ای در بالاترین طبقات بهشت برای کسیکه اخلاقش نیکو باشد».

۶۳۱- «وعن جابر س أَن رسول اللَّه ج قال: «إِن مِنْ أَحَبِّكُم إِلي، وَأَقْرَبِكُمْ مِنِّي مَجلساً يَومَ القِيَامَةِ، أَحَاسِنَكُم أَخلاقا. وإِنَّ أَبَغَضَكُم إِليَّ وَأَبْعَدكُم مِنِّي يومَ الْقِيامةِ، الثَّرْثَارُونَ والمُتَشَدِّقُونَ وَالمُتَفَيْهِقُونَ» قالوا: يا رسول اللَّه قَدْ عَلِمْنَا الثَرْثَارُونَ وَالمُتَشَدِّقُون، فَمَا المُتَفيْهِقُون؟ قال: «المُتَكَبِّروُنَ»» رواه الترمذی وقال: حدیث حسن.

۶۳۱- «از جابر سروایت است که:

رسول الله ج فرمود: همانا از محبوبترین و نزدیکترین شما از نظر مجلس بمن در روز قیامت کسی است که خوش اخلاقترین شما است، و از مبغوضترین و دورترین شما در روز قیامت از من ثرثارون و متشدقون و متفیهقون است.

گفتند: یا رسول الله ج ثرثارون و متشدقان را دانستیم، متفیهقون کیست؟

فرمود: متکبرین.

ش: ثرثار: آنست که از روی تکلف زیاد سخن زند.

متشدق: آنست که با سخنش بر مردم گردن فرازی نموده و برای اظهار فصاحت و قدر دادن به سخنش پر صحبت نماید.

متفیهق: آنست که دهنش را به سخن پرکرده و از روی کبر و خود بزرگ بینی زیاد صحبت نماید».