۱۹۴- باب فضیلت صف اول و امر به کامل کردن صفهای اول و برابری و منظم استاد شدن در صفها
۱۰۸۲- «عَن جابِرِ بْنِ سمُرة، ب، قَال: خَرجَ عَلَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ ج فَقَال: «أَلا تَصُفُّونَ كما تُصُفُّ الملائِكَةُ عِنْدَ رَبِّهَا؟» فَقُلْنَا: يا رسُولَ اللَّهِ وَكَيْفَ تَصُفُّ الملائِكةُ عِند ربِّها؟ قال: «يُتِمُّونَ الصُّفوفَ الأُول، ويَتَراصُّونَ في الصفِّ»» رواه مسلم.
۱۰۸۲- «از جابر سروایت شده که:
رسول الله جبر ما برآمد و فرمود: چرا مثلیکه فرشتگان در برابر خدای‌شان صف می‌بندند، صف نمی‌بندید؟ گفتیم: یا رسول الله ج! فرشتگان در برابر پروردگار‌شان چگونه صف می‌بندند؟
فرمود: صفهای اول را کامل نموده و با نظم در صف ایستاده می‌شوند. (یعنی جای خالی در میان‌شان باقی نمی‌ماند)».
۱۰۸۳- «وعن أَبي هُريْرة، س، أَنَّ رَسُول اللَّه ج قال: «لوْ يعلَمُ الناسُ ما في النِّدَاءِ وَالصَّفِّ الأَوَّل، ثُم لَمْ يجِدُوا إِلاَّ أَنْ يَسْتَهِمُوا عَلَيْهِ لاسْتَهمُوا»» متفقٌ علیه.
۱۰۸۳- «از ابو هریره سروایت است که:
رسول الله جفرمود: هرگاه مردم بدانند که چه مزیت و ثوابی برای اذان و صف اول است و سپس آن را بجز از طریق قرعه نیابند حتماً برایش قرعه می‌اندازند».
۱۰۸۴- «وعَنْهُ قَال: قَالَ رسُولُ اللَّهِ ج: «خَيْرُ صُفوفِ الرِّجالِ أَوَّلُهَا، وشرُّها آخِرُهَا وخيْرُ صُفوفِ النِّسَاءِ آخِرُها، وَشرُّهَا أَوَّلُهَا»» رواه مسلم.
۱۰۸۴- «از ابو هریره سروایت است که:
رسول الله جفرمود: بهترین صفهای مردان اول آن است و بدترین آن آخر آن. و بهترین صفهای زنان آخر آن است و بدترین آن اول آنست».
ش: بهترین صفهای مردان صف اول است، زیرا به امام نزدیکترند و قرائت امام را بهتر می‌شنوند و حالات او را مشاهده می‌نمایند و دعای فرشتگان شامل حال‌شان می‌گردد.
و بدترین صفوف مردان صف آخر‌شان است، زیرا از فضائل فوق محروم و بواسطهء نزدیکی با صف زنان که احتمال وسوسه می‌رود، فضیلت آن کمتر است.
و بهترین صفهای زنان آخر آن است که از مردان دور بوده و احتمال وقوع فتنه در آن نیست و بدترین آن صف اول‌شان است که با مردان نزدیک و احتمال وقوع فتنه در آن زیاد است و خیر و شر درین دو صف نسبی است به اعتبار کمی و فزونی ثواب.
۱۰۸۵- «وعن أبي سعِيد الخُدْرِيِّ س، أَنَّ رسُول اللَّهِ ج: رأَى في أَصْحابِهِ تأَخُّرا، فقَالَ لَهُم: «تقَدَّمُوا فأَتمُّوا بِي، وَليَأْتَمَّ بِكُمْ مَنْ بَعْدَكُم، لا يزالُ قَوْمٌ يَتَأَخَّرُونَ حَتى يُوخِّرَهُمُ اللَّه»»رواه مسلم.
۱۰۸۵- «از ابو سعید خدری سروایت است که:
رسول الله جاصحاب خویش را دید که بعضی آخرتر قرار دارند (در صفوف نماز یا صفوف علم) و به آنها فرمود: جلو آیید و بمن اقتدا کنید، تا کسانیکه در پشت سرشما هستند، به شما اقتداء نمایند (یعنی حرکات شما را تعقیب کنند)، همیشه گروهی در آخر قرار می‌گیرند تا اینکه خداوند آنان را در اخیر قرار می‌دهد».
۱۰۸۶- «وعن أَبي مسعودٍ س، قال: كانَ رسولُ اللَّهِ ج يَمْسحُ مَناكِبَنَا في الصَّلاة، ويقُول: «اسْتوُوا ولا تَختلِفوا فتَخْتَلِفَ قُلُوبُكُم، لِيلِيني مِنْكُم أُولُوا الأَحْلامِ والنُّهَى، ثمَّ الذينَ يلُونَهم، ثُمَّ الذِين يَلُونَهمْ»» رواه مسلم.
۱۰۸۶- «از ابو مسعود سروایت است که:
رسول الله جشانه‌های ما را در نماز دست کشیده و می‌فرمود: برابر ایستاده شده و اختلاف نکنید (که شانه‌های بعضی جلوتر از شانه‌های گروه دیگر باشد) تا دلهای شما با هم اختلاف نکند و باید کسانیکه عاقل و بالغ‌اند، نزدیک ایستاده شوند و باز کسانی که به آنها نزدیک‌اند " مانند اطفال" و باز کسانی که به آنها نزدیک‌اند. (مثل مخنث‌ها یا زنان)».
ش:"فتختلف قلوبکم" یعنی آرزوها و ارادهء آن مختلف شود، در اینجاست که فتنه‌ها برانگیخته شده وحدت کلمه بهم خورده شوکت اسلام ومسلمین ضربه دیده دشمن چیره شده و عبادت کم و کارهای زشت وفساد ترویج می‌یابد.
۱۰۸۷- «وعن أَنسٍ س قال: قال رسُولُ اللَّهِ ج: «سَوُّوا صُفُوفَكُم، فَإنَّ تَسْوِيةَ الصَّفِّ مِنْ تَمامِ الصَّلاةِ»»متفقٌ عليه.
وفي رواية البخاري: «فإنَّ تَسوِيَةَ الصُّفُوفِ مِن إِقَامة الصَّلاةِ».
۱۰۷۸- «از انس سروایت است که:
رسول الله جفرمود: صفهای خود را برابر کنید، زیرا برابر کردن صفها از جملهء کمال نماز است.
و در روایتی از بخاری آمده: زیرا برابر کردن صفوف از جملهء اقامهء نماز است».
ش: در بارهء تسویه و برابر ساختن صفوف بایست گفت: با توجه به اخطارهای شدیدی که درین مورد آمده لازم است، ائمهء مساجد در عملی ساختن آن قبل از شروع در نماز اهتمام ورزند تا رحمت حق شامل حال همه شده و نماز‌شان کامل شود. (مترجم)
۱۰۸۸- «وعَنْهُ قال: أُقِيمَتِ الصَّلاة، فأَقبَل عَلينَا رسُولُ اللَّهِ ج بِوَجْهِهِ فقَال: «أَقِيمُوا صُفُوفَكُمْ وتَراصُّوا، فَإنِّي أَراكُمْ مِنْ وَرَاءِ ظَهْرِي»» رواهُ البُخَاريُّ بِلَفْظِه، ومُسْلِمٌ بمعْنَاه.
وفي رِوَايةٍ للبُخَارِي: وكَانَ أَحدُنَا يَلْزَقُ مَنكِبَهُ بِمنْكِبِ صاحِبِهِ وقَدَمِه بِقَدمِهِ»».
۱۰۸۸- «از انس سروایت است که گفت:
نماز اقامه شد (پس از اقامت نماز) و رسول الله جبطرف ما روی آورده و فرمود: صفهای خود را برابر نموده و بهم پیوسته بایستید، زیرا من شما را از پشت سرم می‌بینم.
و در روایتی از بخاری آمده که: و یکی از ما شانهء خد را به شانهء رفیقش و پایش را به پای رفیقش می‌چسباند».
۱۰۸۹- «وَعَنِ النُّعْمَانِ بنِ بشير، ب، قال: سمعتُ رسولَ اللَّه ج يقول: «لَتُسوُّنَّ صُفُوفَكُم، أَوْ ليُخَالِفَنَّ اللَّه بَيْنَ وجُوهِكُمْ»» متفقٌ علیه.
وفي روايةٍ لـمسلم: «أَنَّ رسولَ اللَّه ج كانَ يُسَوِّي صُفُوفَنَا، حتَّى كأَنَّما يُسَوّي بهَا القِدَاح، حَتَّى رَأَى أنَّا قَد عَقَلْنَا عَنْه. ثُمَّ خَرَج يَوْماً فَقَامَ حَتَّى كَادَ يُكَبِّر، فَرَأَى رجُلا بَادِياً صدْرُهُ مِنَ الصَّفِّ فقال: «عِبَادَ اللَّه، لَتُسَوُّنَّ صُفُوفَكُم، أَوْ لَيُخَالِفَنَّ اللَّه بيْنَ وجُوهكُمْ»».
۱۰۸۹- «از نعمان بن بشیر بروایت شده که گفت:
از رسول الله جشنیدم که می‌فرمود: هر آئینه شما صفهای خود را برابر خواهید کرد، یا اینکه خداوند در میان شما حتماً اختلاف خواهد انداخت.
و در روایتی از مسلم آمده که: رسول الله جصف‌های ما را برابر می‌نمود، حتی که گویی بوسیلهء آن قداح (چوبهای تیر) را برابر می‌کند، تا اینکه دید که مقصودش را فهمیده‌ایم. سپس روزی بر آمد و استاد تا اینکه نزدیک بود تکبیر گوید و مردی را دید که سینه‌اش از صف آشکار بود. پس فرمود: ای بنده‌ای خدا! یا حتماً صفهای خود را برابر خواهید کرد و یا اینکه خداوند حتماً در بین شما اختلاف خواهد انداخت».
۱۰۹۰- «وعنِ البرَاءِ بنِ عازب ب، قال: كانَ رسولُ اللَّه ج، يَتخلَّلُ الصَّفَّ مِنْ نَاحِيَةٍ إِلى نَاحِيَة، يَمسَحُ صُدُورَنَا، وَمَناكِبَنَا، ويقول: لا تَخْتَلِفُوا فَتَخْتَلِفَ قُلُوبُكُمْ» وكَانَ يَقُول: إن اللَّه وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ على الصُّفُوفِ الأُوَلِ»» رواه أبو داود بإِسناد حَسَن.
۱۰۹۰- «از براء بن عازب سروایت شده که گفت:
رسول الله جبه صف از یک گوشه تا گوشهء دیگر داخل شده سینه‌ها و شانه‌های مان را دست کشیده و می‌فرمود: اختلاف نکنید (در صف) تا دلهای شما با هم اختلاف نکند و می‌فرمود که: همانا خداوند جل جلاله و فرشتگانش بر صفهای اول درود می‌فرستد.
۱۰۹۱- «وعَن ابن عُمرَ ب، أَنَّ رسولَ اللَّهِ ج قال: «أَقِيمُوا الصُّفُوفَ وَحَاذُوا بَينَ الـمنَاكِب، وسُدُّوا الخَلَلَ، وَلِينُوا بِأَيْدِي إِخْوَانِكُم، وَلا تَذَرُوا فَرُجَاتٍ للشيْطانِ، ومَنْ وصَلَ صَفًّا وَصَلَهُ اللَّه، وَمَنْ قَطَعَ صَفًّا قَطَعهُ اللَّه»» رواه أبو داود بإِسناد صحيحٍ.
۱۰۹۱- «از ابن عمر بروایت شده که:
رسول الله جفرمود: صفها را درست نموده و شانه‌ها را بهم برابر کرده و خالیگاهها را ببندید و برادرهای خود را با دست خود راست کنید و گشادگی‌هایی برای شیطان مگذارید و کسیکه صفی را پیوسته و وصل نماید خداوند او را پیوسته می‌دارد (یعنی رحمتش را بر او نازل می‌کند) و کسیکه صفی را قطع کند، خداوند او را قطع می‌کند (یعنی از رحمتش او را دور می‌کند)».
۱۰۹۲- «وعَنْ أَنسٍ س أَنَّ رسولَ اللَّهِ ج قال: «رُصُّوا صُفُوفَكُم، وَقَاربُوا بَيْنَها، وحاذُوا بالأَعْناق، فَوَالَّذِي نَفْسِي بيَدِهِ إِنَّي لأَرَى الشَّيْطَانَ يَدْخُلُ منْ خَلَلِ الصَّف، كأنَّها الحَذَفُ»» حديث صحيح رواه أبو داود بإِسناد على شرط مسلم.
۱۰۹۲- «از انس سروایت است که:
رسول الله جفرمود: صفهای خود را محکم کنید و آنها را بهم نزدیک بگیرید (بین هر دو صف ۳ گز باشد) و گردنهای خود را بهم برابر نمائید، زیرا سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست که هر آئینه من شیطان را می‌بینم که از خالیگاههای صفها مانند حَذَف (گوسفند سیاه کوچکی که در یمن است) داخل می‌گردد».
۱۰۹۳- «وعنهُ أَنَّ رسولَ اللَّهِ ج قال: «أَتمُّوا الصَّفَّ المقدَّم، ثُمَّ الَّذي يلِيهِ، فَمَا كَانَ مَنْ نقْصٍ فَلْيَكُنْ في الصَّفِّ المُؤَخَّرِ»»رواه أبو داود بإِسناد حسن.
۱۰۹۳- «از انس سروایت است که:
رسول الله جفرمود: تمام کنید صف پیش را، بعد صفی را که نزدیک آن است و آنچه نقص است، باید در صف آخر باشد».
۱۰۹۴- «وعن عائشة ل قالت: قال رسول اللَّه ج: «إِنَّ اللَّه وملائِكَتَهُ يُصلُّونَ على ميامِن الصُّفوف»»رواه أبو داود بإِسناد عَلى شرْطِ مُسْلِم، وفيهِ رجلٌ مُخْتَلَفٌ في توْثِيقِه.
۱۰۹۴- «از عائشه لروایت است که:
رسول الله جفرمود: همانا خدای بزرگ و فرشتگانش بر صفهای جانب راست امام درود می‌فرستند».
۱۰۹۵- «وعَنِ البراءِ س قال: «كُنَّا إِذا صَلَّينَا خَلْفَ رسولِ اللَّه ج أَحْببْبنَا أَنْ نَكُونَ عَنْ يَمِينِه، يُقبِلُ علَينا بِوَجْهِه، فَسمِعْتُهُ يقول: «رَبِّ قِنِي عذَابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ أَوْ تَجْمَعُ عبَادَكَ»» رواه مسلم.
۱۰۹۵- «از براء سروایت شده که گفت:
چون پشت سر رسول الله جنماز می‌گزاردیم، دوست می‌داشتیم که از جانب راستش باشیم که بطرف ما روگرداند و از ایشان شنیدم که می‌فرمود: رب قنی عذابک... بار خدایا مرا در روزی که بندگانت را برمی انگیزی یا فرمود: گرد میآوری از عذابت نگه دار».
۱۰۹۶- «وعَنْ أَبي هُريرةَ س، قال: قالَ رسولُ اللَّهِ ج: «وسِّطُوا الإِمام، وَسُدُّوا الخَلَلَ»» رواه أبو داود.
۱۰۹۶- «از ابو هریره سروایت است که:
رسول الله جفرمود: امام را در وسط قرار داده و فاصله‌ها را بند کنید».