باب ۴: معامله بر معامله کسى که معامله‌اى را انجام داده، ولى مدت خیار فسخ آن باقى است و همچنین معامله بر معامله کسى که در قیمت با هم به توافق رسیده‌اند ولى هنوز معامله تمام نشده است حرام است و پیشنهاد قیمت بیشتر به منظور تشویق مشترى‌ها و همچنین جمع نمودن شیر در پستان حیوان (به این معنى فروشنده اجازه ندهد چند روز حیوان را بدوشند، و یا بچه‌اش از پستانش شیر بخورد) حرام است
٩۶٩- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج، قَالَ: لاَ يَبِيعُ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ أَخِيهِ» [۳۴٧].
یعنی: «عبدالله بن عمربگوید: پیغمبر جفرمود: نباید هیچیک از شما بر معامله همدیگر معامله کنید».
٩٧۰- حدیث: «أَبِي هُرَيْرَةَس، أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج، قَالَ: لاَ تَلَقَّوُا الرُّكْبَانَ وَلاَ يَبِيعُ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ وَلاَ تَنَاجَشُوا وَلاَ يَبِيعُ حَاضِرٌ لِبَادٍ وَلاَ تُصَرُّوا الْغَنَمَ وَمَنِ ابْتَاعَهَا فَهُوَ بِخَيْرِ النَّظَرَيْنِ بَعْدَ أَنْ يَحْتَلِبَهَا؛ إِنْ رَضِيهَا أَمْسَكَهَا، وَإِنْ سَخِطَهَا رَدَّهَا وَصَاعًا مِنْ تَمْرٍ» [۳۴۸].
یعنی: «ابوهریرهسگوید: پیغمبر جگفت: نباید از کسانى که از روستاها به شهر متاع مى‌آورند، قبل از اینکه به محل بازار برسند استقبال نمایید، نباید بر معامله همدیگر معامله کنید، نباید به منظور تشویق مشترى‌ها خودتان را به عنوان مشترى نشان دهید و قیمت بیشترى را به فروشنده پیشنهاد کنید، نباید اهل شهر براى اهل دهات متاع فروشى کند»، (بگوید این متاع را نزد من بگذار تا با قیمت بیشترى برایت بفروشم)، نباید شیر چند روز را در پستان حیوانى جمع کرد، کسى که حیوان را خریدارى کند که شیر چند روز را در پستانش جمع کرده‌اند بعد از اینکه آن را دوشید در بین دو امر مختار است، اگر به این حیوان راضى بود، آن را قبول کند، اگر به آن راضى نبود مى‌تواند آن حیوان را همراه یک صاع (دو کیلو) خرما به صاحبش برگرداند.
(چندین نوع معامله که در زمان جاهلیت رواج داشت والآن هم کم و بیش ادامه دارد به واسطه ضرر و زیانى که در بر دارند از نظر اسلام حرام هستند:
اوّل:معامله بر معامله دیگران، به این صورت بعد از انجام و تمام شدن معامله‌اى که هنوز مدت خیار فسخ آن باقى است به فروشنده یا خریدار گفته شود، معامله را فسخ کن من قیمت بیشتر و یا جنس بهتر، به قیمت ارزان‌ترى به شما مى‌دهم.
دوم:معامله بر معامله‌اى که خریدار و مشترى بر قیمت و جنس توافق کرده باشند ولى هنوز قطعى نشده است که در اصطلاح شرعى (سوم) به آن مى‌گویند.
سوم:کسى که خود را به عنوان مشترى نشان مى‌دهد و براى فریب مشتریان قیمت بیشترى را به فروشنده پیشنهاد مى‌کند.
چهارم:عده‌اى از اشخاص بر سر راه اهالى روستاها که به شهر مى‌آیند مى‌نشینند و قبل از اینکه به شهر برسند متاع را از آنان خریدارى مى‌نمایند.
پنجم:عده‌اى از اهالى شهر به اهالى روستاها مى‌گویند متاعى که دارید نزد ما بگذارید، به قیمت بیشترى براى شما مى‌فروشیم.
ششم:بعضى که مى‌خواهند حیوانى را به فروش برسانند براى اینکه مشترى را فریب دهند چند روز شیر را از پستان آن نمى‌دوشند و با این عمل به خریدار نشان مى‌دهند که این حیوان شیرش زیاد است.
خلاصه تمام این معاملات به علت مشتمل بودن آن‌ها بر ضرر و فریب و خیانت از جانب اسلام حرام شده است).
٩٧۱- حدیث: «أَبِي هُرَيْرَةَس، قَالَ: نَهى رَسُولُ اللهِ ج عَنِ التَّلَقِّى، وَأَنْ يَبْتَاعَ الْمُهَاجِرُ لِلأَعْرَابِيِّ، وَأَنْ تَشْتَرِطَ الْمَرْأَة طَلاَقَ أُخْتِهَا، وَأَنْ يَسْتَامَ الرَّجُلُ عَلَى سَوْمِ أَخِيهِ؛ وَنَهى عَنِ النَّجْشِ وَعَنِ التَّصْرِيَةِ» [۳۴٩].
یعنی: «ابو هریرهسگوید: پیغمبر جاز استقبال نمودن مردم شهر از مردم روستا براى خرید متاعشان قبل از رسیدن به شهر، و از اینکه اهالى شهر متاع روستائیان را به قیمت بیشترى برایشان بفروشند نهى کرده است، از اینکه زنى به مردى بگوید بشرط اینکه زنش را طلاق دهد، با او ازدواج مى‌کند نهى کرده است، و معامله بر معامله برادر دینى، و پیشنهاد قیمت بیشترى به منظور فریب مشترى، و جمع کردن شیر در پستان حیوانى که به فروش مى‌رسد ممنوع است».
[۳۴٧] أخرجه البخاري في: ۳۴ كتاب البيوع: ۵۸ باب لا يبيع على بيع أخيه ولا يسوم على سوم أخيه حتى يأذن له أو يترك. [۳۴۸] أخرجه البخاري في: ۳۴ كتاب البيوع: ۶۴ باب النهي للبائع أن لا يحفِّل الإبل والبقر وكل محفَّلة. [۳۴٩] أخرجه البخاري في: ۵۴ كتاب الشروط: ۱۱ باب الشروط في الطلاق.