باب ۱۲: کسى که برده مشترک دارد و سهم خود را آزاد مى‌نماید
۱۰۸۲- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج، قَالَ: مَنْ أَعْتَقَ شِرْكًا لَهُ فِي عَبْدٍ، فَكَانَ لَهُ مَالٌ يَبْلُغُ ثَمَنَ الْعَبْدِ، قُوِّمَ الْعَبْدُ قِيمَةَ عَدْلٍ، فَأَعْطَى شُرَكَاءَهُ حِصَصَهُمْ وَعَتَقَ عَلَيْهِ، وَإِلاَّ فَقَدْ عَتَقَ مِنْهُ مَا عَتَقَ» [۴۶۸].
یعنی: «عبدالله بن عمربگوید: رسول خدا جگفت: کسى که سهم خود را از برده‌اى آزاد کند، و این شخص ثروتى داشته باشد که به اندازه قیمت کل آن برده باشد، از طرف حاکم شرع قیمت عادلانه آن عبد تعیین مى‌گردد، و باید سهم باقى‌مانده سایر شرکاء را از مال خود بپردازد و آن عبد به کلى آزاد شود، و اگر ثروت آن شخص به اندازه قیمت آن برده نبود تنها آن سهم که متعلق به او بوده و آزادش کرده است آزاد مى‌شود».
۱۰۸۳- حدیث: «أَبِي هُرَيْرَةَس، عَنِ النَبِيِّ ج، قَالَ: مَنْ أَعْتَقَ شَقِيصًا مِنْ مَمْلُوكِهِ، فَعَلَيْهِ خَلاَصُهُ فِي مَالِهِ؛ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ مَالٌ قُوِّمَ الْمَمْلُوكُ قِيمَةَ عَدْلٍ ثُمَّ اسْتُسْعِيَ غَيْرَ مَشْقُوقٍ عَلَيْهِ» [۴۶٩].
یعنی: «ابو هریرهسگوید: پیغمبر جگفت: کسى که سهم خود را در برده‌اى آزاد کند بر او لازم است سهم سایر شرکاء را از مال خود بدهد و او را به تمام آزاد سازد، و اگر ثروت و مال نداشت قیمت آن عبد به صورت عادلانه تعیین مى‌گردد و آزاد مى‌شود، لازم است آن برده آزاد شده قیمت تعیین شده را از کسب خود به مالکان قدیمى خود بدهد و یا به اندازه قیمت تعیین شده براى آنان کار کند، اگر برده آزاد شده قادر به انجام کار هم نبود، نباید بر او سخت‌گیرى کرد».
[۴۶۸] أخرجه البخاري في: ۴٩ كتاب العتق: ۴ باب إذا أعتق عبدًا بين اثنين. [۴۶٩] أخرجه البخاري في: ۴٧ كتاب الشركة: ۵ باب تقويم الأشياء بين الشركاء بقيمة عدل.