درس های روزانه

درس ٩: آیۀ خواب ابراهیم ÷و قربانی فرزندش

قول الله عزوجل:

﴿فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ ٱلسَّعۡيَ قَالَ يَٰبُنَيَّ إِنِّيٓ أَرَىٰ فِي ٱلۡمَنَامِ أَنِّيٓ أَذۡبَحُكَ فَٱنظُرۡ مَاذَا تَرَىٰۚ قَالَ يَٰٓأَبَتِ ٱفۡعَلۡ مَا تُؤۡمَرُۖ سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلصَّٰبِرِينَ١٠٢ فَلَمَّآ أَسۡلَمَا وَتَلَّهُۥ لِلۡجَبِينِ١٠٣ وَنَٰدَيۡنَٰهُ أَن يَٰٓإِبۡرَٰهِيمُ١٠٤ قَدۡ صَدَّقۡتَ ٱلرُّءۡيَآۚ إِنَّا كَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُحۡسِنِينَ١٠٥ إِنَّ هَٰذَا لَهُوَ ٱلۡبَلَٰٓؤُاْ ٱلۡمُبِينُ١٠٦ وَفَدَيۡنَٰهُ بِذِبۡحٍ عَظِيمٖ١٠٧﴾[الصافات: ۱۰۲-۱۰٧]. گفتۀ خداوند بزرگ:

(۱۰۲) گفت ابراهیم: ای پسرکم! من همانا دیدم در خواب که تو را ذبح می‌کنم، پس بنگر تا چه می‌بینی، گفت: ای پدرم! بکن آنچه را فرمان می‌شوی زود است بیابی مرا اگر خدا خواهد از شکیبایان (۱۰۳) تا هرگاه تسلیم شدند هردو افکندش به پیشانی (۱۰۴) و خواندیمش ای ابراهیم (۱۰۵) همانا راست آوردی خواب را ما بدنیسان پاداش دهیم نیکوکاران را (۱۰۶) هرآئینه آن آزمایش آشکار است (۱۰٧) و فدیه‌دادیمش به کشتنی بزرگ. شرح: می‌فرماید: ﴿إِنِّيٓ أَرَىٰ فِي ٱلۡمَنَامِ أَنِّيٓ أَذۡبَحُكَ﴾این سخن ابراهیم خلیل است که به فرزند خود اسماعیل در مکه می‌گوید، و از آنچه در خواب دیده برایش قصه می‌کند و می‌فرماید: من در خواب می‌بینم که تو را جهت قربانی برای خداوند سر می‌بریم. می‌فرماید: ﴿فَٱنظُرۡ مَاذَا تَرَىٰ﴾بنگر تا چه می‌بینی؟ او در پاسخش چنین گفت: ﴿يَٰٓأَبَتِ ٱفۡعَلۡ مَا تُؤۡمَرُ﴾یعنی آنچه را پروردگارت به تو امر می‌کند انجام ده چنین پاسخی را برای این گفت: که خواب پیامبران وحی شمرده می‌شود و پدرش ابراهیم را اطمینان می‌دهد که او در هنگام کشتن نافرمانی نکرده و فرار نمی‌کند. می‌فرماید: ﴿سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلصَّٰبِرِينَ﴾انشاء الله مرا از بندگان باصبر و شکیبا خواهی یافت، ﴿فَلَمَّآ أَسۡلَمَا﴾چون هردو تسلیم گشتند، یعنی کار خود را به خدا واگذاشتند و به قضائی که او تعالی در بارۀ‌شان فرمان داده راضی شدند. ﴿وَتَلَّهُۥ لِلۡجَبِينِ﴾و جهت کشتن، پیشانی او را بر زمین افکند تا سرش را ببرد در حالی که کارد به دستش بود، پیش ازین که بر گردن اسماعیل بگذارد. به چیزی متوجه شد ناگاه گوسفندی ابلق را دید و آواز هاتفی که می‌گفت: او را بگذار و این را بگیر، پس فرزند را رها کرد و گوسفند را قربانی کرد. روش آیات قرآنکریم بر همین دلالت دارد. ﴿وَنَٰدَيۡنَٰهُ أَن يَٰٓإِبۡرَٰهِيمُ١٠٤ قَدۡ صَدَّقۡتَ ٱلرُّءۡيَآ﴾یعنی به اراده ذبح فرزند خود به نحو احسن از ما اطاعت کردی و تو را پاداش دهیم و همچنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم، سپس خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّ هَٰذَا لَهُوَ ٱلۡبَلَٰٓؤُاْ ٱلۡمُبِينُ١٠٦﴾: یعنی آنچه ابراهیم ÷بدان آزمایش گردید، امتحانی واضح و آشکار بود. می‌فرماید: ﴿وَفَدَيۡنَٰهُ بِذِبۡحٍ عَظِيمٖ١٠٧﴾و فدیه دادیمش به کشتنی بزرگ و آن قوچی ابلق بود، پس ابراهیم ÷آن قوچ را در عوض اسماعیل ÷سر برید و این قربانی در منی بود و از همین جهت ذبح قربانی در منی شروع گردیده است و آن مکان را از این سبب منی گویند: که خون‌های قربانی در آنجا ریخته می‌شود.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- آیات را با تجوید و مکرر بخوان تا شنوندگان آن را حفظ کنند.

۲- شرح را به آرامی بخوان و آنچه را توضیح لازم دارد توضیح ده.

۳- ایشان را تعلیم ده: که فرمانبرداری والدین در کارهای مشروع واجب است، ولی در کارهای غیر مشروع جواز ندارد، زیرا پیامبر جمی‌فرماید: «در جائی که نافرمانی خالق باشد اطاعت از مخلوق نیست».

۴- به ایشان بفهمان: که خواب پیامبران وحی است و خواب مسلمان، هم جزئی از ۴۶ جزء نبوتست.

۵- به ایشان توصیه کن: که در کارهای آینده باید انشاء الله گفت.

۶- به ایشان از فضیلت صبر و شکیبائی و عاقبت شایسته آن تذکر ده: خداوند ما را از صابران بگرداند.