درس های روزانه

درس ۱۸: حدیث توبه و استغفار در روز صدبار

قوله جفي رواية مسلم: أَيُّهَا النَّاسُ، تُوبُوا إِلَى اللَّهِ وَاسْتَغْفِرُوا، فَإِنِّي أَتُوبُ إِلَيْهِ فِي الْيَوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ. فرموده رسول الله جبه روایت مسلم: ای مردم بازگردید به سوی پروردگار و طلب آمرزش نمائید همانا من از او در روی صدمرتبه آمرزش می‌طلبم. شرح: فرموده رسول الله ج: «أَيُّهَا النَّاسُ»: ندای عمومیست که مرد و زن را به طور مساوی شامل می‌شود، و مراد از ناس در این ندا مسلمانان هستند، چه کفار پیش ازین که توبه نمایند باید ایمان بیاورند و به ایمان دعوت شوند. و گفته‌اش: «تُوبُوا»: این همان امریست که به خاطر آن مورد خطاب قرار گرفتند، یعنی رجوع کنید و بازآئید به سوی اطاعت خداوند که همانا انجام اوامر او تعالی و ترک نواهی آنست و فرموده‌اش: «وَاسْتَغْفِرُوا»: یعنی برای محو گناهان‌تان طلب مغفرت نمائید تا مورد مؤاخذه و گرفت قرار نگیرید. و طلب مغفرت با الفاظ «استغفر الله يا اللهم اغفر لی ذنبی» صورت می‌گیرد، ولی استغفار و طلب آمرزش زمانی و در شرایطی سودمند است که شخص مستغفر، دیگر به گناه ادامه ندهد، بلکه نخست گناه را ترک نموده بعد طلب مغفرت نماید. و گفته شده: آن که به زبان استغفار بگوید و در عمل گناه انجام دهد اینچنین شخصی را مستغفر نمی‌توان گفت. بلکه انسانیست که اوامر پروردگار را به تمسخر و استهزاء گرفته است. و گفته‌اش: «فَإِنِّي أَتُوبُ إِلَيْهِ فِي الْيَوْمِ مِائَةَ مَرَّةٍ» منظور از این گفته رسول خدا جتشویق و تشجیع امت است بر توبه و رجوع به پروردگار. چنانچه می‌فرمایند: صد بار توبه کنید و هفتاد بار استغفار نمائید. حضرت عبدالله بن عمر سروایت می‌کند که ما در یک مجلس برمی‌شمردیم که رسول الله جصد مرتبه می‌فرمودند: «رب اغفرلي وتُب علی أنك أنت التواب الرحيم»: «پروردگارا مرا مغفرت کن و توبه‌ام را بپذیر. همانا تو توبه‌پذیر و مهربان هستی». و این استغفار رسول جاز کمال معرفت رسول الله جبه پروردگارشان بوده است، ورنه رسول الله جمعصوم بوده‌اند که هیچگاه گناه و لغزشی متوجۀ حال‌شان نمی‌شد، ولی به سبب معرفتی که به عظمت پروردگار خویش داشتند میل و رغبت زیادی به توبه و استغفارا براز می‌فرمودند. پس رحمت و درود خدا بر آل و اصحاب‌شان باد.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- حدیث را بخوان و تکرار کن و شنونده‌ها آهسته تکرار نمایند تا اکثریت‌شان آن را حفظ نمایند.

۲- آگاه‌شان گردان: توبه دارای چهار شرط است که بدون آن توبه صحت پیدا نمی‌کند. اول: ترک‌نمودن گناه و خودداری از آن. دوم: استغفار و آمرزش خواستن به کلمات «استغفر الله یا اللهم اغفرلی». سوم: پشیمانی از گناهانی که پیش از زمان توبه مرتکب شده بوده. چهارم: تصمیم به این که مجدداً به گناه بازنگردد، و اگر گناه ارتباط به انسان دیگری داشته به این صورت که آن را دشنام یا زده بوده یا غیبتش را کرده بود و یا مالش را خورده بود باید از او طلب عفو نماید و یا مالش را به او رد نماید و خود را در اختیار او قرار دهد تا او قصاص خویشتن را اگر خواسته باشد بگیرد.

۳- توبه لازم و ملزوم استغفار است چه هرگاه بنده بگوید: به سوی خدا توبه نمودم معنایش اینست: که از خداوند مغفرت می‌طلبد همانا رسول الله جفرمودند: که من در روزی صد بار توبه می‌کنم یعنی استغفار می‌نمایم، چه در روایت ثابت شده است که آن حضرت ج در روزی صد بار استغفار می‌کردند.

۴- لفظ یوم، در حدیث شب را هم شامل می‌شود آنجا که رسول الله جمی‌فرمایند: روزی صد بار استغفار، یعنی در یکشبانه روز نه روز تنها.