درس ۲۳: آیۀ حیله‌گران روز شنبه که مسخ شدند
قول الله ﻷ:
﴿وَسَۡٔلۡهُمۡ عَنِ ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلَّتِي كَانَتۡ حَاضِرَةَ ٱلۡبَحۡرِ إِذۡ يَعۡدُونَ فِي ٱلسَّبۡتِ إِذۡ تَأۡتِيهِمۡ حِيتَانُهُمۡ يَوۡمَ سَبۡتِهِمۡ شُرَّعٗا وَيَوۡمَ لَا يَسۡبِتُونَ لَا تَأۡتِيهِمۡۚ كَذَٰلِكَ نَبۡلُوهُم بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ١٦٣﴾[الأعراف: ۱۶۳]. گفتۀ خداوند بزرگ:
(۱۶۳) سؤال کن یا محمد یهود را از دهی که در کنار دریا بود چون گاهی که تجاوز می‌کردند در روز شنبه وقتی که می‌آمدشان، ماهیان‌شان روز شنبه بر روی آب و روزی که جز شنبه بود نمی‌آمدندشان همچنین آزمودیم ایشان را به سبب آن که فسق می‌کردند. شرح: فرموده خدای تعالی: ﴿وَسَۡٔلۡهُمۡ عَنِ ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلَّتِي كَانَتۡ حَاضِرَةَ ٱلۡبَحۡرِ﴾: سؤال کن یا محمد، یهود را از قریۀ که در کنار بحر واقع شده بود. درین جا از پیامبر جخواسته شده که ازیشان بپرسد و آن‌ها یهود بودند. می‌فرماید: ﴿إِذۡ يَعۡدُونَ فِي ٱلسَّبۡتِ﴾یعنی از حد تجاوز می‌کردند. چون خداوند شکار و صید ماهی را بروز شنبه حرام کرده بود آن‌ها چنگ به حیله زدند که دام را بروز شنبه بدر یا فرو می‌گذاشتند و بروز یکشنبه پر از ماهی از دریا می‌گرفتند. می‌فرماید: ﴿إِذۡ تَأۡتِيهِمۡ حِيتَانُهُمۡ يَوۡمَ سَبۡتِهِمۡ شُرَّعٗا﴾یعنی روز شنبه که روز عبادت و ترک کارشان بود ماهیان می‌آمدند و بر روی آب آشکار می‌شدند و خود را در نظرشان جلوه می‌داند. می‌فرماید: ﴿وَيَوۡمَ لَا يَسۡبِتُونَ لَا تَأۡتِيهِمۡ﴾یعنی به دیگر روزها که روز ترک عبادت و عمل دنیائی بود، آشکارا و به آن کثرت بر روی آب دیده نمی‌شدند. و این به علت ابتلاء و امتحان الهی بود، چون خداوند می‌فرماید: ﴿كَذَٰلِكَ نَبۡلُوهُم بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ﴾: و همچنین آزمودیم ایشان را به علت آن که فسق می‌کردند. یعنی فسق و تجاوز کاری‌شان سبب این آزمون و امتحان بود، زیرا هیچ مصیبتی نمی‌رسد، مگر به علت گناهی که مرتکب شدند. چون این تجاوز و فسق در میان‌شان پدید آمد. به سه گروه تقسیم شدند. گروهی ازین کار انکار کردند و به مردم تبلیغ کردند که شکار شما بروز شنبه حرام است، زیرا گذاشتن دام به دریا بروز شنبه تا از ماهی پر شود به حقیقت صید به شمار می‌آید. گروهی از اظهار سخنی به علت نومیدی‌شان از بازگشت قوم به سوی حق و توبه از گناه خاموش ماندند. گروهی نیز به این حیله به صید ماهی دوام دادند، پس خداوند خبر داد که فرقۀ را که منکر حیله و صید ماهی بودند نجات داده است و کسانی که به حیله‌بازی ماهیان را صید می‌کردند، هلاک کرده و از فرقۀ سوم که سکوت بودند، چیزی اظهار نکرده است، زیرا قرآنکریم می‌فرماید: ﴿أَنجَيۡنَا ٱلَّذِينَ يَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلسُّوٓءِ وَأَخَذۡنَا ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ بِعَذَابِۢ بَ‍ِٔيسِۢ بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ﴾[الأعراف: ۱۶۵]. «پس ما کسانی که از کار زشت قوم خود منع می‌کردند. نجات دادیم و کسانی را که ستمکار بودند به عذاب سختی گرفتار کردیم و این به سبب تجاوزی بود که می‌کردند».
راهنمائی‌هایی برای مربی:
۱- آیت را به تجوید بخوان و تکرار کن تا شنوندگان حفظ نمایند.
۲- شرح را به خوبی بخوان و آنچه را لازم است توضیح ده تا دانسته شود.
۳- ایشان را از حیله‌بازی در شریعت و حلال‌شمردن حرام به طور حیله بترسان، زیرا این فرقه از بنی اسرائیل را خداوند به سبب همین عمل هلاک گردانید.
۴- به ایشان بفهمان که فسق و تجاوز عبارت از نافرمانی خدا و پیامبر است که واجبی را ترک کنند یا حرامی را مرتکب شوند و چنین کرداری سبب بلاهائی می‌شود که جامعه را به سوی هلاکت و ویرانی سوق می‌دهد.
۵- به آن‌ها تذکر ده: که امر به معروف و نهی از منکر تنها وسیلۀ نجات از عذاب خداوند است، زیرا خداوند ازین قوم بنی اسرائیل عدۀ را نجات می‌بخشد که به نهی از منکر قیام کردند.
۶- به ایشان تذکر ده: که سکوت از نهی منکر به دلیل این که مردم قبول نمی‌کنند، کار شایستۀ نیست و انسان را از عذاب خداوند نجات نمی‌دهد.