درس ۲: حدیث خیار در بیع
قول النبي ج: إِنَّمَا الْبَيْعُ عَنْ تَرَاضٍ. «رواه ابن ماجه» وقوله ج: الْبَيِّعَانِ بِالْخِيَارِ مَا لَمْ يَتَفَرَّقَا «متفق عليه» وقوله ج: لاَ يَبِيعُ حَاضِرٌ لِبَادٍ دَعُوا النَّاسَ يَرْزُقُ اللَّهُ بَعْضَهُمْ مِنْ بَعْضٍ. گفتۀ پیامبر ج: همانا معامله با رضا و رغبت است. و گفته رسول خدا! همانا خریدار و فروشنده، مخیر هستند تا وقت از هم جدا نشوند و گفته پیامبر جنفروشد شخص که در شهر حاضر است برای آن کسی که در بیرون است بگذارید که خداوند بعضی مردم را به وسیله بعضی دیگر روزی دهد. (متفق علیه)
شرح: گفته پیامبر خدا جکه می‌فرماید: «إِنَّمَا الْبَيْعُ عَنْ تَرَاضٍ» یعنی معامله باید از روی رضا و رغبت بین خریدار و فروشنده انجام گیرد و اگر رضا و رغبت نبود، معامله از روی اکراه و اجبار شد یا به خاطر فریب و خیانت، رضایت حاصل نشد عقد باطل می‌شود، و فرموده پیغمبر جکه فرمودند: «الْبَيِّعَانِ بِالْخِيَارِ مَا لَمْ يَتَفَرَّقَا»: یعنی خریدار و فروشنده تا هنگامی که از هم جدا نشده‌اند اختیار دارند که معاملۀ خود را فسخ و یا اجرا نمایند و این حق تا هنگامی است که طرفین در مجلس عقد حاضر باشند و این شفقت پیامبر جنسبت به مسلمان‌هاست که عرصه را بر آن‌ها بازگذاشته است تا این که بتوانند بعد از عقد در معاملۀ خود تجدید نظر کنند، زیرا گاهی انسان با کسی معامله‌ای می‌کند و بعد از معامله برای وی پشیمانی عارض می‌شود یا احساس خطا و اشتباه در معامله کند، پس اگر پیامبر اسلام جچنین حقی را به طرفین قائل نمی‌شدند خریدار و یا فروشنده متضرر می‌گشتند، لذا پیامبر اسلام جبرای هریک از خریدار و فروشنده اجازه دادند که در صورت بروز مشکل تا هنگامی که در مجلس عقد باشند در عقد و معامله خود تجدید نظر کنند، اما آنانی که گفته‌اند، منظور از جدایی در حدیث، جدایی در گفتار است نه در اجساد، مورد قبول نیست به علت آنچه که ما قبلاً بیان نمودیم. و اما گفته پیامبر جکه فرمودند: «لاَ يَبِيعُ حَاضِرٌ لِبَادٍ» منظورش این است که کسی که مقیم شهر است نباید جنس را برای کسی که بیرون در شهر زندگی می‌کند بفروشد صورتش این است که مردی از بیرون جنسی را وارد بازار می‌نماید و کسی از مردمان شهر به او می‌گوید: که جنس خود را به نزد من بگذار تا به قیمت گران‌تر در فرصت‌های آینده بفروشم، وقتی که جنس از بازار کم شود و مردم به آن نیاز پیدا کنند آن را بفروش برساند این همان صورتی است که پیامبر اسلام جنهی فرمودند.
از آنجائی که پیامبر اسلام جرسول رحمت می‌باشند فرمودند: که مردم نباید کاری بکنند که برادران‌شان متضرر شوند و باید بگذارند که خود شخص بیرونی جنس خود را به قیمت بازار به فروش رساند تا این که مسلمان‌ها از آن فایده گیرند و نباید که جنس را جهت گران‌شدن قیمت از دسترس مردم دور نگهدارند، پس پیامبر اسلام جاین رحمت خویش را توضیح داده و فرمودند: مردم را به حالشان بگذارید تا خداوند بعضی از مردم را به وسیله بعضی دیگر روزی دهد. درود و رحمت بی‌پایان خدا بر روان پاک چنین دلسوز و مهربانی باد.
راهنمائی‌هایی برای مربی:
۱- مربی محترم! احادیث فوق را با دقت کامل بخوان تا شنوندگان حفظ نمایند.
۲- شرح حدیث را با دقت بخوان و کلماتی را که نیاز به تفسیر دارد توضیح ده.
۳- برای شنوندگان بفهمان: که هر معامله‌ای که خداوند حرام نموده است جهت شفقت و مهربانی به بندگان است. و معاملات ذیل جزء معاملات حرام است. ۱- فروختن جنس قبل از این که آن را دریافت نماید. ۲- معامله بر معاملۀ برادر مسلمان به این صورت که مسلمانی جنس را به کسی دیگر فروخته باشد و قبل از این که مشتری آن را قبض نماید جنس را به قیمت گران‌تر از فروشنده‌اش بخرد. ۳- معامله جهت بالابردن قیمت، بدین صورت که شخصی بر جنسی قیمت گذارد تا این که خریداران به قیمت گرانی آن را بخرند بدون این که خودش رغبتی در خریدن آن داشته باشد. ۴- معاملۀ چیزهای حرام مثل شراب، مجسمه‌های عکس، دخانیات نشئه‌آور حرام است و همچنین بیع عربون و آن این است که می‌گوید: این دینار را بگیر اگر جنس را بگیرم و الا مال خودت.