درس ۴: حدیث روز قیامت از چهار چیز سوال می‌شود
قال رسول الله ج: لاَ تَزُولُ قَدمَا عَبْدٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى يُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعِ: عَنْ عُمُرُهِ فِيمَا أَفْنَاهُ وَعَنْ شَبَابِهِ فِيمَا أَبْلاهُ وَعَنْ مَالِهِ مِنْ أَيْنَ اكْتَسَبَهُ وَفِيمَا أَنْفَقَهُ وَعَنْ علِمهِ مَاذَا عَمِلَ بِهِ. پیامبر جفرمودند: هرگز برداشته نمی‌شود قدم‌های بنده در روز قیامت مگر این که از چهارچیز سؤال می‌شود از عمرش پرسیده می‌شود که در چه راهی به تحلیل برده است و از جوانیش که در چه چیز نابود کرده و از مالش پرسیده می‌شود که از کدام راه به دست آورده و در چه راهی خرج کرده است و از علمش سؤال می‌شود که چطور به آن عمل کرده است. (رواه البزار والطبراني بإسناد صحیح)
شرح: گفتۀ پیامبر ج: «لاَ تَزُولُ قَدمَا عَبْدٍ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» یعنی بنده از محشر به جنت یا دوزخ منتقل نمی‌شود و گفتۀ او: «حَتَّى يُسْأَلَ» تا این که خداوند او را از چهار چیز مذکور در حدیث مورد بازخواست قرار می‌دهد و گفتۀ او: «عَنْ شَبَابِهِ فِيمَا أَبْلاهُ» از قبیل ذکر خاص بعد از عام است چرا که عمر، جوانی، کهولت و دوران پیری را شامل می‌شود ولی چون دوران جوانی وقت کوشش و کار خیر و شر است لذا جوانی را تنها ذکر کرده چون کسی که در جوانی استقامت ورزد استقامتش ادامه پیدا کرده و کسی که در جوانی انحراف پیدا کند انحرافش همیشه خواهد بود و گفتۀ پیامبر ج«وَعَنْ مَالِهِ مِنْ أَيْنَ اكْتَسَبَهُ» یعنی از مالش سؤال می‌شود که از کجا به دست آورده از راه مشروع پیدا کرده یا از راه ممنوع «وَفِيمَا أَنْفَقَهُ» در چه راهی مصرف کرده آیا در راه حلال یا در راه حرام پس اگر مال را از راه‌های مشروع کسب کرده و در راهی که خدا اجازه فرموده و مباح کرده صرف کند نجات پیدا می‌کند والا هلاک می‌شود و گفتۀ پیامبر ج«وَعَنْ علِمهِ مَاذَا عَمِلَ بِهِ» یعنی خداوند او را از علمش سؤال می‌کند آیا به علمش عمل کرده و به غیرش تعلیم داده یا به آن عمل نکرده و به دیگران نیاموخته است پس اگر به آن عمل کرده و به دیگران آموخته باشد رستگار شده والا بدبخت و زیانکار خواهد بود.
راهنمائی‌هایی برای مربی:
۱- حدیث را بخوان و تکرار کن تا این که اکثر شنوندگان آن را حفظ کنند.
۲- شرح را با آرامش بخوان و معناهای جمله‌ها را تک تک بیان کن تا این که مراد هر جمله را بفهمند.
۳- آن‌ها را به مرگ و روز رستاخیز و جزاء تذکر ده و آنان را تشویق کن که آمادگی برای آخرت پیدا کرده و به ا عمال صالحه که ذخیره اخروی است توجه کنند.
۴- به آن‌ها نصیحت کن: که به این چهار چیز توجه کنند و از آن‌ها غفلت نکنند تا از عذاب خدا نجات پیدا کرده و به رضا و لقاء خدا در بهشت رستگار شوند.
۵- برای آن‌ها بیان کن: که طلب علم واجب و تعلیم آن واجب‌تر و این قضیه را جدی بگیرند و کسی که علم را آموخته به دیگران بیاموزد.