درس های روزانه

درس ۳: آیۀ امر به عدل و احسان

قوله تبارک وتعالی:

﴿إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ وَٱلۡإِحۡسَٰنِ وَإِيتَآيِٕ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَيَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنكَرِ وَٱلۡبَغۡيِۚ يَعِظُكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ٩٠﴾[النحل: ٩۰]. گفته خداوند بزرگ:

(٩۰) همانا خدا امر می‌کند به داد و احسان و دادن خویشاوندان و نهی می‌کند از فحشاء و ناشایست و ستم و اندرز دهد شما را شاید یادآور شوید. شرح: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ﴾: از حضرت عثمان بن مظعون سبرادر رضاعی حضرت پامبرجروایت شده است می‌گوید: «در ابتداء من به خاطر حیاء از پیغمبر جمسلمان شدم نه از ته دل. تا این که آیت ﴿إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ وَٱلۡإِحۡسَٰنِ....﴾«آیت فوق» نازل شد. من نزد پیغمبر بودم و ایمان در قلبم جای گرفت. سپس این آیت را برای ولید بن مغیره خواندم، او گفت: ای برادرزاده! دوباره بخوان. مجدداً این آیت را خواندم. پس ولید گفت: همانا این کلام عجیب و شیرین است و در آن حسن و خوبی است و اصل و تنۀ آن برگ‌ساز و بالای آن ثمردهنده است. و این گفته بشر نیست». گفته خداوند. ﴿إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ﴾: یعنی خداوند در کتابی که آن را برای بیان هر چیزی نازل فرمود، دستور به عدالت می‌دهد، آن عدالتی که انصاف است. و از اینجاست که باید تنها خدا پرستش شده و از او یاد و سپاسگذاری شود. چون او آفریدگار و نعمت‌دهنده است و غیر او سزاوار عبادت نیست، چرا که نه خالق است و نه روزی‌دهنده و نه مالک هیچ نعمتی. لذا کلمه عدل به «لا اله الا الله» تفسیر شده است، یعنی خداوند دستور می‌دهد: که هیچ معبودی غیر او سزاوار پرستش نیست. ﴿وَٱلۡإِحۡسَٰنِ﴾: احسان عبارتست از انجام فرائض و پرهیز از محرمات با درنظرداشتن این که خدا ناظر است تا که به نحو مطلوب و نیکو انجام شود. قوله: ﴿وَإِيتَآيِٕ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ﴾: یعنی رعایت حقوق خویشاوندان که از هیچ نوع نیکی و صله رحم دریغ نورزد. قوله: ﴿وَيَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ﴾: مراد از فحشاء زنا و لواط و هر قول و عمل بدی که زشتی آن آشکار باشد. قوله: ﴿وَٱلۡمُنكَرِ﴾: هرچیزی که شریعت و فکر صحیح آن را ناپسند داند. قوله: ﴿وَٱلۡبَغۡيِ﴾: یعنی ظلم و تجاوز از حدود در تمام کارها. قوله: ﴿يَعِظُكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ﴾: دستور می‌دهد شما را و نهی می‌کند به امید این که با یادآوری پند بگیرید و در نتیجه تکامل نموده و نیکبخت شوید.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- آیت را به طور زیبا بخوان تا شنوندگان آن را حفظ کنند.

۲- شرح آیت را بخوان و آنچه بر شنوندگان پوشیده است تفسیر کن تا به طور درست آن را بفهمند.

۳- آن‌‌ها را باخبر کن: که این آیت جامع‌ترین آیات برای خیر و شر در قرآن است.

۴- آن‌ها را پند ده که در هر کاری عدالت واجب و در هر چیزی احسان و اخلاص لازم است، به خصوص هنگام انجام عبادت و صله ارحام.

۵- به آن‌ها یادآور شو: که بغی و فحشاء و منکر، حرام هستند و آن‌ها را بر اداء واجبات و ترک محرمات این آیۀ جامع خیر و شر تشویق کن.