درس ٧: آیۀ سختی جان‌کندن ظالمان
قوله تعالی:
﴿وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذِ ٱلظَّٰلِمُونَ فِي غَمَرَٰتِ ٱلۡمَوۡتِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ بَاسِطُوٓاْ أَيۡدِيهِمۡ أَخۡرِجُوٓاْ أَنفُسَكُمُۖ ٱلۡيَوۡمَ تُجۡزَوۡنَ عَذَابَ ٱلۡهُونِ بِمَا كُنتُمۡ تَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ غَيۡرَ ٱلۡحَقِّ وَكُنتُمۡ عَنۡ ءَايَٰتِهِۦ تَسۡتَكۡبِرُونَ﴾[الأنعام: ٩۳]. فرمودۀ خدای تعالی:
(٩۳) اگر ببینی هنگامی را که ستمگران در گرداب‌های مرگ‌اند و فرشتگان گشاینده‌اند دست‌های خویش را که بیرون کنید جان‌های خود را امروز جزا داده می‌شوید به عذاب خوارکننده به سبب آنچه بناحق در بارۀ خدا گفتید و شما از آیات او سرکشی می‌کردید. شرح: فرمودۀ خدای تعالی: ﴿وَلَوۡ تَرَىٰٓ...﴾تا آخر آیت: مراد از ظالمین اینجا مشرکین هستند، زیرا ظلم به معنی قراردادن شیء در غیر محلش می‌باشد و آنگاه که مشرکان غیر خدای واحد را پرستش کردند گویا عبادت را در غیر موضعش قرار دادند، در حالی که غیر خدا مستحق عبادت و پرستش نمی‌باشد، زیرا غیر خدا عابد را برای خود نیافریده است و روزی نداده و حیاتش را تا آخر حفظ نکرده است و عابد را بر عبادتش پاداش نمی‌دهد، زیرا چیزی را مالک نیست چون او مخلوق و پرورش‌یافته است. و این مطلب را که مراد از ظالمین همانا مشرکین هستند گفتۀ خداوند در آخر آیات تأئید می‌کند: ﴿وَمَا نَرَىٰ مَعَكُمۡ شُفَعَآءَكُمُ ٱلَّذِينَ زَعَمۡتُمۡ أَنَّهُمۡ فِيكُمۡ شُرَكَٰٓؤُاْۚ﴾[الأنعام: ٩۴].
برای مشرکین گفته می‌شود: «چیست که نمی‌بینیم با شما شفیعان شما را آنانی را که می‌پنداشتیدشان که در میان شما شریک خدا اند». مشرک کسی است که مکذب آیات خداوند بوده و آنچه را که حق نیست از روی استکبار به خداوند می‌بندند. العیاذ بالله و مراد از غمرات الموت: سکرات موت و دردهای که محتضر را می‌پوشاند و مراد از فرشتگان ملک الموت و همکارانش می‌باشد و گشادن دست‌شان برای زدن محتضر و برای عاجزساختن وی است و به مبارزه‌طلبیدن او که خود را برهاند و نجات دهد. و توصیف عذاب به هُون «خوارکننده» اشاره است به سرکشی مشرکین از قبول حق که عبارت از ایمان به خدا و آیات خداوندی و خالص‌ساختن عبادت برای خداوند یکتا و جواب: «لو» شرطیه در اینجا مقدر است: یعنی اگر آن لحظه‌های شدید مرگ را ببینی هرآینه خواهی دید امر شدیدی که گنجایش سنجش و اندازه را ندارد.
راهنمائی‌هایی برای مربی:
۱- آیه را بخوان و قرائتش را تکرار کن و شنوندگان با تو تکرار نمایند تا که ببینی اکثرشان آن را حفظ کرده‌اند.
۲- شرح را با آرامش بخوان و در معنی‌ها توقف کن تا که ببینی آن را فهمیده‌اند.
۳- آگاه‌شان گردان که موت سکراتی دارد که هیچکس از آن نجات ندارد و بر افراد غیر صالح بسیار عظیم و شدید است.
۴- آن‌ها را از شرک و گفتار ناحق و دروغ‌بستن به خدا و سرکشی از قبول حق بترسان.
۵- آگاه‌شان گردان که شخص محتضر، ملک الموت و فرشتگان همراهش را می‌بیند، اگر محتضر از اهل ایمان و استقامت باشد او را اطمینان داده و آرامش می‌بخشند که خوف و غمی نداشته باشد و نظر به آیۀ سورۀ فصلت او را به جنت بشارت می‌دهند: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ قَالُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱسۡتَقَٰمُواْ تَتَنَزَّلُ عَلَيۡهِمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ أَلَّا تَخَافُواْ وَلَا تَحۡزَنُواْ وَأَبۡشِرُواْ بِٱلۡجَنَّةِ ٱلَّتِي كُنتُمۡ تُوعَدُونَ٣٠﴾[فصلت: ۳۰]. «همانا آنان که گفتند: پروردگار ما خداست و سپس پایداری ورزیدند، فرود آید برایشان فرشتگان که مترسید و اندوهگین نباشید و مژده باد شما را بهشتی که بودید مژده داده می‌شدید».