درس های روزانه

درس ۱۱: آیۀ تقسیم میراث

قول الله تبارک وتعالى:

﴿يُوصِيكُمُ ٱللَّهُ فِيٓ أَوۡلَٰدِكُمۡۖ لِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۚ فَإِن كُنَّ نِسَآءٗ فَوۡقَ ٱثۡنَتَيۡنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَۖ وَإِن كَانَتۡ وَٰحِدَةٗ فَلَهَا ٱلنِّصۡفُۚ وَلِأَبَوَيۡهِ لِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُۥ وَلَدٞۚ فَإِن لَّمۡ يَكُن لَّهُۥ وَلَدٞ وَوَرِثَهُۥٓ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ ٱلثُّلُثُۚ فَإِن كَانَ لَهُۥٓ إِخۡوَةٞ فَلِأُمِّهِ ٱلسُّدُسُۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصِي بِهَآ أَوۡ دَيۡنٍ﴾[النساء: ۱۱]. گفتۀ خدای بزرگ:

(۱۱) خداوند شما را دستور می‌دهد در مورد فرزندان شما این که در میراث برای پسر است مانند بهرۀ دو دختر و اگر زنانی باشند بیش از دو تن برای ایشان دو ثلث آنچه باز گذارده است و اگر یک زن باشد پس برای اوست نصف و برای پدر و مادرش هرکدام از آنان است شش یک از آنچه باز گذارده اگر وی را فرزندی باشد و اگر وی را فرزندی نباشد و میراث برد از او پدر و مادرش پس برای مادرش سه یک است و اگر وی را برادرانی باشند پس برای مادرش شش یک است پس از وصیتی که کرده باشد یا قرضی که گذاشته. شرح: قوله تعالی: ﴿يُوصِيكُمُ ٱللَّهُ فِيٓ أَوۡلَٰدِكُمۡ﴾: این وصیتی است که خداوند بندگان مؤمن خویش را در مورد فرزندان‌شان کرده است که هرگاه کسی بمیرد و پسران و دخترانی بجا گذارد، خداوند ابتداء حق فرزندان شخص متوفی را براساس ﴿لِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِ﴾بیان فرموده: که برای پسر، سهم دو دختر داده می‌شود. و اگر شخص وفات کرد و از آن یک پسر و دو دختر بجای ماند و دو دینار بجا گذاشت تقسیم میراث‌شان چنین است که یک دینار به پسر و دینار دیگر را به دو دختر دهند که به هر دختر نصف دینار می‌رسد، بعد می‌فرماید: ﴿فَإِن كُنَّ نِسَآءٗ فَوۡقَ ٱثۡنَتَيۡنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ﴾: یعنی اگر بعد از میت پسر نماند و فقط دو دختر یا بیشتر بجای ماندند مال سه قسمت می‌شود، دو سوم مال را برای دختران و یک سوم دیگر برای عصبه داده می‌شود و اگر دختر یکی بیشتر نبود، نصف مال به دختر و نصف دیگر را برای باقی ورثه دهند و خداوند حق پدر و مادر را بیان کرده. می‌فرماید:

﴿وَلِأَبَوَيۡهِ لِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُ﴾برای پدر و مادر متوفی در صورتی که از میت فرزندی مانده باشد برای هرکدام یک ششم مال داده می‌شود و اگر فرزند نداشت و فقط پدر و مادر وارث او بودند یک سوم مال برای مادر داده می‌شود و بقیه برای پدر و اگر شخص متوفی برادرانی داشت برای مادر یک ششم مال داده شود، زیرا با وجود برادران حق مادر از یک سوم مال به یک ششم آن کاهش می‌یابد. بعد در پایان خداوند می‌فرماید: ﴿مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصِي بِهَآ أَوۡ دَيۡنٍ﴾: یعنی مال میراث بعد از اجراء وصیت میت و اداء قرض تقسیم گردد.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- مربی محترم آیات بالا را چند بار بخوان تا شنوندگان حفظ کنند.

۲- شرح را با دقت و آرامش بخوان و موارد لازم را توضیح ده.

۳- به ایشان توضیح ده: که این وصیت خداوند عادلانه‌ترین شیوۀ تقسیم میراث است، به ایشان بفهمان این که شریعت اسلام برای پسر دو برابر سهم دختر را می‌دهد به خاطر این است که پسر نیاز به ازدواج دارد و همچنین خرج و مصرف همسر و فرزندان به عهده او است اما دختر در ازدواج خود نیاز به مال ندارد چون خرجش به عهدۀ شوهر است.

۴- به ایشان بفهمان: که کافر از مسلمان میراث نمی‌برد و همچنین مسلمان از کافر و قاتل نیز از شخص مقتول میراث نمی‌برد!