درس های روزانه

درس ۲٧: آیۀ لقمان و نصیحت‌کردن فرزندش

قول الله تعالی:

﴿وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا لُقۡمَٰنَ ٱلۡحِكۡمَةَ أَنِ ٱشۡكُرۡ لِلَّهِۚ وَمَن يَشۡكُرۡ فَإِنَّمَا يَشۡكُرُ لِنَفۡسِهِۦۖ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٞ١٢ وَإِذۡ قَالَ لُقۡمَٰنُ لِٱبۡنِهِۦ وَهُوَ يَعِظُهُۥ يَٰبُنَيَّ لَا تُشۡرِكۡ بِٱللَّهِۖ إِنَّ ٱلشِّرۡكَ لَظُلۡمٌ عَظِيمٞ١٣﴾[لقمان: ۱۲-۱۳]. گفتۀ خداوند بزرگ:

(۱۲) و همانا عطا کردیم لقمان را حکمت و گفتیم: که شکر کن خدا را و هرکه شکر کند پس جز این نیست که شکر می‌کند برای نفع خود سپس وکسیکه ناسپاسی می‌کند همانا خدا بی‌نیاز و ستوده شده است (۱۳) و یاد کن چون گفت: لقمان به پسر خود و او پند می‌داد: ای پسرک من! شرک مورز به خدا، همانا شرک ستمی بزرگ است. شرح: ﴿وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا لُقۡمَٰنَ﴾: هرآئینه عطا کردیم لقمان را. خداوند از بخشایش و فضل خود که به هرکس خواهد از بندگانش عطاء می‌کند، و چنین به حق قصه کرده می‌گوید: ﴿وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا لُقۡمَٰنَ ٱلۡحِكۡمَةَ﴾حکمت عبارت از رسیدن به حقایق کارهاست که عبارت از شکران نعمت‌دهنده است به ستایش و ثنا بر او و صرف‌کردن نعمت چنانکه او راضی باشد که به آنگونه صرف کرده شود با شعور و آگاهی باطنی به ذاتی که نعمت را به وی ارزانی داشته چنانکه بی‌اختیار زبان به ستایش و ثنای او جریان پیدا کند. می‌فرماید: ﴿وَمَن يَشۡكُرۡ فَإِنَّمَا يَشۡكُرُ لِنَفۡسِهِ﴾: و هرکه شکر کند پس جز این نیست که شکر می‌کند برای نفع خود. یعنی هرکه خدای را شکر می‌کند مفاد آن شکر بر خود شکر گوینده بازمی‌گردد که شکر، نعمت را زیاد و آن را از زوال نگه می‌دارد، چنانکه خداوند فرموده است: ﴿لَئِن شَكَرۡتُمۡ لَأَزِيدَنَّكُمۡۖ﴾[إبراهیم: ٧]. «اگرشکر بکنید نعمت را بر شما زیاد می‌گردانم». می‌فرماید: ﴿وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٞ﴾: و هرکه ناسپاسی کند، پس هرآئینه خداوند بی‌نیاز و ستوده شده است. یعنی اگر کسی شکر خدا را نکند، خداوند از تمام خلق بی‌نیاز است و در افعال و کردار خود ستوده است. می‌فرماید: ﴿وَإِذۡ قَالَ لُقۡمَٰنُ لِٱبۡنِهِۦ وَهُوَ يَعِظُهُ﴾: و یاد کن چون گفت: لقمان به پسر خود و او را پند می‌داد نام پسر او باران یا انعم بود که به قصد تربیت برایش امر و نهی می‌کرد. می‌فرماید: ﴿يَٰبُنَيَّ لَا تُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ﴾یعنی با خدا، دیگری را از آلهه باطله پرستش مکن که هرآئینه شرک‌آوردن ستم بزرگی است. زیرا شرک، گذاشتن پرستش در غیر جایش می‌باشد، چون مستحق عبادت تنها ذات خدای یگانه است که آفریدگار روزی‌دهندۀ، زندگی‌بخش، میراننده، فایده و ضرر رساننده است و به جز خدای یگانه خلق‌کننده، روزی‌دهنده زندگی بخش، میراننده، فایده و ضرررساننده دیگری وجود ندارد. پس پرستش غیر خداوند ظلم است و چگونه ظلمی؟ از این سبب است که خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلشِّرۡكَ لَظُلۡمٌ عَظِيمٞ﴾: هرآئینه شرک ستم بزرگ است.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- هردو آیت شریف را بخوان و تکرار کن تا شنوندگان حفظ کنند.

۲- شرح را جمله جمله بخوان و آنچه لازم است توضیح ده.

۳- به ایشان بفهمان: که لقمان بندۀ صالح خدا بود که خداوند برایش علم و حکمت را ارزانی فرموده و از سخنان حکمت‌آمیز ایشانست که می‌فرماید: «خاموشی حکمت است و به کارگیرندۀ آن اندک. خوبترین پارۀ گوشت در بدن انسان دل و زبانش هستند و ناپاکترین پاره گوشت در بدن انسان باز هم دل و زبانش هستند، یعنی اگر پاک باشند از هرچیز بهترند و اگر بد باشند همچنان از همه چیز بدتر».

۴- آن‌ها را از وجیبۀ تربیت اولاد آگاه کن: که تا فرزندان خود را موعظه و آنچه را از علوم لازم است برایشان تعلیم دهند.

۵- آن‌ها را از شرک و ذبح و نذر به نام غیر خدا بیم ده و این کار ستم بزرگی است که اگر صاحب آن بر همین عقیده بمیرد داخل جنت نمی‌شود.