درس های روزانه

درس ۱٧: آیۀ استغفار در وقت گناهان

قول الله تبارك وتعالی:

﴿وَٱلَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةً أَوۡ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ ذَكَرُواْ ٱللَّهَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ لِذُنُوبِهِمۡ وَمَن يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَلَمۡ يُصِرُّواْ عَلَىٰ مَا فَعَلُواْ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ١٣٥﴾[آل عمران: ۱۳۵]. فرموده خدای تبارک و تعالی:

(۱۳۵) آنان که هرگاه فحشایی کنند یا بر خود ستم کنند یاد خدا کنند و آمرزش گناه خویش خواهند، و کیست که بیامرزد گناهان را جز خدا و اصرار نکنند بر آنچه کردند و خود می‌دانند. شرح: فرمودۀ خداوند أ: ﴿إِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةً أَوۡ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ﴾در اینجا خداوند بزرگ از پرهیزگارانی که برای‌شان جنتی به فراخی آسمان و زمین آماده کرده است خبر می‌دهد و می‌گوید: این هم از صفات پرهیزگاران می‌باشد، چنانچه صفات دیگری نیز از ایشان قبلاً در قرآنکریم ذکر شده است و این صفت چنین است که چون از ایشان عمل فاحشۀ به وسوسۀ شیطان سر زند که مثلاً زنا کند یا مرتکب گناهی دیگری از گناهان کبیره بگردد یا بر نفس خود به ترک واجبی یا فعل حرامی ستم روا دارد که با قباحت فحشا نرسد، خدای را یادآورده و از او تعالی بشرمد و از گناه خود طلب آمرزش کند، خداوند بر او ببخشاید و اثر ظلمت آن را از نفس او دور گرداند زیرا این مؤمن اهلیت درآمدن به بهشت را پیدا کرده است. و این فرمودۀ خداوند: ﴿وَمَن يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ﴾این استفهام برای نفی و انکار است، یعنی: کسی گناه را نمی‌آمرزد مگر خداوند، بدین جهت از خداوند طلب بخشش می‌کنند چون می‌دانند که گناهان را به جز خداوند بزرگ، کسی نمی‌آمرزد. فرمودۀ خداوند أ: ﴿وَلَمۡ يُصِرُّواْ عَلَىٰ مَا فَعَلُواْ﴾یعنی بر گناهان صغیره و کبیره اصرار نکردند، معنی اصرار بازگشت به گناه است چند مرتبه و عدم توبه از آن. و این فرمودۀ خداوند أ: ﴿وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ﴾یعنی می‌دانند که گناهی را که انجام دادند حرام است، یا آنچه ترک کردند واجب است، به خلاف کسانی که حرام و واجب را ندانند که آن‌ها طلب آمرزش نمی‌کنند.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- آیت را بخوان و تکرار کن تا بیشترشان آن را حفظ کنند.

۲- شرح را بخوان و در هر جملۀ آن توقف کن و معنایش را بیان کن، تا بدانی که شنوندگان آن را فهمیده‌اند.

۳- آن‌ها را به فضیلت ذکر خداوند به زبان و قلب آگاه کن و بگو: که ذکر خدا حصار محکمی است که شیطان از واردشدن به قلب کسی که خدای را یاد می‌کند ناتوان است.

۴- ایشان را به فضیلت استغفار آگاه کن، چون پیامبر جمی‌فرماید: «کسی که استغفار کند و بر گناه خود آمرزش بخواهد اگر روزی هفتاد بار عود کند اصرار نکرده است».

۵- به ایشان آگاهی ده: که گناه صغیره به واسطه اصرار تبدیل به گناه کبیره می‌شود، چنانچه گفته شده است، گناه کبیره‌ای با استغفار و گناه صغیره‌ای همراه اصرار وجود ندارد.