درس ۲۲: حدیث قصد گناه
قول النبي ج: يَقُولُ اللَّهُ إِذَا أَرَادَ عَبْدِى أَنْ يَعْمَلَ سَيِّئَةً فَلاَ تَكْتُبُوهَا عَلَيْهِ حَتَّى يَعْمَلَهَا، فَإِنْ عَمِلَهَا فَاكْتُبُوهَا بِمِثْلِهَا وَإِنْ تَرَكَهَا مِنْ أَجْلِى فَاكْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَةً وَإِذَا أَرَادَ أَنْ يَعْمَلَ حَسَنَةً فَلَمْ يَعْمَلْهَا فَاكْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَةً، فَإِنْ عَمِلَهَا فَاكْتُبُوهَا لَهُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةٍ. پیامبرجفرمود که خداوند بزرگ فرموده چون بنده‌ام بخواهد کاری زشت انجام دهد آن را به دفتر اعمالش ننویسید تا آن را انجام دهد و اگر آن را انجام داد جزایش به مثل بنویسید و اگر آن را به جهت من ترک کرد آن را هم برایش حسنۀ بنویسید و اگر می‌خواست عمل حسنۀ انجام دهد و سپس انجام نداد آن را هم برایش حسنۀ نوشته کرده و اگر انجام داد آن را برایش از ده چند تا هفتصد چند بنویسید. (رواه البخاری)
شرح: گفتۀ پیامبر جکه خداوند بزرگ می‌فرماید، دلالت می‌کند که این حدیث قدسی است که پیامبر جآن را از طرف پروردگارش فرا گرفته است، فرمودۀ خداوند: «إِذَا أَرَادَ عَبْدِى أَنْ يَعْمَلَ سَيِّئَةً» یعنی هرگاه بنده‌ام بخواهد عمل زشتی انجام دهد سخنی گفته یا کاری کند که اثر سوئی بر نفس وی بگذارد و او را به پلیدی و ظلمت بکشاند، زیرا کار زشت از اموری هست که خدا و رسولش آن را حرام کرده‌اند و آنچه را که خدا و رسول حرام کرده‌اند انجام آن اثری زشت بر نفس انسانی به جای می‌گذارد مشروط بر این که از روی قصد و اراده انجام گرفته باشد. فرمودۀ خداوند: «فَلاَ تَكْتُبُوهَا عَلَيْهِ حَتَّى يَعْمَلَهَا» «آن را ننویسد تا انجام دهد» زیرا گناه تا انجام گرفته باشد. فرمودۀ خداوند: «فَلاَ تَكْتُبُوهَا عَلَيْهِ حَتَّى يَعْمَلَهَا» «آن را ننویسد تا انجام دهد» زیرا گناه تا انجام نگیرد در نفس انسان مؤثر واقع نمی‌شود. فرمودۀ خداوند:«فَإِنْ عَمِلَهَا فَاكْتُبُوهَا بِمِثْلِهَا» یعنی اگر آن گناه را انجام داد جزایش به مثل بنویسید بدون زیادت تا عدل و رحمت خداوند شامل حالش گردد.
فرمودۀ خداوند: «وَإِنْ تَرَكَهَا» یعنی اگر به سبب خوف و یا حیا از من خود را از گناه بازداشت: «فَاكْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَةً» «آن را برایش حسنه بنویسید» زیرا ترک کردار ناشایست به سبب خوف و یا حیا از خداوند نورانیتی را در نفس به وجود می‌آورد که به مقدار اثری نیک آن در نفس، برایش حسنه نوشته می‌شود. فرمودۀ خداوند: «وَإِذَا أَرَادَ أَنْ يَعْمَلَ حَسَنَةً فَلَمْ يَعْمَلْهَا» یعنی اگر نتوانست عمل نیک را انجام دهد و یا به علتی از انجام آن بازماند. «فَاكْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَةً» «آن را برایش حسنه بنویسید» چه در ارادۀ او میل و رغبت به عمل خیر موجود بوده و چنین میل و رغبتی خیر است و لذا برایش حسنۀ نوشته می‌شود. به خلاف این که هرگاه به سبب کراهیت از حسنه آن را ترک کند درین صورت هیچگاه برایش حسنۀ نوشته نخواهد شد. فرموده خداوند: «فَإِنْ عَمِلَهَا فَاكْتُبُوهَا لَهُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةٍ» «اگر حسنه را جامۀ عمل پوشانید از ده چند تا هفتصد چند جزای آن را برایش بنویسید. مضاعف‌شدن ده حسنه در عموم حسناتی است که هر مسلمان انجام می‌دهد، اما مضاعف‌شدن دوم بر حسب صدف و اخلاص مؤمن تفاوت پیدا می‌کند و همچنین به اندازۀ اثری که آن حسنه دارد زیرا درهمی که در راه جهاد صرف شود تا هفتصد چند مضاعف می‌شود.
راهنمائی‌هایی برای مربی:
۱- حدیث را بخوان، و شنوندگان هم آن را آهسته بخوانند، تا حفظ شود.
۲- شرح را جمله به جمله بخوان و نکات پوشیدۀ آن را توضیح ده تا اکثراً آن را بفهمند.
۳- به ایشان بگو: اعمال حسنه موجود نمی‌شود، مگر در کارهائی که خداوند آن‌ها را مشروع ساخته و به آن‌ها امر کرده مانند طاعت خداوند و دیگر کردار پسندیده سیئه نیست، مگر در آنچه خدا و رسول آن را حرام قرار داده و منع نموده‌اند.
۴- به آن‌ها بفهمان: که مسلمان به نیت در کار خیر ثواب داده می‌شود طوری که به نیت کار شر اگر آن را از خوف خداوند ترک نکند گاهی در همین دنیا جزا داده خواهد شد و نیت بد برایش مشکلاتی فراهم خواهد کرد.