درس های روزانه

درس ۸: حدیث اجازه ولی در نکاح زن

قول النبي ج: أَيُّمَا امْرَأَةٍ لَمْ يُنْكِحْهَا الْوَلِىُّ فَنِكَاحُهَا بَاطِلٌ فَنِكَاحُهَا بَاطِلٌ فَنِكَاحُهَا بَاطِلٌ فَإِنْ أَصَابَهَا فَلَهَا مَهْرُهَا بِمَا أَصَابَ مِنْهَا فَإِنِ اشْتَجَرُوا فَالسُّلْطَانُ وَلِىُّ مَنْ لاَ وَلِىَّ لَهُ. پیامبر ÷می‌گوید: هر زنی را که او را ولی وی به نکاح نداده باشد نکاحش باطل است، نکاحش باطل است نکاحش باطل است اگر مرد در این نکاح باطل از وی به چیزی برسد پس برای زن مهر او است در مقابل آنچه از وی بهره گرفته است و اگر اختلافی پدید آمد پس ولی امر مسلمین ولی کسی است که برایش ولی نباشد. (صحیح ابن ماجه)

شرح: فرمودۀ پیامبر: «أَيُّمَا امْرَأَةٍ» هر زنی این کلمه از کلمات عمومی است یعنی هر زنی خواه از خانواده شرافتمند باشد یا از طبقۀ پائین خواه ثروتمند باشد یا فقیر خواه تندرست باشد یا بیمار خواه عربی باشد یا عجمی «لَمْ يُنْكِحْهَا الْوَلِىُّ» که وی را ولی به نکاح نداده باشد «فَنِكَاحُهَا بَاطِلٌ» پس نکاحش باطل است، تکرار این جمله برای تأکید است و معنی باطل عدم صحت نکاح است، زیرا یک رکن نکاح که شرکت ولی است موجود نشده است و فرمودۀ پیامبر ج: «فَإِنْ أَصَابَهَا» اگر مرد به همین عقد فاسد با زن جماع کرد، «فَلَهَا مَهْرُهَا» برای زن مهر اوست و برای مرد حلال نیست که مهر را از زن پس بگیرد، زیرا این مهر در مقابل آنچه که استفاده کرده است از وی به جماع و فرمودۀ پیامبر جفان اشتجروا اگر اختلاف کردند یعنی اگر در کار ازدواج اختلاف و نزاع کردند، پس بر ولی امر مسلمین است که زن را به نکاح بدهد، زیرا پیامبر جمی‌فرماید: «السُّلْطَانُ وَلِىُّ مَنْ لاَ وَلِىَّ لَهُ» یعنی امیر مسلمین ولی کسی است که ولی و سرپرست ندارد. و دولت اسلامی در مواردی امر نکاح به دست می‌گیرد که زن ولی ندارد و یا اولیاء زن، در میان خود اختلاف دارند و یا زن را به نکاح نمی‌دهند پس قاضی که نمایندۀ امیر مسلمین است باید ازدواوج زن را به عهده بگیرد تا زن بدون تکلیف و بی‌سرپرست باقی نماند.

راهنمائی‌هایی برای مربی:

۱- حدیث را تکراراً بخوان تا اکثر شنوندگان آن را حفظ کنند.

۲- شرح را جمله جمله بخوان و آنچه نیاز به توضیح دارد واضح ساز: تا شنوندگان بدانند.

۳- به آن‌ها بفهمان: که این حدیث بیان می‌کند که در نکاح شرکت ولی واجب است و اگر نکاح بدون شرکت ولی صورت گرفته باشد آن نکاح از نگاه شریعت باطل است.

۴- به آن‌ها هشدار ده: که اگر در نکاح فاسد جماع صورت گرفت تمام مهر زن واجب می‌شود و قاضی نکاح را فسخ می‌کند چون نکاح فاسد است زیرا یکی از ارکان آن که حضور ولی است موجود نشده است.

۵- به آن‌ها بیاموز: که اگر اولیاء زن در امر ازدواج وی اختلاف کردند و یا به عدم ازدواج زن اصرار داشتند زن حق دارد تا قضیه را به قاضی شکایت کند و قاضی می‌تواند به ولایتی که بر عامۀ مسلمین دارد وی را به نکاح کسی درآورد.