درس ۲۶: حدیث با انشاء الله گفتن شخص حانث نمی‌شود
قول النبي ج: مَنْ حَلَفَ وَاسْتَثْنَى فَلَمْ يَحْنَثْ.
وَقَوْله ج: مَنْ حَلَفَ وَاسْتَثْنَى إِنْ شَاءَ رَجَعَ وَإِنْ شَاءَ تَرَكَ غَيْرُ حَانِثٍ. پیامبر خدا جفرمود: کسی که سوگند یاد کرد و استثناء آورد یعنی انشاء الله گفت، هیچگاه حانث نمی‌گردد.
و این فرموده‌اش ج: کسی که سوگند یاد کرد و استنثاء کرد اگر خواست آن را انجام دهد و اگر خواست ترکش کند بدون این که حانث شود. (صحیح ابن ماجه)
شرح: فرمودۀ پیامبرج: «مَنْ حَلَفَ» یعنی کسی که به اسماء و صفات خداوند سوگند یاد کند و استنثاء آورد یعنی انشاء الله بگوید، درین حالت حانث نمی‌گردد و بر وی کفاره لازم نمی‌شود، اگرچه کاری را که به آن سوگند یاد کرده است، به جا نیاورد یا کاری که سوگند یاد کرده که نکند انجام دهد، زیرا وی درین هنگام کار را به خداوند واگذار کرده و خود را به انجام آن مستقل ندانسته است، چون او بندۀ ناتوان است و خداوند بزرگ است که به همۀ کارها توانائی دارد و هیچ کاری بدون فرمان وی به وجود نمی‌آید. فرمودۀ پیامبر ج: «مَنْ حَلَفَ» یعنی کسی که به نام الله یا به اسماء و صفات خداوند سوگند یاد کند مثلاً بگوید: قسم به ذاتی که نفس من به دست او است یا قسم به ذاتی که آسمان را برافراشته است و یا قسم به پروردگار آسمان و زمین. و استثنی (انشاء الله بگوید) مثلاً بگوید به خدا این کار را نمی‌کنم انشاء الله. فرمودۀ پیامبر ج: «إِنْ شَاءَ رَجَعَ وَإِنْ شَاءَ تَرَكَ» یعنی چون بنده قسم یاد کرد و گفت: انشاء الله در آن صورت اختیار دارد، اگر می‌خواهد موافق سوگند خود عمل کند و اگر نمی‌خواست آن را ترک کند و حانث نمی‌گردد.
راهنمائی برای مربی:
۱- هردو حدیث را بخوان و تکرار کن تا شوندنگان حفظ کنند.
۲- شرح را جمله جمله بخوان و موارد پوشیده را بیان کن و آن‌ها را شرح ده تا دانسته شود.
۳- به آن‌ها توصیه کن: که گفتن انشاء الله در قسم‌ها پسندیده است که گویندۀ آن پشیمان نمی‌گردد.
۴- آن‌ها را از سوگندهای دروغ بترسان و آن سوگندیست که گوینده در آنچه سوگند یاد کرده راستگویی نباشد.
۵- به آن‌ها بفهمان: که توریه یعنی سخنی که دو معنی دارد جواز دارد، چنانچه می‌گویند: سخنان پوشیده و مبهم از دروغ برکنار است. روایت شده است که وائل بن حجر در گروهی به دست دشمنان گرفتار شد و بر مردم دشوار بود که سوگند یاد کنند تا این که سوید بن حنظله سوگند خورد که وائل برادرش می‌باشد دشمنان وی را رها کردند. سوید می‌گوید: به خدمت رسول خدا جآمدم عرض کردم که مردم سوگند را دشوار می‌پنداشتند من قسم یاد کردم که وائل برادر من است پیامبر جفرمودند: «راست گفتی مسلمان برادر مسلمان است».